Кеңес үкіметі Қазақстанда өз билігін толық орнатты -1917ж қазан-1918ж наурыз 8 страница
Мыс-тас ғасыры (энеолит) дәуірі шамамен б.з.б. 3000-2800 мың жылдар Мыс-тас ғасырынанкейінгікезең: Қола дәуірі Мыс-тас ғасырының ерекшелігі: Аталық рудың қалыптасуы Н.Ә.Назарбаев 1960 жылы еңбек жолын жұмысшы болып бастаған қала: Теміртау Н.Ә.Назарбаев 1960 жылы еңбек жолын жұмысшы болып бастаған қала: Теміртау Н.Ә.Назарбаев 1990 жылысәуірде Қазақ КСР-нің Президентіболыпсайланды: ЖоғарғыКеңесте Н.Ә.Назарбаев КОКП Орталық Комитеті Саяси Бюросы құрамынан шығатыны жөнінде мәлімдеді: 1991 жылы тамызда Н.Ә.Назарбаев Қазақ КСР-нің Президенті болып сайланды: 1990 жылы сәуірде Н.Ә.Назарбаев осы оқиғаға байланысты «Мұндай оқиға әр елдің тарихында бір-ақ рет болады» - деп мәлімдеді: Ұлттық валютаның айналымғаенуі Н.Ә.Назарбаевтың 1984-1989 жылдарыатқарғанқызметі: қазақ КСР МинистрлерКеңесініңтөрағасы Н.Ә.Назарбаевтың 1984-1990 жылдары аралығында атқарған қызметі:Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы Н.Ә.Назарбаевтың 1990 жылдың сәуірінен бастап атқарған қызметі:Қазақ КСР-нің Президенті Н.Ә.Назарбаевтың өкілеттілігін 2000 жылға дейін ұзарту Қазақстан Ассамблеясының үндеуіне сәйкес 1995 жылы өткізілді: референдум Н.Ә.НазарбаевтыңПрезиденттікқызметін 2000 жылғадейінұзартубойыншареферендумболды: 1995 жылы Н.Ә.Назарбаевтың үкімімен, Б.Бейсекбаевқа Халық Қаһарманы атағы берілді: 1998ж. Н.Әбдіров Кеңес Одағы Батыры атағына ие болған шайқас: Сталинград үшін Навакет қаласының билеушісі Баға тархан опасыздықпен өлтірген түркеш қағаны: Сұлу Найман билеушісі Күшліктің кімдерді қудалауы Жетісу тұрғындарының ашу ызасын туғызды? Мұсылмандарды Найман конфедерациясына қанша тайпа кірді? 8 Найман Көксерек, алшын Жиенбет,қаңлы Сарпың батырларбасшылықжасап, жоңғарларғақарсы соғысқан шайқас: Орбұлақ шайқасы Найман мемлекеті X-XII ғғ. қай жерде орналасқан? Хангайдан Тарбағатайға дейін Найманмемлекетіне қарсы одақтасқан елдер: Моңғолдар менкерейлер Найман мемлекетінің астанасы Балықты қай өзеннің бойында орналасқан Орхон Найманмемлекетініңастанасы: Балықты Найман мемлекетінің аты шыға бастаған кезі- ХІІғ.екінші жартысы Найманмемлекетініңханы болыптабылмайды: Құршақұз Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған Іс-қағаздарын жүргізу Найман руының сұлтаны Құдаймендінің Петербургке баласы Ғабдолланы жіберудегі мақсаты Жәміш бекінісі арқылы Шыңжаңға керуен тартуға рұқсат сұрау НайманханыКүшліктіңЖетісумұсылмандарынажасапотырған озбырлығынтоқтатты: Монғолдардың келуі Найман ханы Күшліктің Жетісу мұсылмандарына озбырлығы тоқтады -Монғолдардың келуімен Найман, керей жалайырлардың негізгі мекендеген жерлері- Монғолияның орта және Батыс аудандары Найман, керей, жалайырлардың Қазақстанға қоныстана бастаған