Кеңес үкіметі Қазақстанда өз билігін толық орнатты -1917ж қазан-1918ж наурыз 5 страницаҚарамағында Батыс Түрк тайпаларының 10 қолбасшысы болған Бұмын қағанның інісі- Иштеми Қараман, Айбақ сияқты тарихиадамдардың есімдеріорыналғаншығарма: Қобыландыбатыр Қаратау өңірінде тұрған, Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында жерленген жырау: Ақтамберді(1675-1768) Қаратау үңгірінің тұрғындары жасай білген ирек ара сықылды құрал- Чоппинг Қаратаудағы Қараүңгір мекенінен табылған қыш ыдыстардың түптері боялды: Қызыл бояумен Қаратаудағы Қараүңгір мекенінен табылған ыдыстарда салынған өрнек- Шұңқыр және штрихтар Қаратаудың теріскейіндегі қалалар- Балаж бен Берукент Қарауылқожаның үстінен түскен шағымдарға мән бермей жылы жауып тастап отырған: Жәңгір хан Қарахан әулетінің негізін салушы кім? Сотук Богра хан(915-955) Қарахан билеушісі Хасан Боғра-хан Самани әулетінің әлсіреуін пайдаланып басып алған қала: Испиджаб Қарахан дәуірінде өркендеген: Сәулет өнері Қарахан мемлекетікезіндегісалықалынбағанжерлер: вакфтық; Қарахан мемлекеті қашан батыс хандығы (орталығы алғаш Үзкент, кейін Самарқант) және шығыс хандығы (орталығы алғашБаласағұн кейін Қашқар) болып екі топқа бөлінді?- 1040ж. Қарахан мемлекеті өздерінің төл ақшаларын шығарған қалалар- Самарқан Үзкент Қарахан мемлекеті өмір сүрді- 3ғ жуық; Қарахан мемлекетінде билік- мұрагерлік жолмен берілді Қарахан мемлекетіндегі даңқы шыққан ақын - А.Игунеки Қарахан мемлекетіндегі ханның кеңесшісі: уәзірлер Қарахан мемлекетіндегі ханның ұрпақтары: бектер, некерлер, тегіңдер, ілік хандар Қарахан мемлекетініғ Шығысхандығының алып жатқан аумағы: Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістан Қарахан мемлекетінің басшысы: Хан Қарахан мемлекетінің Батыс хандығы билік жүргізген өңір: Мауараннахр Қарахан мемлекетінің билеушілерінің қатарына жатпайтын хан: Наркеш дайын Қарахан мемлекетінің билеушілерінің қатарына жатпайтын хан: Күшлік Қарахан мемлекетінің құрылуында басты роль атқарған тайпа- Қарлұқ; Қарахан мемлекетініңнегізінсалушыСатұқ Боғрахан: БілгеКүл Қадырханның немересі Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл - 942ж Қарахан мемлекетінің Шығыс хандығының алып жатқан аумағы: Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістан Қарахан мемлекетініңшығысшекарасын қорғауқызметінатқарғантайпа: қарақытайлар Қарахан мемлектінде 955 жылы билікке келген қаған: Мұса Қарахан сәулет өнерінің өзіне тән ерекшелігі- Шығыс моншаларының пайда болуы. Қарахан ханы шығыстағы шекарасын қорғауды тапсырады- Қарақытайларға Қарахан ханының мемлекеттік саяси-әкімшілік іс жүргізетін орны- Орда Қарахан ханының мемлекеттік саяси-әкімшілік іс жүргізетін орны Ордада тұрғандар- Сарай қызметкерлері. Қарахандар әулеті қай тайпаның өкілдерінен болды? Яғма Қарахандар жаулап алған елдердің бірі Мәуреннахр Қарахандар мемлекетінің аумағы- Ш.