Бисмилляһи-р-рәхмани әр-рәхим 8 страницаул мәхзүнә бәндән сәлям айгыл имди. 626'. АЙЫТРЫЛ: мән гәриб-ләр рәсүле-вән, мәхзүнләр, гаиб-ләр зәлиле-вән, мәҗрух л эр, талибләр бәшире-вән,— мәхбүсләрдән хәбәр виргил”,— дәйүр имди. (Ссу.) 626 *. Йусеф улдәм күндүрди ул гәрәби, умузындан чыңарди бер беләзүки, рәрәбә барышлади Йусеф ани: “Бу беләзүк бәндән йадекяр улсун имди! (Ссу.) 627. Әманәтдер, йа гәрәб, унутмагыл, бу сәлямем җәһед ңылгыл, тиз тикүргел, бәнүм халүм Йарңубә асмарлагыл,— бәнүм үчүн бер дога ңылсун имди. 628. Мәгәр аның дораси мәңбуль ула, халиң бәңа фәүзе нәҗат рузи ңыла, инша-аллаһ, михнәт-ләрдән рахәт кэлә,— пәйрәмбәрләр догаси мәңбуль имди”. 629. Рәрәб әйдүр: “Кем идүкең белсәм иди, йүзеңдин пәрдә ачыб, күрсәм иди, йүзең күреб, гөмандән чыңсам иди,— йавңубә кем идүкең әйтсәм имди”.
630. Йусеф нәби әйдүр: “Сәңа айтмаңлыңгә һәм йүземдән нәңаби суй-маңлыңгә, дәстүр йуңдыр әмреңчә улмаңлыңгә,— дәстүрсез иш мөбарәк улмаз имди”. 631. Иусеф әйдүр: “Сәңа сундым әрмәрани, цызил йаңутдин дорыр ул, белгел ани, әманәт саңлагыл, [һәм] ңыйммәтени,— иегерми бең алтун-рә дигәр имди. 632. Бу беләзек дөнйада сәңа йитәр, иегерми бең ңызыл алтун ңыйммәт дутар, бу дөнйа-ның вафаси йуң, кәлүр-кидәр,— ахирәт-кә дорышмаң кэрәк имди”. 633. һәмандәм видар ңылди, үрә дорди, иҗазәт деләб, рәрәб йулә керди, дүнен-күнен гайәт тәрҗил илә кэтди,— бу хәбәрни дикүрмәккә варыр имди. 634. Раңибәт Кәнран эчрә дүнен кэлди, эүдә йатыб истирахәт ңылумади, һич эүендә сөйләнмәди, эгләнмәди,— рәля-л-халь Иарңуб сари й ө грер имди. 635. Ул әрраби Йарңубә дүнен кэлди, чагырди, тышрадан сәлям вирди, Динә чыңыб, әграбийә җәуаб сурди: “Дүнен нишә йүрүрсән, айрыл имди?” 636. Хәбәр вирде Динәйә ул әрраби, әйдүр: “Ңани ул ңайгулу Йагңуб нәби? Күрүб кэлдим Мисърдә бер гыйбрини,— ул мәхзүнә сәлям ңылур, сурар имди”. 637. Динә, бу сүз[и] ишедеб, эвә керди, Йагңуб сәүчи намаз ңыла торыр иди, ңачан-кем, сат вә сулә сәлям вирди, Иагңуб: “Әхуаль нә?”—дәйүбән сурар имди. 638. Әграбине үндәдиләр, хазир кэлди, Йарңубә ул әхуал-ләрин заһир ңылди: “Мисърдә бер рибри кемсә сәни сурди,— (СТР- зиндан эчрә мәхбүс-мәһҗүр улмыш имди. 639. Мәхзүн ирүр, гаҗизлыңдин таңәте таң, сәнең йөзең күрмәкгә йаулаң мөштаң, зиндан эчрә сәндән дога умар йаулаң,— дога ңылсаң, аңа нәҗат улсун имди”. 640. Иагңуб әйдүр: “һич йүзин сән күрдең-мү, адың нәчүк, ңандаги сән, диб сурдың-му, нә МӘРНӘ-ДӘН мәхбүс улмыш, белмәдеңмү,— нишә буйлә безни сагнуб сурар имди?”