мерзімі- Хғ;. НаймандарҚарақытайлардыңүстемдігіненқұтылды: Білге ханныңтұсында Наймандарда егін шаруашылығы дамып, отырықшы қалалық өмір салты орын алған кез- Наркеш Дайын тұсында НаймандардыңханыДаянныңбаласы: Күшлік Наполеон әскерімен болған соғыста ерекше рөл атқарған әскер түрі: Атты әскер Наполеонмен болған соғыс жылдары бірнеше әскери бөлімдер ұйымдасқан болыстар: Өскемен, Обь, Крутоберезов Наполеонмен болған соғыс жылдары Еділ жағасына қазақтар тиісті мерзімде жеткізуге тиісті зат: Тұз Наполеонмен болған соғыс жылдары жағдайы нашарлап кетуіне байланысты Орынбор шекаралық шегіне өткен Кіші жүз тұрғындарының саны: 20 мыңнан астам Наполеонмен болған соғыс жылдары Қазақ еңбекшілері майдан қажетіне өндірді: Мыс,қорғасын Наполеонмен болған соғыс жылдары Лейпцик пен Глогоу қаласына жасалған тіке шабуылға қатысқан қазақтар: Жанжігітұлы мен Байбатырұлы Наполеонмен болған соғыс жылдары мыс қорғасын өндірген кеніштер: Риддер, Зерановск, Белорусовка Нарықтық катынастардың нығаюына байланысты салықтың ақшалай формасы енгізілді: 1924 жылы қантарда Неандертал адамы өмір сүрген мезгіл- 200-35мың ж бұрын Неандертальадамныңсүйегіалғаштабылғанел: Германия Неандерталь адамы аулаған аңдары- Бизонт, мамонт, аю, бөкен Некеге байланысты жауын өлтірмей тұрып бірде бір қыз тұрмысқа шықпайды деген қағида тән- Сарматтарға Неміс автономиясын құру жөніндегі комитетке басшылық еткен – А.Коркин Неміс фашистеріне қарсы ұрыстарда көрсеткен жауынгерлік ерлігі үшін Кеңес Одағының Батыры атағын алған ротаның саяси жетекшісі: М. Ғабдуллин Немістің атақты саяхатшы-ғалымдары Гумбольд, Эренберг, Розе экспедициясына қатысқан желтоқсаншы- С.Семенов Неолит адамдарының өзіндік дүние танымы болғанын дәлелдейді: Жерлеу орындары Неолитдәуіріндеадамдаройлаптапқанеңбекқұралдары: келі, бата, қайла Неолит дәуірінде өлген адамдардың басы қаратылған тұс- Солтүстік Батыс Неолит дәуірінде шақпақ (кремний) тастан жасалған ұсақ құралдар табылған өңір: Балқаштың солтүстігі Неолитдәуірінежататынекіжүзі өңделгенжебеұштарыменжалпақпышақтартабылғанөңір: Арал өңірі Неолит дәуіріне тән құрамалы еңбек құралдар көптеп табылды- Шығыс Қазақстан Неолит дәуірінің ең үлкен жаңалығының бірі Қыш құмыра жасауды үйрену Неолит дәуірінің Орталық Қазақстан жеріндегі тұрағы Зеленая Балка Неолит дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі тұрағы Пеньки Неолит дәуірінің Шығыс Қазақстан жеріндегі тұрағы Усть-Нарым Неолит мекен жайлары неліктен уақытша болған- Аңшылар аңдардың соңынан жылыжып, көшіп отырған Неолитке тән найзаның тас ұштары екі жүзі де өңделген жебе ұштары табылған өңір- Арал Неолитте ыдыс сыртындағы өрнекте пайдаланған стиль – Геометриялық; Неолиттік 150-ге жуық тұрақ, көне кен шығару, жерлеу орындары табылған өңір Жезқазған өңірі неолиттік