Азаќстан тарихы

Адамзат тарихы дамуыныѕ еѕ алєашќы кезеѕі? Тас дјуірі

Алєашќы адамдардыѕ бастапќы кезеѕдегі топтасу жїйесі. Тобыр

Алєашќы адамдардыѕ тобырдан кейінгі топтасу жїйесі. Рулыќ

Алєашќы адамдардыѕ рулыќ ќауымнан кейінгі ќалыитасу жїйесі? Тайпа

Ќоєамда алєашќы ірі еѕбек болінісін туєызєан жаєдай? Мал шаруашылыєыныѕ дамуы.

Єалымдардыѕ еѕ ежелгі адамєа ќойєан атауы? Епті адам

Еѕ ежелгі “епті адамныѕ” мґлшерімен ґмір сїрген мерзімі? 1 млн. 750 маѕ жыл бўрын.

Еѕ ежелгі адамныѕ еѕбек ќўралы Їшкір тас.

Ежелгі “тік жїретін адам” ґкілі Синантроп

Жер бетінде бўдан 100-35 мыѕ жыл ґмір сїрген жандар Синантроптар

Мґлшерімен 40-35 мыѕ жыл бўрын ќалыптасќан жандар атауы Саналы адам.

Ежелгі адамдардыѕ алєащќы кјсібі Терімшілік

Ежелгі тас єасыры ќамтитын кезеѕ б.з.д 2 млн 500 мыѕ – 12 мыѕ жыл.

Орта тас єасыры ќамтитын кезеѕ б.з.б 12-5 мыѕ жыл

Жаѕа тас єасыры ќаититын кезеѕ б.з.б 5-3 мыѕ жыл.

Ќазаќстан аумаєында еѕ ежелгі адамдардыѕ ґмір сїрген аймаєы Оѕтїстік Ќазаќстан.

Ќазаќстан аумаєында ґмір сїрген алєашќы адамдардыѕ замандастары Питекантроптар.

Ежелгі адамдардыѕ тўнєыш баспаналары Їѕгірлер.

Алєашкы адамдардыѕ еѕбек ќўралдарыныѕ атаулары Чоппер, чоплинг.

Алєашќы ќауымдаєы адамдардыѕ негізінен аулаєан андары Мамонттар мен бизондар.

Полеолит дјуіріне жататын еѕбек ќїралдары табылєан ґѕір. Жамбыл обылысы.

Жамбыл ґѕірінен табылєан полеолит дјуірініѕ бес мыѕдай еѕбек ќўралдары бўлар Ќашау мен їшкір заттар

Тас ґѕдеу биік деѕгейге кґтерілген кезен Неолит

Ертедегі адамдардыѕ маймылдар мен жануарлардан басты айырмашылыєы Еѕбек ќўралдарын жасай білу

Жер бетініѕ кїрт суый бастауы басталды 100 мыѕ жыл бўрын

Єалымдардыѕ есептеуінше мўздыќтардыѕ ери бастаєан уаќыты 13 мыѕ жылдай бўрын

Тас дјуірі адамдардыѕ ине жасаєан заты Сїйек

Ежелгі адамдардыѕ жіп орнына пайдаланєан заттары Жануарлардыѕ сіѕірлері

Адамдардыѕ дјн їккішті ойлап тапќан кезеѕі Неолитте

Ерте тас єасыры тўраќтарыныѕ еѕ кґне ескерткіштерініѕ табылєан жері Шаќпаќата, Арыстанды

Екі жаєынан да ґѕделген ќарапайым шапќыш тас ќўрал атауы Бифас

Бір ќабат ґѕделген тас ќўралдыѕ жїзін ўсаќ кертік ойыќтар жасау арќылы ґткірлеу јдісі Ретушь јдісі

Жамбыл облысындаєы 5 мыѕєа жуыќ тас ќўралдар табылєан тўраќтар Бґріќазан,Шабаќты

1938ж Ґзбекстаннан неандертальдыќ баланыѕ сїйегі табылєан їѕгір Тесіктас

“ Саналы адам” сїйегі табылєан їѕгір Кроманьон

Орталыќ Ќазаќстан жеріндегі жїзі тїзу, кейде ќайќы тас пышаќ ќырєыштар табылєан тўраќ Семіз бўєы

Орталыќ Ќазаќстан жеріндегі кейінгі палеолитке жататын 300-ге таяу тас ќўрал шыќќан еѕ кґрнекті кґне мекен Батпаќ.

Тас дјуірінде ру ішіндегі барлыќ мјселелерді шешкен Жалпы жиналыс.

Мезолиттіѕ хронологиялыќ шеѕбері б.з.д 12-5 мыѕ жыѕдыќтар.

Ќазаќстан жеріндегі тас дјуірініѕ ескерткіштері аз табылєан кезеѕіне жататын Мезолит.

Мезолит заманыныѕ їлкен жаѕалыєы болып саналатын ўсаќ жаѕќа тастардан жасалєан ќўралдар атауы Микролит

Мезолит заманынын басты жаѕалыєыныѕ бірі Садаќ пен жебеніѕ жасалуы

Мезолит кезеѕіндегі адамдардыѕ негізгі кјсібініѕ бірі Аѕшылыќ.

Ќазаќстан аумаєындаєы белгілі мезолиттік тўраќтар саны 20-дан астамы.

Ќабырєалары тереѕ кґмілген, кґлемі 40-60 шаршы метр болатын мезолиттік баспана табылєан ґзен аѕєары Есіл.

Орта тас єасырындаєы балалар тобынан ересектер тобына ґту єўрпы Баєыштау(иницияция).

Егіншіліктіѕ пайда болу мерзімі 10 мыѕ жыл бўрын.

Алєашќы ќауымдыќ егіншілікке алып келген жаєдай Терімшіліктіѕ дамуы.

Алєашќы егіншілердіѕ егін оратын ќарапайым ќўрал атауы Тас ораќ..

Ежелгі егіншілердіѕ егін егу ќўралы Тесе.

Малды ќолєа їйрете бастау ќалыптасќан кезеѕ Мезолит.

Алєашќы егіншілік ќалыптаса бастаєан дјуір Мезолит.