641. Рәрәб әйдүр: “Адин сурдым, һич әйтмәди, әхуалендән нәснә бәңа белдермәди, һәм йүзендән нәңабин кэтәрмәди,— уйлә икән, нуры тышрә чыңар имди”. 642. Иарңуб сәүчи әграбийә дога ңылди, әйдүр: “Сүзең йаулаң бәңа датлу кэлди, мәхзүн җаием бу дәм эчрә рахәт булди,— бу бәшарәт шөкранә-си кэрәк имди”. 643. Рәрәб әйдүр: “Ул шөкранә бәңа дигди, бу дөнйада морадем хасил улди, бер беләзек ул бәңа барышлади — иегерми бең динар бәһа дутар имди”. 644. Рәрәб әйтүр Йарңубә: “Иа Исраил, бәнүм үчин ахирәтлик ДОРЭ ҢЫЛРЫЛ, мәгәр бәни йарлыңасун мәүлүм җәлил,— ' денйа — фани, ахирәт баңый имди”. 644'. Иарңуб әйдүр: “Үмид дутам бән жәдябә, фазлең берлә рузи ҢЫЙЛРЫЛ бу рәрабә, ңаушдур җәннәт эчрә ул тәрабә,— җәннәт эчрә бәңа ңуңыш ҢЫЙЛРЫЛ имди”. (Ссу.) 644 *. Андан фәсих дел берлә дәүә сүйләр, дәүә ДЗРИ Иагңубдан хаҗәт деләр, хәңыйңәт, Иарңубдан дора умар,— ахирәт рахәтен деләр имди. (Ссу.) 644 3. Йарңуб нәби дәүә үчүн дора ңыйлды, халиңдан иҗабәт ңабул улды, уҗмах эчрә бер зариф тәхет улды,— халиң ана ул кирамәт ңыйлды имди. (Ссу.) 6444. Андан әйдүр ул рәрәб Исраилә: “Йалуарур рөрбәт үчүн ул җәлилә, ңутулсә ңазрудан, нәҗат ана дилә,— йа Исраил, ДОРЭ ңыйлсац ула имди1” (Ссу.) 645. Иарңуб сәүчи әл ңалдырди, ДОРЗ ңылди, дорасы ул хаң ңашында мәңбуль улди, Җәбраил һәм Иусефә мәглүм ңылди,— Иусефә хуш бәшарәт кэтүрүр имди. 646. Әйдүр аңа: “Аңлагыйл, әйа сиддиң, сәңа атаң догасы ирди тәхңыйң, халиң сәңа фәүзе-нәҗат вирде байың,— шиддәт-ләрдән рахәтә чыңдың имди”.
ФАСЛ: ИУСЕФНЕҢ ЗИНДАНДЭН
647. Ун ики йыл зиндандә Иусеф чалди, бәс. Иарңубең дораси аңа ирди (бондан ундан аны йад ңылдың иди),— ул МӘРНӘДӘН фәүзе-нәжат табды ийди. 648. һәнандәи Җәбранл кэлди тәгҗил, вирүб йиде Иусефә ңадир җәлил: “Душдән иди бу рәнҗү сәңа, белгел,— нәҗат даги һәм дешдән ула имди”. 649. Хөкме берлә тәңдир ңылди мәлик дәййан, бер дүш күрди Мисър шаһе мәлик Рәйнан, мөгәббирләр бу дүш эчрә ңалди хәйран,— һич кем ирсә аңа тәэвил белмәз нмди. 650. Рәййан әйдүр: “Иите симез сырыр күрдем, җөмлэсинен арңасинә бенәр ирдем, бересендән бересинә кэчәр ирдүм,— бу дүш эчрә гәҗаибә ңалдым имди. 651. Йәнә күрдүм йите сыгыр — йаулаң зәгиф, йителәси ңаты зәгиф, улмыш нәхиф, ачлыңдан улмышлар йаулаң нәхиф,— ул симез сыгырларни йийәрләр имди!.. 652. Иите сөнбел дагы бурдай берлә күрдүм, йәнә йите сөнбел дагы ңорур күрдүм, йәнә бурдайлари күкгә учдя, күрдем,— үч баш бурдай йәнә йирдә ңалур имдиэ. 653. Мөгәббирләр боңа тәэвил ңылумазлар, бу дөш ичрә анлар тәгбир белүмәзләр, һич кем ирсә буның сер[р]нн аңламазлар,— хәйран улуб, сәргәрдан ңалур имди.