ескерткіштер табылған Маңғыстау жеріндегі елді мекен Шебір Неолиттік саздан жасалған қыш ыдыс атауы Көзе Неолиттік Сексеуіл тұрағы орналасқан аймақ Қызылорда облысы Ноғай Ордасы Алтын Ордадан біржолата бөлініп шыкқан кездегі қайраткер :Нұраддин Ноғай Ордасы Алтын Ордадан оқшаулана бастады – Едіге тұсында Ноғай Ордасы көршілесОрыс мемлекетіменжәне қырым, қазақ хандықтарымен сауда – Ноғай ордасы өз алдына жеке мемлекет болып, Алтын Ордадан бөлініп шықты- Нұрад – диннің тұсында(1426-1440ж.ж.) Ноғай Ордасы ыдырағаннан кейін шекарасы қазақ хандығына жақындаған ел: Орыс мемлекеті Ноғай Ордасы ыдырау кезінде халқының кейбір бөліктері қосылды: Кіші жүзге Ноғай Ордасымен шекарасы ортақ емес мем-т – Моғолстан Ноғай Ордасына қарасты қазақ тайпалары қаңлы, қыпшақтар келіп қазақ хандығына қосылды: Хақназар тұсында Ноғай Ордасында басқарудың жүйесі- Ұлыстық; Ноғай Ордасында билеушінің титулы: Хан Ноғай Ордасында Едігенің билік құрған уақыты:. 1396-1411 жж Ноғай Ордасында Шыңғыс әулетінен хан көтеру кімнің келісімінсіз қабылданбайтын дәстүр қалыптасты- Едіге ұрпақтарының; Ноғай Ордасындағы билік- Мұрагерлік жолмен Ноғай Ордасындағы малдарынан айрылып, отырықшылыққа көшкен кедейлер- Тұмақтар Ноғай Ордасындағысаныкөп түрік тілдес тайпа: Маңғыт Ноғай Ордасындағы тұрғындар атауы: «Маңғыт» Ноғай Ордасының Алтын Ордадан бөлінуі осы билеушінің тұсында басталды: Едіге Ноғай Ордасының астанасы- Сарайшық; Ноғай Ордасының астанасы Сарайшық қаласы орналасқан өзен- Жайық; Ноғай Ордасының бірқатар рулары құрамына енді- Кіші жүздің; Ноғай Ордасының екінші аты: Маңғыт елі Ноғай ордасының негізін қалаған: Едіге Ноғай Ордасының орталығы Сарайшық қаласының іргесі қаланған уақыт: Хғ;. Ноғай Ордасының территориясы: Еділ мен Жайық аралығы Ноғай Ордасының тұрғындарының атауы: Маңғыт Ноғай Ордасының ыдырай бастау уақыты: XVI ғ;. Ноғайларға қоныстарын бірнеше рет өзгертулеріне тура келді- Туркия мен Ресейсоғысы кезінде Ноғайлы кезеңіндегі күйлер- «Ақсақ құлан», «Жошы ханның жортуылы», «Шора батыр», «Әмір ақсақ», «Қамбар». Ноян сөзінің мағынасы- Бай-шонжар Нұралы ханды тағынан тайдыру туралы шешімді қолдаған Кіші жүздің руларының саны: 20-ға жуық; Нұралы ханның Пугачев бастаған көтерілісшілерге көмек беруге асықпауының себебі- Көтерілісшілердің Жайық бекінісін қоршаудағы сәтсіздігі Нұралының атсалысуымен орыс тұтқынынан Сырымның босатылуы- 1784ж. көктем О.А. Игельстром ұстанған реформаның мәні: Кіші жүзде хан билігін жою О.Сүлейменовтың «Аз и я» кітабын айыптаған бас идеолог –М.Суслов О.