Жаѕа тас єасыры ќамтитын кезеѕ б.з.д. 5 – 3 мыѕ жылдыќтар.

Неолит дјуірініѕ Шыєыс Ќазаќстан жеріндегі тўраєы Усть- Нарым.

Неолит дјуірініѕ Сотїстік Ќазаќстан жеріндегі тўраєы Пеньки.

Ќазаќстан жерінде кездесетін неолит тўраќтарыныѕ еѕ кґнесі б.з.д. 5 мыѕ жылдыќќа тјн.

Неолит дјуірініѕ Орталыќ Ќазаќстан жеріндегі тўраєы Зеленая Балка.

Неолиттік саздан жасалєан ќыш ыдыс атауы Кґзе.

Неолиттік 150-ге жуыќ тўраќ, кене кен шыєару, жерлеу орындары табылєан ґѕір Жезќазєан ґѕірі.

Табиги-климаттыќ ортаныѕбїгінгі кунге ўќасас ќалыптасќан кезеѕі Неолит.

Ќазаќстан аумаєынан табылєан неолиттік тўраќтар саны 500-ден астам.

Неолиттік Сексеіл тўраєы орналасќан аймаќ Ќызылорда облысы.

Неолит дјуірініѕ еѕ їлкен жаѕалыєыныѕ бірі Ќыш ќўмыра жасауды їйрену.

«Ќыш кўмыралар заманы» деп аталатын дјуір Неолит.

Мыс-тас єасыры (энеолит) дјуірі шамамен б.з.д 300-280 мыѕ жылдар

Адамзат баласыныѕ металдан жасалєан ќўралдарды игере бастаєан дјуір Энеолит.

Еѕ бірінші ќолданылєан металл Мыс.

Тас пен мыстан жасалєан еѕбек ќўралы ќатар ќолданылєан кезеѕ Энеолит.

Шаруашылыќтаєы еѕ алєашќы ірі ќоєамдыќ еѕбек бґлінісі Егіншілік пен мал шаруашылыєы болып бґлінуі.

Солтїстік Ќазаќстандаєы энеолит кезеѕінін ерекше ескерткіші Ботай.

Солтїстік Ќазаќстан жеріндегі 158 тўрєын їй табылєан энеолиттік тўраќ Ботай.

Жылќы сїйектері ґте кґп табылєан неолиттік тўраќ Ботай.

Энеолиттік ескерткіштер табылєан Маѕєыстау жеріндегі елді мекен Шебір.

Еѕбек бґлінісі пайда боєан дјуір Энеолит.

Ежелгі адаидардыѕ ґз білімдерін суретті хат арќылы хабарлауы Пиктография.

Адамдардыѕ шыєу тегін жануарлармен байланыстырудыѕ єылыми атауы Тотемизм.

Ежелгі адамдардыѕ жерлеу єўрпында ґлген адам їстіне ќызыл минерал бояу себу сенімініѕ єылыми атауы Анимизм.

Ежелгі жандардыѕ табиєаттыѕ тылсым јрекеттеріне сиынып, ќўлшылыќ ету јрекеті Магиялыќ јрекет.

«Тотемизм» дегеніміз Шыєу тегін жануарлармен байланыстыру.

Археологтардыѕ тапќан сїйек пен мїйізден жасалєан мїсіндерінде еѕ кґп кездесетін бейнелер. Јйелдер бейнесі

Алєашќы адамдардыѕ табиєатќа тјуелділігінен туєан Ќўдайєа сыйыну

Ќола дјуірініѕ хронологиялыќ уаќыты б.з.б. 2800 жыл б.з.б. 900 жыл

Тўрмыста тўѕєыш пайдаланылєан металл Мыс

Ќола дјуіріндегі ќоланыѕ алыну ќосындысы Мыс пен ќалайы

Ќола дјуірінде Жезќазєан ґѕірінен 1 млн тоннадай кен ґндерелгенін айтќан белгілі єалым Сатпаев

Ќола дјуірінде 1100 тонна ќалайы шыєарылєан кен орны Нарын, Ќалба.

Ќола дјуірінде кенді ќорыту їшін салынєан кїрделі ќўрылыстар Ќазандыќтар

Тастан жјне мыстан жасалєан еѕбек ќўралдарын ыєыстырєан кезеѕ Ќола дјуірі

Ќола дјуіріндегі ыдыс жасаудыѕ еѕ бір ґрістеген тїрі Кґзе ќўмыралар

Еуразия даласындаєы ќола дјуірініѕ мјдениеті Андронов

Ќола дјуірініѕ еѕ алєашќы ескерткіштері табылєан жер Андронов

Солтїстік жјне батыс Ќазаќстандаєы зерттелген Андрон мјдениетініѕ ќоныстар саны 80-нен аса

Ќола дјуіріне жататын Солтїстік Ќазаќстандаєы ќоныстар Петровка, Боголюбов

Ќола дјуіріне тјн 30 ќоныс, 150 оба зерттелген аймаќ. Орталыќ Ќазаќстан

Андроновтыќтардыѕ бет бейнесін сипаттаєан єалым Алексеев

Андроновтыќтардаєы егіншіліктіѕ дамыєандыєыныѕ айќын дјлелі Еѕбек ќўралдары

Мал баєудыѕ кґшпелі тїріне кґшу ќалыптаса бастаєан дјуір Ќола

Теселі егіншілік еѕ алєаш дамыєан кезеѕ Ќола дјуірі

Жерленген Андроновтыќтардыѕ басы ќаратылєан тўс Батыс, Оѕтїстік

Андроновтыќтардыѕ тасќа салынєан суреттері табылєан жерлер Таѕбалы, Жасыбай, Хантау

Андроновтыќтардыѕ сїт ґнімдері мен етті саќтау тјсілі Жер, еден астындаєы шўѕќырда

Орталыќ Ќазаќстан жеріндегі ќола дјуірініѕ еѕ соѕєы кезеѕ мјдениеті Беєазы-Дјндібай