654. Бәс, анларә мәлик бушыб д о р у р ирди, филхаль анда саңый йүгрү хазир кэлди, Иусефи ануб, анда баш ңалдырди,— хәйран улуб, нидамәт тартар имди. 655. Саңыйнең бу хален мәлик күрди: “Нишә мунчә үкенүрсән?” — дәйү сурди. “Бу халь ичрә нә эндишә ңылдың, диди, бу арада нә хикмәт вар, айрыл имди?” 656. Саңый әйдүр: “Ишетгил, [йа] шаһе-җиһан, зиндан эчрә вар ирер бер рибри углан, гилм-ү хикмәт рузи ңылмыш аңа сөбхан,— бу дүшең тәрбирен ул белүр имди”. 657. Мәлик әйдүр: “Ул урланни нитә күрдең, аның тәрбир белдүгин нәчүк белдең, мөгәббирлек ңылдурин ңандә күрдең,— тәҗрибәдин ани ңачан белдең имди?” 658. Саңый әйдүр: “Бән зинданә вардьш иди, зиндан ичрә бер гәҗәб дүш күрдем иди, тәрбирени ул увландан сурдым иди,— аның ләфъзе бәңа ңутлу кэлди имди. 659. Раңле кямил, гилме тәмам, үзи рәрлү, йүзе күрклү, холңы лятиф, һәзар дөрлү, дине ислам, иши тагәт, биңзи нурлу,— нәңаб суйса, йүзи балңыб дорыр имди”. 660. Мәлик әйдүр: “Зинданә ул нәчүк кермеш, нә сөч ңылмыш, ушал углан нә эшләмеш?” Саңый әйдүр: “Изеси ңаза вирмеш,— ун ики йыл зиндан ичрә ңалмыш имди”. 661. Рәййан әйдүр саңыйә: “Йүгрү варрыл, бән күрдегүм д ө ш тәрбирен аңа суррыл, хезмәтинә айашң үзрә д о ргыл,— һәм бәшарәт, фәүзе-нәҗат виргел имди”. 662. Саңый әйдүр: “Бу иш эчрә хәйран ңалдым, аның үчүн ул урланә угатлу * улдым, аны сезгә аңдырмагә ВӘРДӘ ңылдым,— йиде йылдан соңра бу күн аңдым имди!” 663. Үгүтләди саңыйне Мәлик Рәййан: “Аның изеси вар ирүр, ңадир сөбхан, җөмлә ңаза кэлдегин белүр андан,— һич ңайрурма, сәни мәгаф тутар имди”. 664. Ушал саңый зинданә хазир кэлди, зиндан эчрә Иусефи күреб белди, әдәб берлә кэлүб сәлям-хезмәт ңылди— - утанубән йүзә йиңен тутар имди.
