XV-XVI, XVII-XVIII ғ қазақ жыраулары
Сыпыра жырау 14ғ. Қазақстанның батысында өмір сүрген жырау қазақ пен ноғайға ортақ тұлға. Жырау есімі Ер Тарғын, Едіге жырларында кездеседі. Сүйінішұлы Қазтуған 1420ж Астраханьдағы Қызылжар деген жерде омирге келген. Жыраудың бізге жеткен үш жыры белгілі. Солардын бірі Алаң да, алаң, алаң жұрт. Доспамбет 15ғ 90жылдарында Дон өзенінің төменгі ағысының Азау қаласында дуниеге келген. Жырларында жастарды батыр, батыл болуға, елін, жерін қорғауға шақырады. "Айнала бұлақ басы жоқ", "Тоғай, тоғай, тоғай су", "Азау, азау дегенің" тағы басқа жырларының мазмұны отанды қорғауға бірлік пен берекеге үндейді. Шалкиіз 1465-1560ж Жайық өзенінің шығыс жағалауында дүниеге келген. Жырларында көбіне әскери жорықтар жайында жазылады. Жиембет Бортоғашұлы 16ғ 17ғ аралығында өмір сүрген. Сақталған жырларының мазмұнына қарағанда Есім ханның әскербасы қызметінде және кеңесшілірінің бірі болған. Есім хан жайында "Әмірің қатты Есім хан" деген жыры бар. Марғасқа жырау да Есім ханның ең жақын жорық жырауы болған. Жыраудың туған өлген жылдары белгісіз. Есім ханға арналған "Еңсегей бойлы ер Есім" атты жеті мың жолдық тарихи жыры белгілі. Ақтамберді Сарыұлы 1675-1768ж Оңтүстік Қазақстан Қаратау бойында дәулетті отбасынан шыққан. Орта жүздің ру басы ақсақалдарының бірі болды. Жырау 93жасында Семей өңірінде Жүректі деген жерде қайтыс болды. Тәттіқара ақын Қостанай аумағының Сарыкөл маңында туып – өскен. Шаруа отбасы өзініңн жырларындаан шыққан. Абылай ханның жақсы көретін адамы болса керек. Жыраудың өзіне тән бір ерекшелігі ол өзінің жырларында қазақ батырларының қай рудан екенін баяндап отырады. Қамыстың Басы майда, түсі сайда атты жыры бар.
|