Беєазы-Дјндібай мјдениетініѕ хронологиялыќ ауќымы б.з.б. 12-8 єасырлар

Тебінді жайылымєа байланысты саны артќан мал Жылќы, ќой

Ќазаќстан жеріндегі ќола дјуірін жоспарлы зерттеу басталєан жыл 1946

Ќазаќстан жеріндегі ќола дјуірін тїбегейлі зерттеуді бастаєан єалым Марєўлан

Ќола дјуірі ќоныстарыныѕ кґбінесе орналасќан жері Ґзендердіѕ жаєасында

Кґкшетау жеріндегі ќола шалєы табылєан ќоныс Шаєалалы

Ќола дјуірі ќауымы ішінде јлеуметтік меѕсіздікті тудырєан Мал-мїлік теѕсіздігініѕ шыєуы

Мїлік теѕсіздігініѕ ќалыптаса бастаєан дјуірі Ќола дјуірі

Ќола дјуірі кезіндегі жоєары дін басылары Абыздар

Ќола дјуірі абыздарыныѕ негізгі міндеттері Салт дјстїрлердіѕ орындалуын ќадаєалау

Андроновтыќтардыѕ мойынєа таќќан тўмаршалары Жыртќыш аѕдардыѕ азу тісі

Жеке меншік ќалыптасќан дјуір Ќолада

Темір дјуірініѕ ќамтитын аралыєы б.з.д. 8 єасыр б.з.-дыѕ 6 єасыры.

Темір дјуірі кезеѕі 2-ге бґлінеді.

Ерте темір дјуірі кезеѕі аралыєы б.з.б. 8-3 єасырлар.

Кейінгі темір дјуір кезеѕі аралыєы б.з.б. 3 – б.з. 6 єасыр.

Ерте темір дјуірінде мал басыныѕ кґбеюіне байланысты ќалыптасќан Кґшпелі мал шаруашылыєы.

Табиєаттыѕ дайын ґнімін пайдаланєан аѕшы-терімшілерден кґшпелілердіѕ айырмашылыєы Ґнім ґндірді.

Малды ќыста жаюєа байланысты ќалыптасќан жайылым Тебінді.

Жылќыны ќолєа їйретуге байланысты ойлап табылєан жаѕалыќ. Їзеѕгімен ауыздыќты ойлап табу.

Кґшпелілердіѕ жазда мал жаю орындары Жайлау.

Кґшпелердіѕ жылы ќоралары бар тўраќтары Ќыстау.

Біздіѕ заманымызєа жеткен ежелгі мерекеніѕ бірі Наурыз мейрамы.

Таза кґшпелі тўрмыс ќалыптасќан аймаќтар Батыс жјне Орталыќ Ќазаќстан.

Жартылай кґшпелі мал шаруашылыєы дамыєан аймаќтар Алтай, Жетісу таулы аймаќтарында.

Темір дјуірінде отырыќшылыќ шарушылыќ дамыєан ґѕірлер Сырдария, Шу, Келес ґзендері аѕєарлары.

Киіз їй ќабырєасы атауы Кереге.

Кґшпелілердіѕ баспаналарында пеш орналасќан аумаќ Ортасында

Кґпелілер баспаналарындаєы киелі санаєан орын Ошаќ маѕы.

Киіз їйдіѕ аєаш ќаѕќасын ќўрайтын бґлік 3-бґлік.

Саќтар туралы мјлімет беретін жазба мјтіндері саќталєан елдер Грек, парсы авторларыныѕ шыєармалары.

Ќазаќстан жеріндегі саќ тайпалары туралы жазєан Парсылар.

Саќтар туралы дерек ќалдырєан грек авторы Герадот

Парсы жазбаларындаєы «саќ» сґзініѕ маєынасы Ќўдіретті еркектер.

Иран жазбаларындаєы «саќ» сґзініѕ маєынасы Жїйрік атты турлар.

Ежелгі грек авторларыныѕ саќтарды атауы Азиялыќ скифтер.

Ежелгі грек авторы Герадоттыѕ саќтарды атауы Массагет.

Грек деректеріндегі кґшпелілердіѕ таєы да бір атауы Дайлар.

Саќтар туралы «дўшпанєа-ќатал, досќа адал» деп баяндайтын грек авторлары.

Саќ јйелдері туралы «ержїрек келеді, соєыс ќауіпті тґнгенде ерлеріне кґмектеседі» деп баяндайтын грек авторы Ктесий.

Парсы жазбаларында Жетісу, Сырдарияныѕ орта аєысында тўрєан саќтар Саќ-тиграхауда.

Парсы жазбаларындаєы теѕіздіѕ арєы жаєындаєы саќтар Саќ-парадарайа.

Саќ-парадарайаларыныѕ оѕтїстігінде ќоныстанєан саќтар атауы Саќ-хаумаваргалар.

Тиграхауда саќтарыныѕ ќоныстанєан аумаєы Оѕтїстік Ќазаќстан.

Дай, аргиппей, исседон саќтарыныѕ ќоныстанєан ґѕірлері Орал тауыныѕ оѕтїстігі.

Мїлік теѕсіздігі тїпкілікті орнаєан дјуір Темір.

Јскери-демократияныѕ пайда бола бастаєан кезі Темір дјуірі.

Саќ ќоєамындаєы тайпалар мен рулар арасындаєы даулы мјселерді шешуі Тайпа кґсемі.

