Иудаизм діні туралы жалпы түсінік беру

Еврей халқының ұлттық діні Иудей аңызы бой­ынша, Жаратушы Тораны (Таурат) сол уақыттағы барлық жетпіс халыққа қабылдауға ұсынған. Алайда еврей ұлты ғана қабылдауға келіскен. Сондықтан, діни мағынада “Израиль” бір Құдайды мойын­дағандар мен заң кітабы – Тора арқылы Құдайға бой ұсынуға ұмтылушыларды білдіреді.

Иудаизм термині (Ивритте “Яаадут”) Иуда еврей тайпасы бірлестігінің атынан шыққан. Иуда Из­раиль­дің ең ірі тайпасы болатын. Иврит тілінде “Иудаизм” термині XІX ғасырдың соңынан бастап кең тарала бастады.

Давид патша Иуда тайпасынан болатын. Давид тұсында біріккен Израиль-Иуда патшалығының күш-қуаты арта түсті. Бұл б.з.б. XІ ғасырдың соңында болды.

Иудаизм дін ретінде және құқықтық, моральдық-этикалық, философиялық және діни түсініктер кешені ретінде төрт мың жыл бойы және бүгінгі уақытта еврейлердің өмір салтын айқындап келді және айқындап отыр.

 

Қасиетті кітіптары

 

Танах Талмуд

 

Танах үш бөлімнен тұрады: Тора Мұса (ғ.с.) (бес кітап) Нэбиим (Пайғамбарлар), Кэтувиим (Жазба). Танах б.з.б. Х ғасырдан б.з.б. ІІ ғасыр аралығында қалыптасты

 

Талмуд екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім – Мишна (Қайталау). Бұл Тораға түсіндірме. Екінші бөлімі – Гемара (толық түсіндіру). Бұл Мишнаның түсіндірмесі. Талмудта қыл­мыстық және азаматтық сипат­тағы заңдар, адамгершілік заңдар, отбасылық және жеке адам өміріне қатысты кеңестер бар. Талмудта 365 тыйым және 248 бұйрық әмірлер жинақталған иудей әдет-ғұрыптар жүйесі бар.

 

Иудей діни ілімінің негізі дүниені жаратушы бір құдіретті Яхве Құдайына деген сенім. Иудаизмде құтқарушының келуіне деген сенім бар, ол мессия (мәсіх) деп аталады. Иудаизм бойынша мессия жер бетін­де әділетті тәртіп орнатады деп есептелінеді.

Тора мен Талмудтағы түсініктер мен діни ілімге сәй­кес сенушілердің бүкіл өмірін реттеуші әдет-ғұрып­тардың күрделі жүйесі жан-жақты, бүге-шігесіне дейін айқындалған. Киіну, тамақтану, салт-жораны сақтау және мейрамдарды өткізу туралы нұсқаулар көрсетілген.

Маңызды әдет-ғұрыптық талаптар қатарына мыналар жатады:

– Сүндетке отырғызу, ұл балалар дүниеге келген соң сегізінші күні жасалады. Бұл Яхвеге сыйыну­шылар қатарына қосылу белгісі. Сүндетке отырғызу­ды могель атқарады

 

 

Иудаизмнің негізгі қағидаттары XІІ ғасырда өмір сүрген атақты философ-талмудшы, рабби Моисей мен Маймон (1135-1204) іліміне сүйенген төмендегідей 13 ережелерден тұрады:

1. Құдай бар.

2. Құдай бір.

3. Құдай денелік пішінде болмайды.

4. Құдай мәңгі.

5. Иудейлер тек бір Құдайға табынуы тиіс.

6. Құдаймен қарым-қатынас тек пайғамбар арқы­лы болады.

7. Моисей (Мұса) – ең ұлы пайғамбар.

8. Тораның шығуы қасиетті.

9. Тора өзінің мән-мағынасын еш жоғалтпайды.

10. Құдай адамдардың барлық іс-әрекетін біледі.

11. Құдай зұлымдықты жазалап, қайырымды­лықты мадақтайды.

12. Құдай өзінің Мессиясын жібереді.

13. Құдай өлілерді қайта тірілтеді.