Сүлейменовтіңтауарайналымынан, еітапханаларданалынып тасталғанкітабы :«АзиЯ» Облыстық әскери губернаторлар бекіткен ақсақалдар сайланатын: 3жылға Облыстық басқарма істерін қадағалау тапсырылды: вице губернаторға Облыстық, уездік билеушілердің мүддесін қорғаған 1886-1891жылдардағы жарлықтарға сай құрылған сот- Бітістіруші сот Оғызбилеушілерініңсыртқысаясаттағыбастымақсаттарыныңбірі: Қара теңіз, Дон өзенінің бойынажету Оғыз билеушісінің титулы- Жабғу Оғыз жабғуы Киев кінәзімсн Хазарларға қарсы одақ құрған жылы :965 ж. Оғыз жабғуы Шахмәлік көтеріліске шыққан салжұқтардың қолынан қаза тапты- 1043ж. Оғыз жабғуын сайлауда артықшылыққа ие болды- Боз оқтар Оғыз жабғуының Киев князімен Хазарларға қарсы одақ құрған жылы: 965 ж. Оғыз мемлекеті мен өнімдерімен айырбас сауда жүргізгенелдер: Орта Азия, қытай елдері Оғыз мемлекетіндежабғудың«инал»аттымұрагерін тәрбиелеуші: Атабектер Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан Шахмәлік Оғыз мемлекетінің орталығы- Янгикент(Жаңа Гузия) Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты IХ ғ. аяғы – ХI ғ. Басы Оғыздар астанасы Янгикент орналасқан өзен- Сырдария Оғыздар бөлінді- Ұрықтар мен аймақтарға Оғыздар мекендеген аймақ- Сырдарияның орта және төменгі ағысы. Оғыздар өсірген мал түрі- Төрт түлік мал түрінің барлығы Оғыздарсырбойына ығысты: Қарлұққағанатықұрылғаннан кейін Оғыздар туралы алғаш мәлімет беретін автор- Әл-Якуби Оғыздар Хазарларға қарсы соғыста одақ құрған Киев князы: Святослав ОғыздархазарларғақарсысоғыстаодаққұрғанКиевкнязі: Святослав Оғыздарда «халық жиналысы» шақырылды- жылына 1 рет Оғыздарда атақты тұқымдар мен әулеттер қалай аталды- Ұрық; Оғыздарда әскербасы- Сюбашы Оғыздарда басқарушылардың ұрпақтары- Иналдар Оғыздардажабғуәйелдерінебергенатақ: «қатын» Оғыздарда Жабғу әйелдеріне берілген атақ- Қатын Оғыздарда кәсіпшілік пен қолөнердің басты, дамыған түрі- Мал өнімдерін өңдеу Оғыздарда мүлік теңсіздігінің негізі болды- Малға меншік Оғыздарда Орта Азия мен Қытай елдерімен айырбас сауданың шикізат көзі ретінде пайдаланды- Мал өнімдері Оғыздарда шонжарлардың кеңесі қалай аталды- Қаңқаш Оғыздардағы тайпалар саны(М.Қашғари) 24(боз оқ, үш оқ) Оғыздардың«қойлары құйрықты келеді» деп мәлімет беретін- Араб жазбалары Оғыздардың батысқа қарай жорықтары туралы мәлімет беретін- «Оғызнама» Оғыздардың Еуропа мен Азияны байланыстыратын сауда жолына ие болуына мүдделі болды- Орыс мемлекеті Оғыздардың ең соңғы және ең күшті жабғуы Шахмәлік Хорезмді бағындырды- 1041ж. Оғыздардың жазғы жайылым жерлері- Каспий теңізінің далаы аймағы Оғыздардың Жетісу мен Ыстықкөл мен Шу өзенінің аралығында өзге түрік тайпаларымен бірге тұрғандығы айтылады- М.Қашқаридың дерегінде Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама Әл-Бируни Оғыздардың Қара теңіз,Дон өзенінің бойындағы жақсы жайылымды қарату саясатына кедергі болған- Хазарлар Оғыздардың Сыр бойына Жетісудан ығысуының себебі- Қарлұқтардың қысымымен Оғыздардың Сырдарияның төменгі ағысындағы қалалары- Жанкент, Жент, Жуара Оғыздардың сыртқы саясатта алдарына қойған басты 2 мақсат- 1)Қара теңіз,Дон өзенінің бойындағы жақсы жайылымды қарату, 2) Маңғыстау мен Үстірт, Еділ бойынан өтіп, Еуропаны Азиямен байланыстыратын аса маңызды жолға ие болу Оғыздардың тайпалық және рулық бөлімшелер атауы: бой, оба, көк Оғыздардыңтайпалыққұрамынсипаттапжазғанғалымдар: М.