Түркістанның бір бөлігі, Жетісу Қарахандар мемлкетінің халқының құрамы- яғма, жікіл, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін. Қарахандар тұсында пайда болған ихта термині не мағына береді? Салық жинау құқығы Қарахандарда дінбасыларға берілген жерлер- Вакфтық жерлер Қарахандарда ихта яғни жер иелену арабша қалай аталған- Муқта Қарахандарда Мұса хан тұсындағы астанасы- Қашқар Қарахандарда салық алынбады- Вакфтық жерлерден Қарахандарда салық жинаушының лауазымы қандай? Ихтадар Қарахандарда хан кеңесшісі қызметін атқарғандар- Уәзірлер Қарахандарда шаруалардың үлеске алған жерлерін алым-салық жинастырып отырған. Араб парсы деректерінде ондай үлескерлерді- Музари,барзигар деп атаған. Қарахандарды 1089 ж. басып алды: - Селжұқ сұлтаны Мәлік шах Қарахандарды билік иелеріне жататын ханның ұрпақтары- тегін, ілік хан, бек, нөкер. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан ғұлама - Ж.Баласағұн Қарахандардың отырықшы халық егін бау-бақшамен айналысқан қыстақ кенттер орналасқан қалалар- Тараз,Талхир,Баласағұн Қарахандардың Сырдария бойындағы билігін мойындаған халық: Газнеуилер Қарахандықтар мемлекетінің Батыс бөлігіндегі хандықтың астанасы Самарқант Қарахандықтардың қарақытайларға қарсы Катуан шайқасы болған жыл: 1141 ж Қарахандықтардың мал шаруашылығында жетекші орынды не алды? Жылқы шаруашылығы Қарахандықтардың сәулет өнері ескерткіштерінің бірі Қарахан кесенесі Қарахандықтардың шекарасы шығыста шектесті: Ұйғырлармен Қараханидтер дәуірінің жаңа қалыптаса бастаған әдебиетінің өкілдерінің бірі, көрнекті ақыны - Жүсіп Баласағұн Қараханидтермен қарлұқтар тұсындағы ең бай қала? Тараз Қараханидтік сәулет өнерініңескерткішіне не жатады Қарахан мавзолейі, Бабаджа қатын, Айша бибі. Қарқарадағы көтерілістіңжетекшілерінің бірі, абақтыға қамалып, басқа да 12 басшымен бірге азаптап өлтірілген: Ж.Мәмбетов Қарқаралыда халық жыршылары бәйгесі өткізілді- 1922ж. Қарлұқ бірлестігінің құрамына кірген тайпалар- Бұлақ, жікіл, ташлық; Қарлұқ кағанатының орталығы болған қала: Суяб Қарлұқ қағанатында қай дін кең тарады?- Мұсылман діні Қарлұқ қағанатының көпшілік ақсүйек, шонжарлары тұрған екінші астанасы- Баласағұн. Қарлұқ қағанатының орталығы болған қала: Суяб Қарлұқ қағаныты 756 жылы осы мемлекеттің әлсіреуі нәтижесінде құрылды: Түргеш Қарлұқ мемлекетінің ыдырауына байланысты батыста Жетісудан Испиджапқа және Шығыста Қашқарға дейінгі аумақ қараған мемлекет- Қарахан Қарлұқ тайпалары көсемдерінің 840ж. дейін иеленген лауазымы- Жабғу Қарлұқ тайпаларының Жетісуда билік еткен уақыты- 200 жылдай Қарлұқ тапйпаларының көсемдері иеленген титул- Елтебер Қарлұқтар Қашғарияны жаулап алған жылдар- 766-775ж.ж. Қарлұқтар туралы мәлімет беретін қытай жазбасы- «Таншу» Қарлұқтар тұсында «ғазауыт соғысын» ашып Испиджапты басып алып салық төлеп тұруға мәжбүр еткен- Саманилер Қарлұқтар Ұйғыр қағанатына қарсы қанша жыл соғысты- 20 жылға жуық; Қарлұқтарда балық аулауға қажетті құрал саймандардың атауларының кездесетін сөздік – Араб-Қыпшақ, Диуани лұғат ат түрк Қарлұқтарда исламға дейін зират басына қойылды- балбал тастар Қарлұқтарда құлпытас орнату дамыды- VII-VIII ғ..