Саќ ќоєамындаєы адамдар тобы – жауынгерлер, абыздар, малшылар мен егіншілер

Саќ жауынгерлерініѕ ежелгі їнді-иран тіліндегі атауы – «Арбада тўрєандар»

Саќ ќоєамындаєы абыздардыѕ танымал белгісі – тостаєан мен ерекше бас киімі

Саќ ќоєамындаєы «сегізаяќтылар» деп аталєандар – малшылар мен егіншілер

Саќ жауынгерлерініѕ киім тїсі – ќызыл

Саќ ќоєамындаєы абыздардыѕ, малшылар мен егіншілердіѕ киім тїсі – сары, кґк

Бізге жазба деректерден белгілі саќ патшасы – Томирис

Саќтарды «Јлемдегі еѕ јділ, еѕ шыншыл халыќ» деп есептегендер – гректер

Саќтар туралы олар «Садаќпен, ќылышпен жјне ќола балталармен ќаруланєан, сауыт киген» деп жазєан – Страбон

Саќтар туралы «киімі мен ґмір сїру даєдысы скифтерге ўќсас» деп жазєан – Герадот

Герадот жазбаларындаєы саќтардыѕ ќыс кезіндегі мекені – Аєаш їйлер

Саќтардыѕ негізгі шаруашылыєы – мал шаруашылыєы

Саќтар ґмірінде аз ґсірлетін мал тїрі – ірі ќара

Ќызылорда облысы жеріндегі б.з.б. IV- б.з.-дыѕ XIII єасырларына жататын ежелгі ќалашыќ – Шырыќ-Рабат

Ертедегі темірді ґндірудіѕ ќарапайым тјсілі – Пеш кґрікпен

Саќтар туралы «Ќўдай деп олар кїнді есептейді жјне оєан жылќыны ќўрбандыќќќа шалады» деп жазєан – Страбон

Саќ жеріне Кир бастаєан парсы јскерлерініѕ басып кірген уаќыты – б.з.б. 530ж.

Томирис туралы «Јйел болса да ќорыќќан» деп жазєан – Рим тарихшысы Помпей Трог

Саќ жерінде Кирдіѕ ґлтірілгенін жазєан – Герадот

Дарий бастаєан парсы јскерелері жорыєыныѕ мерзімі – б.з.б. 519ж.

Саќ малшысы «Шыраќ» туралы суреттейтін герк тарихшысы – Полиэн

Саќ патшайымы Томиристіѕ ґмір сїрген мерзімі – б.з.б. 570-520жж.

Саќтардыѕ парсы патшасы Кирге ќарсы кїресін басќарєан – Томирис

Саќтардыѕ парсы јскері ќўрамында Марафон шайќасына ќатысќан уаќыты – б.з.б. 490ж.

Б.з.б. IV єасырда саќ жеріне ќауіп тґндірген – Македонский

Грек-македон басќыншыларына ќарсы кїресті басќарєан – саќ жауынгері Спита

А.Македонскийдіѕ Сырдариядан ґтіп саќтарєа ќалай щабуыл жасаєаны туралы жазєан – Арриан

Саќтардыѕ А.Македонскийєа ќарсы ерлік кїресі туралы жазєан – Арриан

Томирис пен Кир шайќасы туралы жазєан – Рим тарихшысы Помпей Торг

Ќызылордадан 300 шаќырым жерде орналасќан саќ ќаласыныѕ орны – Шірік-Рабат

Шірік-Рабат ќаласыныѕ кїзет мўнаралары бар орталыєы – Цитадел

Ќыш кїйдіретін пеш, ќол диірмен тастары, тары ќалдыќтары табылєан саќ ќаласы – Бјбіш-Молда

Б.з.б. VII єасырдан бастап далалы аймаќтарда пайда болєан ґнер – аѕдыќ стиль

Саќтарєа Ираннан «Ґмір аєашы» дейтін аѕдыќ стильдегі бейне – арыстан бейнесі

Аѕдыќ стиль пайда болєан єасыр – б.з.б. VIIє.

Іле ґзенініѕ оѕ жаєалауындаєы саќ ќорымы – Бесшатыр

Бесшатыр ќорымындаєы обалар жиынтыєы – 71 оба

Бесшатыр обасыныѕ мерзімі – б.з.б. V-IV єє.

Алматыныѕ шыєысындаєы белгілі саќ обасы – Есік обасы

Есік обасынан табылєан бўйымдар саны – 4мыѕнан астам

Есік обасынан табылєан 26 таѕбадан тўратын жазуы бар зат – кїміс табаќша

Антропололтардыѕ аныќтауынша Есік обасындаєы жерленген адамныѕ жас шамасы – 17-18

«Аѕ стилі» дјстїрімен саќтар жорыќтар кезінде танысќан ел – алдынєы Азия мен Иран

Саќтардыѕ бґренелерді бір-біріне тыєыз орналастырп жасаєан табыты – Соркофаг

Саќтар обасындаєы саєанаєа жер астымен келетін арнайы жол – Дромос

Саќ дјуірініѕ негізгі кездесетін археологиялыќ ескеткіштері – обалар

Жетісудаєы саќтар обаларыныѕ тїрі 3-ке бґлінеді

Їйсін мјдениеті деп аталатын ескерткіштердіѕ негізгі шоєырланєан ґѕірі – Жетісу

Жетісу ґѕіріндегі їйсін мјдениетініѕ хронологиялыќ шеѕбері – б.з.д. III є.-б.з. IV є.

Їйсін тайпаларыныѕ мекендеген жері – Жетісу

Їйсін атауыныѕ ќытай жазбаларында кездесе бастауы – б.з.б. II є.

Їйсіндер туралы «ат жаќты, аќќўбаша, сары шашты» деп жазєан – Ќытай жазбалары

Їйсіндер астанасы ретінде аталатын ќала – Ќызыл аѕєар

Їйсіндердіѕ щыєу тегі туралы мјлімет ќалдырєан тарихшы – Сыма-Цянь

Їйсіндер ќарым-ќатынас жасаєан ел – Ќытай

Їйсіндердіѕ солтїстік-батыстаєы кґршісі – Ќаѕлы

Жазба деректердегі їйсін халќыныѕ саны – 630мыѕ

Їйсіндер басшысыныѕ атауы – Гуньмо

Їйсін гуньмосына баєынєан тайпа кґсемдері атауы – Бек

Їйсін ќоєамындаєы ќатардаєы адамдардыѕ мґрлері балшыќтан жасалды

Їйсін ќоєамында дјулетті адамдардыѕ киімі кґбінесе тігілді – жібектен

Їйсіндерде мїлік теѕсіздігі болєандыєын дјлелдейтін – жерлеу орындары

Жазба деректердегі їйсін гуньмосыныѕ ќытай ханшайыма їйлену уаќыты – б.з.б. 107ж.