Қашқари мен әл-Марвази Оғыздардың төтемі :қой Оғыздардың тұрақты қысқы жайылымдары- Сырдың орта және төменгі ағысы, Арал теңізі жағалауы Одақтас республикаларға әділет органдарына басшылық жасау, сот құрылымын анықтау, азаматтық, қылмыстық кодекстерді бекіту құқығы берілді – 1956-1958ж бастап Одақтас Республиканың халық шаруашылығын жоспарлау мен қаржы бөлу тәртібі өзгерген жыл- 1955 ж мамыр Округтікприказда қаралатын істі алдын ала тексеруге қатыстырылды- Қазақ биімен орыс шенеулігі Омбы кадет корпусында білім алған: Шоқан Уәлиханов Омбыда білім алған 70-ке жуық әні бар ақын, сазгер: Жаяу Мұса Омбыдан Кіші Нарын бекінісіне дейінгі ұзындығы 1684 верст болатын шеп - Ертіс шебі Оның жасаған реформалары ғұндарды қуатты мемлекетке айналдырды- Моде Оңтүстік аудандарда жайлау мен көктеудің арасы? 100-150 шақырым Оңтүстік ғұндарды бағындырған қытай әулеті – Хань Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу қалаларында мешіттердің болғандығы туралы дерек: Араб-парсы жазбалары Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың Х ғасырдағы қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағандығын жазған араб ғалымы: Әл – Макдиси(араб-парсы жазба деректері) Оңтүстік Қазақстанда ислам діні кең түрде дами бастаған уақыт: X ғ;. Оңтүстік қазақстанда қалалардың топтаса орналасқан жерлері- Арыс өзенінің Сырдарияға қосылатын тұсы Оңтүстік Қазақстанда маңызды сауда орталығы болған “көпестер” қаласы атанған қала Тараз Оңтүстік Қазақстандағы орта ғасырлық қалалар Қазақ хандығының қоластына қарай бастаған уақыты- ХҮғ. аяғы Оңтүстік Қазақстандағы орта ғасырлық қалалар Қазақ хандығының қоластына толық қараған уақыты- ХҮІ-ХҮІІғасырларда Оңтүстік-батыс Жетісуда орналасқан ортагғасырлық қала :Тараз Оңтүстікте Хиуа, Қоқан хандықтарымен, Солтүстігінде Астрахан, Саратов,Орынбор Губерниялармен көрші хандық: Кіші жүз Ор қаласында тұңғышқазақ мұғалімдермектебі ашылды: 1883 ж. Орал қаласында «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»поэмасымен танысқан орыс ақыны: А.Пушкин Орал мен Торғайдағы көтерілістің жеңілу себебі: ауызбіршілік жоқ, нашар қаруланған,түпкі мақсатын түсінбегендіктен Орал обл-тық кеңесін талқандаған ак казактар қаланы басып алды: 1918ж наурыз Орал облысындаXIX ғ жұмыс істеген ірі жәрмеңке-Ойыл Орал облысындағы көтерілістің шырқау шегіне жетіп, 40-тан астам шабуыл жасалды: 1869 жылы наурыз, маусым Орал(Жайық) өзеніненЕнисей өзеніне дейін, Батыс Сібір