ғ;. Қарлұқтарды қырып басып алдық деген хабар кездеседі- Күлтегін жазуында Қарлұқтардың 9 тайпадан(3 жікіл, 3 бескіл, бұлақ, көкеркін, тухси) тұратынын жазған араб тарихшысы- әл Марвази Қарлұқтардың арабтармен соғысы қанша уақытқа созылды- 2 ғасырға жуық;. Қарлұқтардың Енисей Қырғыздарымен бірігіп, Ұйғырларды талқандаған жылы- 840ж. Қарлұқтардың қосалқы шаруашылығы- Аң аулау Қарлұқтардың негізгі топтасқан жерлері- Алтай тауы- Балқаш көлі. Қарлұқтардың орталығы- Суяб қаласы. ҚарлұқтардыңсаманилергеқарсыкүресінжүргізгенБілгеҚұл Қадыр-ханныңекібаласы: Базар АрсланменОғұлшақ; Қарлұқтардың тұңғыш қағаны- Білге Күл-Қадырхан ҚарлұқтардыңШығыс түрік қағанаты құрамында болғандығын білдіретін деректер:«Күлтегін» жазуы Қарлұқтардың Шығыс Түрік қағанаты құрамында болғандығын білдіретін деректер: «Күлтегін» жазуы Қарсақбай комбинаты мыс өндіре бастады -1927ж Қасиетті бұлақ басына ақ құйып көктен жаңбыр сұрау ырымының атауы: Тасаттық; Қаскелең өзені бойындағы Қоқан хандығының бекінісі Таушүбек Қасқырбейнесібарүш аяқтықұрбандық тақтатабылғансарматқорымы: Бесоба Қасым мен Моғолстанарасындағықарым-қатынас: достық негізіндеқалыптасты Қасым сұлтан хандық билікті қолына алды- 1511ж. Қасым сұлтанмен бірге Қоқан шекарасына көшкен жақтастарының саны: 40 мыңшаңырақ; Қасым сұлтанның өзін қолдаған 40 мың шаңырақпен ұлдарын(Есенгелді,Саржан,Кенесары) ертіп Көкшетау бойынан Қоқан хандығының шекарасына көшіп кетудегі мақсаты: Патша өкіметінің округтік приказдарды құруына қарсылығы Қасым хан байланыс жасаған орыс князі- ІІІ Иван Қасым ханбилікқұрғанкездеқазақ хандығы сауда-саттықдипломатиялықбайланысжасады: Еділбойындағыелдермен Қасым хан дипломатиялық байланыс жасаған елдер- Орта Азия хандарымен, Еділ бойындағы елдермен,Батыс Сібір хандығымен, Ресеймен Қасым хан қай жылы Сайрам қаласын басып алды- 1513жылы Қасым хан өмірінің соңғы кезінде осы қалада отырыпбилік жүргізген- Сарайшық; Қасым хан тұсында бастапқы кезде Қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда-экономикалық орталығы болған қала- Сығанақ; Қасым хан тұсында Қазақ хандығының батыс шекарасы- Жайық өзені Қасым хан тұсында Қазақ хандығының біраз жылдар астанасы болған- Сарайшық; Қасым хан тұсындағы бастапқы астана Сығанақ қаласы болды, одан кейін көшірілді: Түркістан қаласына Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығы аумағының солтүстігі: Қарқаралы тауларына дейін жетті Қасым хан (1511-1518ж.ж.) Қасым ханнан кейін әлсіреген хандықты қайта күшейткен- Хақназар хан Қасым ханның 1521 ж. Сарайшық қаласында қаза тапқаны туралы айтылатын дерек- Орыс деректері Қасым ханның билігі жүрген жоқ: Қырғыздарға Қасым ханның билігі тұсындағы Қазақ хандығының жағдайы: Дәуірлеукезеңі болды Қасым ханның жетісудағы билігініңнығая түсу себебі: Моғолстан билеушісі Саид ханныңШығыс Түркістанғакөшіп кетуі Қасым ханның заңы қалай аталды- «Қасқа жол» Қасым ханның кезінде Қазақ хандығының астаналары: Түркістан, Сығанақ, Сарайшық; Қасым ханның қазақтарихындаалатынорны: Қазақжерін кеңейті Қасым ханның Сырдария бойындағы қалаларға билік орнатуына бөгет жасаған билеуші: Мұхаммед Шайбани Қасым ханның тарихи деректерде байланыс орнатқандығы айтылған Ресей патшасы: ІІІ Иван Қасым ханның тұсындаҚазақ хандығыныңастанасы болғанқалалар: Сығанақ, Түркстан Қасым ханның ұлы: Хақназар Қасым ханның Шайбан ұрпағы Сүйініш қожаға қарсы ұрысы сәтсіз болды – Ташкент түбінде Қасымхан қай қалада отырып билік жүргізді: Түркістан Қасымхан тұсында қазақ хандығына келіп қосылған Ноғай ордасының жерінде көшіп жүрген рулар- Қыпшақ, Қаңлы Қасымхан тұсында қазақ ханның оңтүстік шекарасы- Сырдария алабы Қасымхан тұсында қазақ ханның солтүстік шекарасы: Қарқаралы тауы Қасымхан тұсында Қазақ ханының батыс шекарасы: Жайық; Қасымханнан Шайбани ханға қарсы күреске көмек беруін сұраған Моғол ханы :Сайд Қатардағы жұмысшыдан, Түркісіб темір жолының бастығына дейін көтерілді: Д.