Їйсіндерде егіншіліктіѕ болєандыєын дјлелдейтін дерек кездескен ќоныс – Аќтас ќыстауы

Їйсіндердіѕ тўраќты їйлері орналасќан жер – тау бґктерлерінде

Їйсіндерде јулеттіѕ зираты орналасќан жер – ќонысќа жаќын жерлерде

Їйсіндердіѕ сўйыќ таєамєа арналєан негізгі ыдыстары былєарыдан жасалды

Їйсіндерде жаќсы дамыєан кјсіп – тері ґѕдеу

Їйсіндерде саз балшыќтан ыдыс жасаумен айналысќан - јйелдер

Їйсіндердіѕ зергерлік бўйымдары табылєан ќорым – Аќтас

Їйсіндерде жерленген адамныѕ басы ќаратылєан тўс – батысќа

Ертедегі їйсіндердіѕ ќўрбандыќтары арналды – Жаратушы кїшке

Їйсіндердіѕ ќыш заттары мен ыдыстарындаєы салынєан сурет – Кїнніѕ суреті.

Ќаѕлы мемлекетініѕ ґмір сїру хронологиялыќ шеѕбері б.з.б III-II є. б.з V єасыр.

Ќаѕлылар туралы “Вэсаканыѕ ер жїрек ўлдары... Канха ќамалыныѕ алдында ќўрбандыќ берді” деп жазылєан кітап. “Авеста”

Ќаѕлылардыѕ ґмірі мен тўрмысын сипаттап жазєан тарихшы. Цыма Цянь

Ќаѕлылар туралы негізгі дерек кґздері. Ќытай деректері

Ќаѕлы мемлекетініѕ пайда болєан уаќыты, шекарасы туралы айтылатын маѕызды тарихи дерек. “ Цянь хоньшу”

Ќаѕлылардыѕ археологиялыќ мјдениеттері. Ќауыншы, Жетіасар

Б.з.б 46-36 жылдары ќаѕлылардыѕ Ќытайєа ќарсы кґмек кґрсеткен елі. Єўндар

Ќытай деректері бойынша ежелгі ќаѕлылар саны. 600 мыѕ

Ежелгі ќаѕлылардыѕ негізгі атамекені. Сырдыѕ орта аєысы

Ќаѕлылардыѕ солтїстігіндегі кґршілері Ќаѕлы мемлекетініѕ оѕтїстігіндегі кґршісі. Їйсін

Ќаѕлылардыѕ экономикалыќ мјдени, саяси байланыс жасаєан елдері Ќытай, Ќушан

Ќаѕлы билеушісініѕ титулы. Хан

Ќаѕлы елініѕ астанасы. Битянь

Ќаѕлы елі ішінде бґлінген иелік саны. 5

Ќаѕлы елі ішінде јр иелікті басќарєандар. Кіші хандар

Ќаѕлылардыѕ Ќауыншы мјдениетініѕ таралу аймаєы. Ташкент тґѕірегі

Ќаѕлылардыѕ Отырар-Ќаратау мјдениетініѕ таралу аймаєы. Ќуандария, Жаѕадарияанєарлары

Арыстыѕ сол жаєалауындаєы ќаѕлы ќаласыныѕ орны. Кґк-Мардан

Ќаѕлылардыѕ Пўшыќ-Мардан ќаласы мыѕындаєы зерттелген ќоныс. Кґктобе

Шыршыќ ґзенініѕ оѕ жаєындаєы ќаѕлы ќаласы. Зах

Ќаѕлылардыѕ дјнді жјне бау-баќша даќылдары ґсірілген аймаќ.. Сырдария аѕєары

Ќаѕлылардыѕ шаруашылыќтыѕ ќосымша тїрі. Аѕ аулау

Ќаѕлылардыѕ металл ґѕдірісініѕ орталыєы болєан аймаќ. Шаш-Илах

Ќаѕлыларда металл ґѕдеудіѕ ірі орталыєы болєан ежелгі ќала. Ќўлата

Шыршыќ ґзенініѕ оѕ жаќ жаєалауындаєы Зах каналы, бўл... ќаѕлылардікі

Ќаѕлылар жерінен табылєан теѕгелер саны. 1300-дей

Ќытай теѕгелері табылєан Отырар алќабындаєы ќаѕлы ќорымы. Мардан

Ќаѕлылардыѕ Мардан ќорымынан табылєан теѕгелер. Ќытайдікі

Ќаѕлылардыѕ 16 гектар жерді алып жатќан ќала жўрты. Алтын-асар

Ќаѕлыларєа жататын ґлген адамды киімімен жерлеу аймаєы. Ќауыншы мјдениеті

Ќытай деректерінде “єўн” атауыныѕ пайда болєан кезі. Б.з.б ІІІ єасыр

Ќытай деректеріндегі єўн басшысыныѕ атауы. Шаньюй

Єўндар туралы дерек беретін деректер. Ќытай деректері

Єўндар кезеніѕ ќамтитын аралыќ. Б.з.б ІV є – б.з ІІІ є.

Єўн державасыныѕ негізін ќалаєан. Мґде

Шыєыстанушы Л.Н Гумилевтіѕ мјлімдеуінше єўн державасыныѕ пайда болєан мерзімі. Б.з.б 209 ж.

Енисей жаєалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпа. Єўндар.

Єўндар мемлекетініѕ јскери жїйесі ќўрылымы... 3 ќанатќа бґлінген

Єўн шаньюйініѕ жаќын туыстары иеленген лауазым. Тїменбасы

Єўн мемлекетініѕ ру саны. 24

Єўн мемлекетіндегі тўменбасы јскерініѕ ќўрамы. 10 мыѕ жауынгер

Єўндарда аќсаќалдар кеѕесі... жылына 3 рет шаќырылды

Єўндар мен Ќытай елі арасындаєы соєыс ќимылдары созылєан уаќыт. 300 жылдан астам

Єўн мемлекетініѕ саяси кїшейген кезі. Б.з.б ІІ є – б.з.б І є аралыєы.

Єўн мемлекетініѕ оѕтїстік жјне солтїстік болып бґлінген мерзімі. Б.з.б 55 жыл

Єўндардыѕ шыєыстан батысќа ќарай жылжуы басталєан мерзім. Б.з.б ІІ є.