орман алқабынан Памир тауы аралығына дейін тараған мәдениет- Андрон ОралдаКеңес үкіметі қиын жағдайда орнатылды: 1918 жыл қаңтар. Оралды азат етуге қай дивизиямен бірге қазақ атты әскер бригадасы қатысты- 25-Чапаев Орал-Ембі мұнайлы ауданын Орталық Ресеймен байланыстыруға тиіс Александр-Гай – Ембі темір жолын салу шешімі шықты- 1919ж желтоқсан Орбұлақ орналасқан тау- Қосқалаң; Орбұлақ шайқасы болған жыл: 1643 Орбұлақ шайқасын ұйымдастырып, оған басшылық жасағандар- Қарасай,Ағынтай, Көксерек,Жиембет, Сарпың; Орбұлақшайқасындабасшылықжасағанқазақбатырлары: Көксерек, Жиенбет Орбұлақ шайқасында басшылықжасағанқазақ батырлары: Қарасай, Ағынтай Орбұлақ шайқасында Жәңгірге 20 мың қолмен көмекке келген Самарқан қаласының әкімі- Жалаңтөс Орбұлақ шайқасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан шабуыл жасаған батыр- Жалаңтөс Орбұлақ шайқасында қалмақтар айрылды- 10000 адамынан Орбұлақ шайқасында Самарқан қаласынан Жәңгір ханға 20 мың жауынгермен көмекке келген тарихи тұлға: Жалаңтөс батыр Орда Ежен билік құрған мемлекет: Ақ Орда Орда Ежен хандығын үисін руынан шыққан қандай би арқылы басқарған – Майқы би Орда көршілесОрыс мемлекетіменжәне қырым, қазақ хандықтарымен сауда – экономикалық және саяси жағынан тығыз байланыста болған‑ XVII-XVIII ғ; Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің шешімі бойынша жоңғарларға қарсы күресте қазақ жасақтарының бас қолбасшысы болып сайланған хан: Әбілхайыр Ордабасы тауында Үш жүздіңбас қосқан жиыны өткен жыл- 1726ж. Ориенбаум алғы шебінде 48 атқыштар дивизиясының атақты мергені: Дүйсенбай Шыныбеков Орлармен және дуалдармен қоршалған қола дәуірінің Солтүстік Қазақстандағы қоныстары: Петровка, Боголюбов Орта Азия көпестерінің Қазақтарға айырбастайтын басты заттары- Алаша, барқыт, қамқа, әр түрлі жемістер Орта Азия мен Қазақстан туралы құнды мәліметтерді таралуына септігін тигізген шығарма: «капитан қызы», «пугачев бүлігі» Орта Азия мен Қазақстанға ислам діні кеңінен тарай бастады: Арабтардыңкелуімен Орта Азия мен Қазақстанды интервенттермен ақгвардияшылар басып алу қауіп осы оқиғадан кейін болды: Иран мен Каспийобл ағылшын әскерінің енуі Орта Азия мен Қазақстанды қамтыған ұлт-азаттық қозғалыс басталған жыл: 1958 ж Орта Азияда өмір сүрген иран тілдес халық- Соғды Орта Азиямен сауда байланысын дамытуда теңдесі жоқ, 1849ж. Ташкенттен 5 мыңнан астам түйеге, 150-ге 37.жуық ат арбаға тиелген тауар жеткізілген елдімекен- Петропавл Орта Азияны ұлттық мем-к жағынан межелеу барысында Республика аумағы кеңейді: 1\3 бөлікке дейін Орта Азияны ұлттық мем-к жағынан межелеу барысындаРеспубликахалқы 1 млн 468 мыңға көбейіп жалпы саны нешеге жетті: 5 млн 230 мың; Орта Азияның ірі саяси экономикалық орталығы Ташкентті орыс әскерлерінің басып алған жылы 1865 жыл
|