Омаров. Қатты тастан жасалған кескіш құрал – Чоппер Қауымдық жер мен суды пайдалануды реттеп отырған – Тайпа көсемдері Қашғаридің өмір сүрген жылдары: 1030-1090 жж. Қашғария тұрғын-ң қалан салығының шамадан тыс өсіп кеткендігі жайлы өтініші баяндалған- Моғолстан ханы Тоғылық Темірге Қашқар, Үрімші, Дүнгендер одағы басшылық еткен Жетіашар ұйғыр мемлекетін құрған қоқан әскери басшысы - Якуб бек Қашқарға Марко Поло мен Гоестен кейін тұңғыш барған шет елдік- Шоқан Уалиханов Қимактарда жерлеу дәстүрінің біртүрі: мәйітті өртеп, күлін жерлеу Қимақ қағанаты қай ғасырда құлады: ХІғ. бас кезінде Қимақ қағанатында шонжарларға берілген лауазымдар:«ябғу шад», «ұлы қаған», «кіші қаған» Қимақ қағанатында іс басқарушылар саны- 11 Қимақ қағанатындағы ең ірі әрі ықпалды тайпа қыпшақтар Қимақ қағанатының билеушісі- Қаған Қимақ қағанатының құлау себебі: Қыпшақ хандарының билік үшін таласы Қимақ қағанатының саяси өмірінде беделі күшті болғап топ: Әскери қызметкерлер Қимақ қағанынан екі саты төмен атақ- Ябғу Қимақ қағанының орталығы қайда орналасқан Ертіс Қимақ қағанының тұрағын атаңыз Имақия Қимақ тайпаларының кейбір бөліктерінің оғыздарға қосылғандығын хабарлайды- Араб деректері Қимақ шонжарларына берілген лауазымдар- «Ұлы қаған», «кіші қаған», «Ябғу-шад» Қимақтар VIIғасырдың басында мекендеді: Моңғолияның солтүстік батысын Қимақтар жайлы XI ғасырда қай парсы тарихшысы жазды Гардизи Қимақтар Қазақстанның қай жерін мекендеген Солтүстік шығысында, Орталық Қазақстан Қимақтарда 16 қала болғанын, оның 12-і Ертіс өзенінің бойында орналасқанын жазған- әл-Идриси Қимақтарда билік- Мұрагерлікпен берілген. Қимақтарда болған жерлеу дәстүрінің бір түрі: Мәйітті өртеп, күлін жерлеу Қимақтарда жеке тайпа көсемдері- Шад-түтік Қимақтардажеткілікті дамыған кәсіп түрі- көзешілік Қимақтарда тайпа көсемдерін білдіретін атау- Имек байғу,Қимақ байғу Қимақтарда ябғу мен шад түтіктерді тағайындаған - Қаған Қимақтардың Алтайдың солтүстік аудандары мен Ертіс өңіріне көшкен уақытысы- 7ғ ортасы Қимақтардың басқа елдермен саудасында қандай зат ең басты роль атқарды Бағалы аң терілері Қимақтардың екінші астанасы Карантия орналасқан көлдің жағасы - Алакөл Қимақтардың жеті тайпадан тұратындығын, олардың ең атақтылары қимақтар мен қыпшақтар екені туралы жазған- Гардези Қимақтардың құрамында 7 тайпаболдыдепжазғанпарсы тарихшысы: Гардези Қимақтардың ыдырауы басты себебі- 1)Қыпшақтардың билік үшін таласуы2)Сыртқы қайшылық; ҚиырШығыстанҚазақстанғақонысаударылғанкорейлердентұратын57 ұжымшарқұрылды: Алматы, Қызылорда облыстарында Қоғамда алғашқы ірі еңбек бөлінісін туғызған жағдай шаруашылықтың егіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі. Қоғамдық еңбек бөлінісі пайда болған дәуір Энеолит Қожа Ахмет Иассауи «Диуани хикметі» жазылған тіл: көне түрік тілінде Қожа Ахмет Иассауи «Диуани хикметі» қай әліпби негізінде жазылған: араб Қожа Ахмет Иассауи кесенесі орналасқан қала: Түркістан Қожа Ахмет Иассауи кесенесін салуға Әмір Темір бұйрық берген жыл: 1397 ж Қожа Ахмет Иассауи кесенесінде атақты адамдар жерленген бөлмелер- Үлкен және кіші ақсарай Қожа Ахмет Иассауи кесенесінде залдың ортасында тұрған үлкен тайқазан жасалған жыл: 1399 ж Қожа Ахмет Иассауи кесенесіндегі бөлме саны – 35 Қожа Ахмет Иассауи кесенесіндегі ең негізгі бөлме: Кітапхана Қожа Ахмет Иассауи кесенесінің биіктігі: 37,5 м Қожа Ахмет Иассауи өмір сүрді: 1103-1167 ж Қожа Ахмет Иассауи сауат ашуды үйреткен: әкесі Ибрахим Қожа Ахмет Йасауи өмір сүрді: XII ғасырда Қожа Ахмет Йассауидың «Диуани хикмет» еңбегі жазылды: Түрік тілінде араб әліпбиімен Қожа Ахмет Яссауидан қалған мұра- «Диуани хикмет» Қожа Ахмет Яссауидың алғашқы ұстазы, әрі пір тұтқан адамы- Арыстан баб Қожа Ахмет Яссауидың ұстазы- Арыстан баб Қожа Ахмет Яссауйдың анасы- Мұса шайқының қызы Айша, Қарашаш Қозғалыстың белгілі басшыларының арасында Исатайдың серіктері- Сарт Еділұлы, Тінәлі Тайсойғанұлы, Ұса Төлегенұлы Қозы көш дегеніміз – Жас төлдерді аман сақтау үшін күніне 8-10 шақырым көшіп отыру Қозылардың жүнін қырқатын мезгіл: «Қозы күзем» Қой өсіруші комсомол жастар бригадалар құрыла бастаған кезең: 1970ж Қойға табыну кең тарады- Оғыздар мен түркімендерде Қойған талаптарын ішінара қанағаттандыруға қол жеткізген 1905 жылғы ереуіл өткен кеніш: Успен (Нілді) кеніші Қоқан автономиясы шабуылмен алынып, талқандалды: 1918ж 5 ақпан Қоқан автономиясын құлатуда Кеңес үкіметі бірлесіп әрекет еткен армян партиясы – Дашнакцутян Қоқан астанасы болған автономия: Түркістан автономиясы Қоқан билеушілері Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда 1858 жылы болған көтерілісті басты: Қазақ феодалдарымен ымыраға келу арқылы Қоқан биліктеріне қарсы Кенесарыны қолдаған Ұлы жүздің батырлары: Тойшыбек, Саурық,Сұраншы, Байзақ датқа,Медеу би Қоқан ханы Мырза Ахмет бектің резиденциясы орналасқан қала- Ташкент Қоқандықтар мен орыс әскерлерінің арасында Ұзынағаш түбегіндегі шайқас өтті: 1860 ж Қоқандықтардан Таушыбек бекінісін басып алуға қатысқан экспедиция басшысы: Қарбышев Қоқандықтардың қолынан зұлымдықпен қаза тапқан Қасым сұлтанның ұлы: Саржан сұлтан Қола алынды: мыс пен қалайыны қосу арқылы Қола дәуірі абыздарының негізгі міндеттері Салт-дәстүрлердің орындалуын қадағалау Қола дәуірі кезеңдері - 3 (Нұра, Атасу, Беғазы- Дәндібай) Қола дәуірі кезіндегі жоғары дін басылары Абыздар Қола дәуірі қауымы ішінде әлеуметтік теңсіздікті тудырған Мал-мүлік теңсіздігінің шығуы Қола дәуірі қоныстары тұрды- 5-10, кейде 20үйден Қола дәуірі қоныстарының көбінесе орналасқан жері Өзендердің жағасында Қола дәуірі мәдениетінің ең алғашқы табылған ескерткіштері- Сібірдегі Ачинск қаласының маңыдағы Андроново селосы Қола дәуірі: (б.з.б. ІІ-І мыңжылдық аралығы) Қола дәуірінде 1100 тонна қалайышығарылған кен орны Нарым, Қалба Қола дәуірінде егіншіліктің түрі - Кетпенді-теселі Қола дәуірінде Жезқазған өңірінен 1 млн тоннадай кен өндірілгенін айтқан белгілі ғалым. Сатпаев
|