Халыќтврдыѕ ўлы ќоныс аударуын бастаєан халыќ .. Єўндар

Рим империясына ќауіп туєызєан єўн басшысы. Атилла немесе Еділ

Еділ жауынгерлерініѕ Галлиядаєы Каталаун даласындаєы болєан шайќас жылы. 451 жыл

Еділ ќайтыс болєан жыл. 453 жыл

Еділ жайлы ќўнды дерек ќалдырєан адам. Прийск

Еділдіѕ шамамен ґмір сїрген жылдары. 400-453 жылдар

Атилла операсын жазєан италяндыќ композитор. Джузеппе Верди

Еділ атымен аталєан ґзен. Еділ немесе Волга

Єўндар жґнінде маѕызды дерек ќалдырєан адам. Марцеллин

Єўндар жаќсы шыныќќан, отты да ќажет етпейлі деп жазєан... Марцеллин

Єўн јскерлерініѕ негізгі тїрі. Атты јскер

Єўндар ґсірген малдар тїрі. Барлыќ малдар тїрі

Єўндардыѕ астыќ саќтайтын ўралары табылєан жерлер. Їй іші

Єўндардыѕ негізгі баспанасы. Киіз їй

Єўндардыѕ ру кґсемдері. Аќсаќалдар

Єўндардаєы билік беру жїйесі. Мўрагерлік

Єўндарда опасыздыќ жасаєандарєа берілген жаза тїрі. Ґлім жазасы

Єўндардыѕ негізгі ґмір салты. Кґшпелі

Єўн јміршісініѕ сарайы туралы сипаттап жазєан адам. Прийск

Єўндар бўйымыныѕ бетіне тїрлі-тїсті заттарды жабыстыру стилі. Полихромдыќ

Єўндарда бўйым бетіне алтын тўйіршіктерді дјнекерлеу јдісі. Зерлеу

Єўндарда бўйымдарды безендіру їшін ќолданылєан негізгі бейне. Жабайы аѕдар

Єўндардыѕ жїннен киім тоќып кигендігін кґрсететін негізгі дјлел. Ўршы бастары

Кґне дјуір авторларыныѕ еѕбектерінде сармат атауыныѕ кездесетін мерзімі. Б.з.б ІІІ є

Елімізде сарматтар ќоныстанєан аймаќ.. Батыс Ќазаќстан

Сармат тайпаларыныѕ ґмір сїрген мерзімі. Б.з.б VІІІ є-б.з V єасыр

Арал-Каспий аралыєы, одан оѕтїстікке ќарай ґмір сїрген сармат тайпасы. Дах

Каспий жаєалауында ґмір сїрген сармат тайпасы. Гиркани

Сармат дјуіріндегі Каспий тенізініѕ атауы. Гиркан

Батыс Ќазаќстанда кездесетін ескерткіштер... сарматтардікі

Б.з.б 248-247 жылдары Парфияны басып алєан сармат тайпасы. Дайлар

Арманидтер јулеті билігініѕ негізін салєан сармат тайпасы. Дайлар

Савроматтар жайлы деректер ќалдырєан Рим тарихшысы. Диодор

Їстіртте зерттелген сармат ескерткіштері. Бјйте, Тереѕ

Сарматтардыѕ јскери-демократия заманында ќауымыныѕ ішкі, сыртќы мјселелерін шешетін Орталыќ кеѕес.

Сарматтардыѕ ќоєамдыќ басќару ќўрылымы Јскери демократия.

Сарматтарда шыныдан жасалєан ыдыстарды Шыєыс елдерден алєызды.

Сарматтардыѕ торсыќ, саба сияќты ыдыстары жасалынєан материал Балшыќ.

Сарматтарда кґп ґсірілген мал тїрі Жылќы, ќой.

Сарматтар ґміріндегі ќосымша кјсіп Аѕшылыќ.

Сарматтардыѕ Бесоба ќорымына жерленген Абыз јйелдер.

Сарматтардыѕ абыз јйелдер жерленген ќорымы Бесоба.

Савромат обаларыныѕ ішкі ќўрылымы кґбінесе Аєаштан жасалєан.

Савромат ќабірініѕ пішіні. Јр пішінді.

Савромат ескерткіштерініѕ зерттелген ќорымы Сынтас.

Їш савромат жауынгері жерленген ќорым. Сынтас.

Савроматтардыѕ Сынтас ескерткіштерінен табылєан Сїйек ќасыќтар.

Соѕєы сармат кезеѕініѕ Атырау облысы Жылыой ауданынан табылєан ескерткіші Аралтґбе.

Атырау жеріндегі сарматтардыѕ Аралтґбе ескерткіші табылєан аудан Жылыой.

Кґсемніѕ ќару-жараєы, абыз асатаяєы табылєан сармат ескерткіші Аралтґбе

Сарматтар ґмірінде јлеуметтік теѕсіздік болєандыєын дјлелдейтін Археологиялыќ ескерткіштер

Сарматтардыѕ ґздері жасамай, шыєыс елдерінен алєызєан заттары. Шыны ыдыстар

Темір дјуірініѕ бґліну кезеѕі. 2-ге

Ерте темір дјуірі кезеѕі Б.з.б. VIII є-б.з.б. ІІІ є.

