Стабилитрон. Вольтамперлік сипаттамасы, көрсеткіштері. Стабистор.

Стабилитрондар – бұл тесілу кернеуі қалыпты және тесілу нүктесінде кері ток күрт өсетін кремнийден жасалған жазық диодтар. Ондағы кернеу, берілген аяда өтетін токты өлшеу кезінде, белгілі дәлдікпен сақталады. Диодтың жұмыс істеу принципі құйындық тесілуді пайдалануға негізделген.

Қоспалардың үлесінің жоғары шамасына және өткелдің тарлығынан құйындық тесілу кері кернеулердің аз шамасында пайда болады. Өндірілуші қуат аз болғандықтан, құйындық тесілу жылулыққа ауыспайды.

Өнеркәсіпте шығарылатындар:

а) қорек көздерін тұрақтандыру сұлбаларында, кернеу шектегіштерде пайдаланылатын, жалпы мақсатта пайдаланылатын стабилитрондар;

б) аса дәл стабилитрондар – кернеу деңгейін жоғары дәлдікпен тұрақтандыру шы және жылу ықпалын азайтушы сұлбаларда;

в) импульстік – тұрақты және импульстік кернеуді тұрақтандыруға арналған;

г) екі анодты – кернеу тұрақтандыру сұлбаларында, әр түрлі полюсті кернеулерді шектегіштерде;

д) стабисторлар – кернеудің аз шамаларын тұрақтандыру үшін және темеператураның өзгеруі кезінде берілген тұрақтандырылған кернеудің шамасын тұрақты ұстауға арналған температура өзгерісінің әсерін азайтатын элемент ретінде.

Стабилитронның вольтамперлік сипаттамасы 4.6,а - суретте келтірілген. 4.6,б - суретте параметрлік кернеу тұрақтандырғыш бейнеленген, оның жұмыс істеу принципі Е кернеуінің өзгеруі барысында стабилитрон арқылы өтетін ток өзгереді, ал стабилитрондағы және оған қосар жалғанған жүктемедегі кернеу өзгермейді деуге болады.

Стабилитронның вольтамперлік сипаттамасына E = I_СТ R_б + U_СТ жүктеме сызығын жүргізейік. I_СТ = 0 болғанда U_СТ = Е, U_СТ = 0 болғанда I_СТ = E/R_б.

Осы нүктелерді қосайық. Е артқан кезде жүктеме сызығы солға қарай параллель жылжиды, жұмыс нүктесі (жүктеме сызығының ВАС-мен қиылысу нүктесі) төмен ығысады, яғни стабилитрон арқылы өтетін ток өседі. Артық кернеу балластық кедергіге R_б түседі, ал стабилитрондағы және тиісінше жүктемедегі кернеу өзгеріссіз қалады.

Қазіргі заманғы стабилитрондарда тұрақтандыру токтары 1 мА-ге 2 А-ге дейін өзгергенде тұрақтандыру кернеуі 1В пен 1000 В аралығында жатады. I_{СТ min} = 1…10 мА мәні стабилитрон сипаттамасының бейсызықты бөлігімен шектелсе (тұрақтандырудың басы), I_{СТ mах} = 50…2000 мА аралығында шала өткізгіштің қауіпсіз температурасымен шектеледі (жылулық тесілудің басымен). 1 В-қа дейінгі төмен кернеулерді тұрақтандыру үшін стабистор деп аталатын кремний диодтың ВАС-ның тура тармағы пайдаланылады.

Тұрақтандыру бөлігіндегі дифференциалдық кедергі шамамен тұрақты және көптеген стабилитрондар үшін 0,5…200 Ом аралығында болады. Темепературалық еселік жоғары вольтті стабилитрондарда оң да, төмен вольттілерде теріс болады, 5 В шамасындағы кернеу аймағында оның мәні нөлге жақын.

2) Оқшауланған жаппасы бар өрістік транзисторлар немесе МТШ транзисторлар. Сипаттамалары, көрсеткіштері, белгіленуі. Тиек=жаппа

Тиегі оқшауланған транзисторлардың басқарушы р - п өткелі бар өрістік транзисторлардан ерекшелігі, алғашқыларындағы тиек электроды арнаның шала өткізгішті облысынан диэлектрик қабатымен оқшауланған.

Бұл транзисторлар құрылымы металл – диэлектрик – шала өткізгіш болады да қысқаша МДЖ деп аталады. Егер диэлектрик ретінде кремний оксиді пайдаланылса, оларды МОЖ-транзисторлар деп атайды. Арнаның кедергісі, сыртқы электр өрісі әсерінен шала өткізгіштің беткі қабатындағы (тиек асты) қозғалмалы тасушылар үлесінің өзгеруі себебінен өзгереді. Өріс, тиекке келтірілетін кернеумен жасалады. Тиек – бұл шала өткізгіш бетінен диэлектрлік қабаттан жұқа шелмен бөлінген, металл электрод. Шел тиекке оң немесе теріс кернеу беруге мүмкіндік береді. Тиек арқылы өтетін ток екі жағдайда да болмайды. Транзисторлар екі класқа жіктеледібөлінеді:

а) ішіне қондырылған (өткізуші) арналы;

б) индукцияланған (өткізбейтін) арналы.