Азақстан қола дәуірінде

Қола дәуірі(б.з.д. 2800 ж.-б.з.д. 900 ж.). Бұл дәуірде шығу тегінен ұқсас өзіндік мәдениеті бар тайпалар мекендеген. Бұл мәдениеттің алғашқы ескерткіштері Оңт. Сібірдегі Ачинск қаласы маңындағы Андронов селосынан табылды. Сондықтан андрон мәдениеті деген атау алды. (1914 ж. Археолог А.Я.Тугарин)

Андрон мәдениетінің аумағы: Орал – Енисей өзендері – Батыс Сібір – Памир тауы. Бұл мәдениетті зерттеуші қазақстандық ғалымдар – Әлкей Марғұлан, Ақышев, Максимова, Черников, Оразбаева. 1927 ж. – архелолог Грязнов андрон мәдениетінің ескерткіштерінің Б.Қазақстаннан тапы.

Негізгі қогыстанған ауданы: Орт.Қаз. Бұл өңірден 30 дан астам қоныс, 150 дей оба зерттелді. Солт. және Б.Қаз-да 80 нен аса қоныс зерттелді.Ең ежелгі қаласы – Арқайым. Академик Алексеев: «Олар мұрынды, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен келген, кескін-кейпі ірі, дене құрылысы мығым жігерлі келбетті адамдар.

Басты кәсіптері: мал бағу, кетпенді-теселі егіншілік, балық аулау.Егіншілік құралдары: диірмен, тесе, мыс пен қола орақтар. Андрон мәдениетінің негізгі сипаты саз балшықтан ыдыс жасау.

Баспаналары: жартылай жертөле, жер бетіне салынған үйлер. Қоныстар өзен – көлдердің жағасына орн. Қоныстар 5-10 үйден, кейде 20 үйден тұрды. Ежелгі андрондық дөңгелек баспаналар негізінде киіз үй жобасы пайда болған.

Діні мен наным-сенімдері: олар табиғат күштеріне табынған. Қайтыс болған адамдар келесі дүниеге айысады деп ойлаған.Кейінгі қола дәуірінде Орт. Қаз-да пайда болған жаңа мәдениет – Беғазы – Дәндібай мәдениеті. Ерекшеліктері:

· Жерлеу орындарының көпшілігі – обалар.

· Үйлер мен жерлеу орындарының құрылысы өте ірі, тас қашау өнері жетілген.

· Қорғандар ұсақ қиыршық тастар мен топырақтан тұрғызылып биік болған.

Сурет өнері: Тастағы суреттерде жиі кездесетін бейне жабайы – бұқа. 49 соғыс арбасының суреті табылған.

Зергерлік өнері. Алтын білезік – Айбас сағасындағы Алакөл қабірінен табылған. Екі сырға – Мыңшұқыр қабірінен табылған. Самай сырға – бір жарым орамды алтын сырға.

Қоғамдық құрылымы: рулық тайпалық құрылым. Қоғамның негізгі тобы – жауынгерлер. Абыздар да жоғары бағаланған. Меншік түрі: малға жеке меншік, жерге қауымдық, рулық меншік.