Мґлшермен кейінгі темір дјуірі б.з.б. ІІІ є- б.з. VI єасыры

Ќазаќтыѕ даласын Шыєыстан батысќа ќарай бґліп жатќан аласа таулар желісі. Сарыарќа

Сарыарќаныѕ Шыєысынан ќоршаєан тау сілемдері Тарбаєатай

Ежелгі заманда Сарыарќаныѕ орталыєын мекендегендер Исседондар

Ежелгі заманда Сарыарќаныѕ шыєысында тўрєан Аримаспылар

Кґшпелілердегі кїзгі жайылым Кїзеу

Орталыќ Ќазаќстандаєы ерте темір дјуірініѕ ескерткіштері «Мўртты ќорєандар»

Сарыарќаныѕ ерте темір дјуірі ескерткіштері Тасмола мјдениеті

Ерте темір дјуірі ескерткіші Тасмола мјдениетініѕ табылєан ауданы Екібастўз

Тасмола мјдениетін ќалдырєан тайпалар Исседон

«Мўртты» обалардыѕ бґліну тїрі 4-ке

«Мўртты обалар» кґп тараєан аймаќ Орталыќ Ќазаќстан

Орталыќ Ќазаќстандаєы Тасмола мјдениетініѕ ерекшелігі Адам мен жылќы ќатар жерленген

Геродот жазбасындаєы савроматтардыѕ «биік таулардыѕ бауырында» тўрєан кґршілері Аргиппейлер

Аргиппейлердіѕ шыєысќа ќарай орналасќан кґршілері Исседондар

«Аќ жалды жїйрік аттардыѕ иелері» деп аталєан тайпа Аргиппей

Солтїстік Ќазаќстан тўрєындарыныѕ кґшпелі ґмір салтына ауысќан уаќыты б.з.д, І мыѕ жылдыќтыѕ басы

Ерте темір дјуіріне жататын Есілдіѕ оѕ жаєындаєы зерттелген бекініс – ќалашыќ. Аќтау

Ерте темір дјуіріне жататын ќоныс Ќарлыєа

Ерте Темір дјуірініѕ Аќтау бекініс ќалашыєы орналасќан жер Есілдіѕ оѕ жаєалауы

Ерте Темір дјуірініѕ ќонысы Бґркі

Ерте Темір дјуірініѕ ќонысы Кеѕґткел

Солтїстік Ќазаќстан жеріндегі алєашќы саќ заманына жататын зерттелген обалар Бірлік, Алыпќаш

Шыєыс Ќазаќстан аумаєын ертеде мекендеген Аримаспылар

Зайсан ауданы жерінде патша ќорєандарыныѕ еѕ кґп шыєарылєан жері Шілікті ескерткіштері

13 ќола жебе табылєан ќорєан Шілікті

Ќазаќстан аумаєындаєы еѕ кґне б.з.б. VIII є. жататын патша жерлеу орны ескерткіштері Шілікті

Шыєыс Ќазаќстанныѕ ерте темір дјуірініѕ б.з.б. V-IV є. аралыєын ќамтитын кезеѕі. Берел кезеѕі

Берел ќорымдарыныѕ орналасќан жері Катоќараєай ауданы

Жайпаќ тїпті ќыш ыдыстар тјн мјдениет Берел мјдениеті

1998-1999 жылдары Берел кезеѕініѕ №11 обасын ашќан археолог З.Самашев

Бўзылмай саќталєан 13 жирен ат табылєан темір дјуірініѕ ќорєаны Берел

Берел ќорымынан табылєан обалар саны 40-тан астам

Жетісудаєы їйсін мјдениетіне ўќсас ескерткіштер табылєан ґѕір Тарбаєатай теріскейі

Саќтар туралы «олардыѕ бјрі аќкґл жјне ујдеге берік» деп жазєан Стробон

б.з.б. VII-VI єасырда шыќќан ґнер Аѕ стилі

Кґшпелілердіѕ јскери ќару-жараќтарыныѕ ерекшелігін жазєан А.Македонскийдіѕ тарихшысы Аррион

Саќ жауынгерлерініѕ темір ќару жараєы мен сауыт сайманы табылєан жер Шірік-Рабат

Саќтар ќўрамына кірген тайпалар Аримасны, аргиппей, исседон

Аттар ґз иесін жорыќќа апара жатќандай, јскери дайындыќпен кґмілген ќорєан Їлкен Берел

Ерте темір дјуірінде арнаулы рулыќ зираттар орналасќан жер Ќыстау маѕы

Темір дјуірінде кеѕ тараєан салт-дјстїр Аттарын бірге кґму

Ежелгі тайпалар сыйынды Кґк тјѕірге.

Адамныѕ сыртќы пішінін зерттейтін єылым Антропология.

Ќола дјуірінде Ќазаќстан аумаєын мекендеген тайпалар Андроновтыќтар.

Ќостанай жеріндегі Алексеев ќорымынан табылєан адамныѕ бет пішінін жасаєан антрополог М.Герасимов

Ќазаќстан жеріндегі саќтарда моѕєолоидтыќ белгілер басым ґѕір Солтїстік жјне Шыєыс Ќазаќстан.

Жетісу жеріндегі ежелге їйсіндердіѕ мїсіндік бейнесін жасаєан Герасимов.

Ўлы жібек жолыныѕ ќызмет ете бастаєан уаќыты б.з.д. ІІ єасыр.

Біздіѕ жерімізде ерте орта єасырларда ірге тіккен алєашќы феодалдыќ мемлекеттердіѕ бірі – Тїрік ќаєанаты.

Тїрік ќаєанатыныѕ алєашќы ќаєаны – Бумын.

Ќандай оќиєадан кейін Бумын Тїрік ќаєанатыныѕ билеушісі болды – Жїжонды жеѕген соѕ.

«Теле» сґзініѕ маєынасы – Тїрік.

Тїріктердіѕ шаруашылыєы – кґшпелі жјне жертґлелі кґшпелі мал шаруашылыєы.

«Тїрік» этнонимі бірінші рет деректерде ќашан кездесті – 542ж.

Бумын елді ќай кезеѕде басќарды – Тїрік кезеѕінде.

Тїрік ќаєанатыныѕ екіге бґлінген уаќыты – 603ж.

Батыс Тїрік ќаєанатыныѕ астанасы – Суяб.

«Он-оќ бўдын» деп аталєан мемлекет – Батыс Тїрік ќаєанаты.

Батыс Тїрік ќаєанатына енген – нушибилер мен дулулар.

Батыстаєы елдерді жаулап алуды ойлаєан Батыс тїрік ќаєаны – Тон.

Батыс Тїрік ќаєанатыныѕ билеушісі Тон ќаєан – Орта Азиядаєы басќару жїйесін ќайта ќўрды.

Батыс Тїрік ќаєанатыныѕ жазєы ордасы – Мыѕбўлаќ.

Салыќ жинауєа жергілікті адамдарды бекітіп, оларєа «селиф» деген атаќ берген ќаєан – Тон.

Батыс Тїрік ќаєанатында ябєу, шад, елтебер атаєы кімдерге берілген – Ќаєан руынан шыќќандарєа.

Батыс Тїрік ќаєанатында «ќара бўдындар» деп кімдерді атаєан – ќарапайым халыќты.

Батыс Тїрік ќаєанатында сот істерін атќарушылар – бўйрыќтар мен тархандар.

«Тат» сґзініѕ маєынасы – Ќўл.

Тїркеш ќаєанатыныѕ мерзімі – 704-756жж.

Тїркеш ќаєанатыныѕ алєашќы ќаєаны – Їшлік.

Тїркеш ќаєанаты бґлінген аймаќ саны – 20.

Арабтар «сїзеген» деп атаєан ќаєан – Сўлу.

Тїркештердіѕ кїшейген кезі – Сўлу кезінде.

751ж. Ќытайлар мен арабтар арасында шайќас ґткен жер – Атлах.

Атлах шайќасынан кейін – Ќытайлар Жетісудан біржолата кетті.

Тїркештердіѕ Кїнгет ќаласы ќай жерде орналасќан – Іле.

Ќарлўќ ќаєанаты: 756-940

VIIє. басындаєы Ќытайдыѕ «Танышу» хроникасында кґрсетілген ќарлўќтардыѕ ќўрамындаєы тайпалар – Бўлаќ, Жікіл, Ташлыќ.

Араб тарихшысы јл-Марвазидіѕ айтуынша, ќарлўќтар ќўрамында – тоєыз тайпа болєан.

Алтай тауынан Балќаш кґліне дейінгі аралыќты мекендеген – ќарлўќтар.

IX єасырдыѕ басында ќарлўќтар жеѕілген ел – Ўйєыр ќаєанатынан.

Ўйєыр ќаєантын жеѕген – ќырєыздар.

Ќарлўќ жерінде 25 ќаланыѕ болєандыєын жазєан єўлама – «Худуд јл-алам» Жїсіп Баласаєўни.

Оєыз мемлекетініѕ ґмір сїрген уаќыты – IХє. аяєы - XIє. басы.

Оєыз мемлекетініѕ астанасы - Янгикент.

Оєыздар ќўрамындаєы тайпа саны – 24.

Жабєудыѕ «инал» атты мўрагерін тјрбиелеуші – Атабектер.

Оєыздардаєы јскербасы – сюбашы.

965ж. оєыздар хазарларєа ќарсы јскери одаќ ќўрды – Русьпен.

Оєыз мемлекетініѕ кїшеюіне їлес ќосќан – Шахмјлік.

Шахмјліктіѕ Хорезмді жаулап алєан жылы – 1041ж.

Жабєудыѕ кеѕесшілерін ќалай атаєан – Кїл-еркіндер.

Оєыздарды јлсіреткен - ќыпшаќтар.

Оєыздардыѕ кїз айларында Ўлытау баурайында кґшіп жїргенін айтќан єўлама – јл-Бируни.

Тїркістан аймаєындаєы оєыздардыѕ елтірі беретін ќойларды ґсіретнінін жазєан – ибн-Хаукјл.

Ќимаќтар ќўрамында болєан еѕ ірі жјне кїшті тайпа – Ќыпшаќтар.

Х єасырда Ќимаќтарда тараєан дін – Ислам.

VII єасырлардыѕ басында Ќимаќтар мекендеген аймаќ – Монєолияныѕ солтїстік-батысы.

Ќимаќтардыѕ орталыєы – Имаќия.

Ќимаќтардыѕ екінші астанасы орналасќан кґл – Алакґл.

Х єасырдыѕ 2-ші жартысында ќимаќтардыѕ жеріне шабуыл жасаєан мемлекет – Ќарахан.

Сайрам ќаласыныѕ ќытай жылнамаларындаєы атауы – Испиджаб.

VI-IX єасырларда Ќазаќстанда ќалалыќ мјдениет дамыєан ґѕір – Оѕтїстік Ќазаќстан.

Киіз їй туралы деректер кездесетін елдер – Араб, Ќытай.

«Соєдылардыѕ Тїркістан мен Жетісуєа ќоныс аударуы саудаєа байланысты» деп айтќан зерттеуші – Бартольд.

Тїркештер ќажетті киімдердіѕ барлыєын – ґздері тікті.

Ќала тўрєындарыныѕ арасында ќыш ќўмыра жасау ґнерініѕ жаќсы даму себебі – Ќала тўрєындары бір жерде тўраќты ґмір сїрді.

Ўлы Жібек жолыныѕ маѕызы – халыќаралыќ саудаєа јсер етті.

VII-VIII єасырларда басталып бітпей ќалєан єимарат – Аќыртас.

Ќазаќстан мен Ќараќалпаќстан шекарасы арасында орналасќан єимарат – Білеулі єимараты.

VI-IX єасырларда салынєан Мырзашґл сардобосыныѕ жобасы – Киіз їйге ўќсас.

VII єасырдыѕ аяєы - VIII єасырдыѕ басында салынєан Будда дінініѕ єибадатханасы табылєан орта єасырлыќ ќала – Аќбешім(Оѕтїстік Ќазаќстан).

Баба-Ата ќаласыныѕ орнынан табылєан ќолданєан єибадатхана осы дінніѕ архитектуралыќ ќўрылысы – Ислам.

Ќаєаз, ќаламды ќолданєан орта єасырлыќ тайпа – Ќимаќтар.

Кґне тїрік тіліндегі жјдігерлердіѕ саны – 200.

Тїрік жазба јдеби ескерткіштерініѕ ішіндегі еѕ кґрнектісі – «Кїлтегін», «Тоныкґк».

VII-IX єасырларєа жататын јдеби шыєармалар – «Ќорќыт ата», «Оєызнама».

«Ќорќыт ата», «Оєызнама» шыєармалары ќаєазєа тїсе бастады – IX єасырдан бастап.

Ќорќыт атаныѕ туєан жері – Ќазаќстан(Ќызылорда).

Ќорќыт ата кітабы – 12жырдан