665. Иусеф сиддиң саңыйә икрам ңылди, әйдүр: “Бәңа бу ңазани тәңре вирди, ЛӘРИН шәйтан бу арадә фәсад ңылди,— утанмарыл, хата сәндән дәгүл иыди”. 666. Бәс, андан Иусефә саңый сурды: “Мәлик Рәййан бер гәҗаиб дүшни күрди, мөгәббирләр хатерендән чыңыб варды — йаулаң бушар, һич кем ирсә белмәз имди>. 666'. Иусеф улдәм саңыйә җәуаб вирди, Реййан дүши тәэвилен әйтүр ирди, саңый тәрҗил Рәййанә кирү варди,— хезмәтинә бу әхуали сөйләр имди. (Ссу.) 666 *. Мәлик Рәййан муни иштеб һәм сәүенди, Й пуң СЭРӘТ саңыйә әмер ңыйлди, усефнен тапурыйнә хазир кэлди,— Рәййан дүшен тәэвилен сурар имди. (Ссу) 666 3 Саңый Йусеф хәзротинә әл ңушурди, хезмәтинә айагын үзрә дурди, мәлик Рәййан душени Йусеф йурди — би-тәәммөл тәэвилени әйтүр имдн. (Ссу.) 667. Иусеф әйдүр: “Йиде йыл учыз ула, әлуан дөрлү НИРМӘТ илә раләм дула, андан соңра ңызлың ула, муңлу ула,— йиде йыл РӘЗИМ дарлың ула имди. 668. Андан соңра рәхман рәхим ңылдачидур, мәхлуң үзрә шадлың-рахәт кэлдәчидер, дөрлү НИРМӘТ арзан-лыңлар улдачидер,— дөрлү НИЕМӘТ күндин күнә артар имди”. 669. Мәлик Рәййан хезмәтинә кирү кэлди, ушбу хали саңый анда бәйан ңылди, Иусефә хәмдү-сәна тәлим ңыйлди,— саңый сүзләр, мәлик аны дыңлар имди. 670. Саңыйә әйдүр Рәййан: “Кирү варрыл, Иусефи ул мәхбүс-лекдэн сән чыңаррыл, ашр ХӘЛРӘТ кийүргел, алыб кэлгел,— зиндан аңа рәуа дәгүл”,— дәйүр имди. 671. “Ул кемсәнә бу сифатлу фазил ула, рилм-ү-хикмәт үзәренә кямил ула, дине дөрест, биңзе нурлу, раңил ула,— аңа ЕИЗЗӘТ [вә] ихтирам лязем имди. 672. Бән аңа арыр ХӘЛРӘТ кидерәлүм, мәратиб-ләр атына бендерәлүм, ңамуларрә аның фазлен белдерәлүм,— Еаләм эчрә хас-ел-хас улсун имди”. 673. Саңый ТӘРҖИЛ Иусефә кәнә варди, сәлям вирүб, тәрзим илә элен үбди: “Рәм-россәдән имде айру ҢЗЛРЫЛ, диди, рух-у рахәт мөждәләр-в ә н”,— дәйүр имди.
674. Иусеф әйдүр саңыйә: “Кирү варрыл, элен кисән гәурәт-ләри җөмлә диргел, бу ишә сән йаулаң, мәхкәм бәҗәд улгыл,— мәлик Рәййан нитә-лекин белсүн имди”. 675. Саңый кэлди, Рәййан-гә хәбәр Бирди, мәлик Рәййан бу әңуали сәуаб күрди, элен кисән кәурәт-ләри җөмлә дирдн,— ул Зөләйхә анда хазир иде имди. 676. Мәлик әйдүр: “Мәглүм идең халеңези, (с нә сәбәбдән кисденез бу әленези?” Зөләйхә әйдүр: “Рәфу ңылгыл сөчүмези,— Иусеф с ө ч-сез, ңаму сөч бездән имди”. 677. Мәлик Рәййан улуң СЗЕӘТ әмер ңылди, Иусеф үчүн мөзәййән бер күшек ңылди, дүшәкләри хәрир, зиба, атлас иди,— бу сифат-лу сәрай бина ңылур имди. 677'. Шәһәр берлә зиндан-нең аралыги түрт фәрсәң йул ирди йыраклыги, бу ңәдәр йир иде бармаңлыри,— зинданрачә мәлих ләшкәр дүзәр имди. (Ссу.) 678. Рәййан ләшкәр җәмег идүб атландырди, кэлүб, зиндан уңында атдан йнди, Иусефи чыңаруб, алуб кэлди, ХӘЛРӘТ кңйүреб, җөмлә шадан улур имди. 679. Иусеф сиддиң зиндандән хәлас улди, зиндан әһле арлашу мәхрүм ңалди, бәс, анларә Иусеф сиддиң дора ңылди,— догасыни тәңре мәңбуль идәр имди. 680. Зиндан әһлен теләр Иусеф халиңындан, фазле берлә ңортарды ңадир дәййан, азад ңылды зиндан әһлен мәлик Рәййан: “Иусефә бар.ышладым!” — дәйүр имди. 681. Мисър әһле җөмлә-си ңаршу кэлди, Иусефең йүзин күрүб ләззәт булди, алтун-көмүш, йенҗү-мәрҗан нисар ңылди - хас вә яамләр арзу ңылыб йүгрер имди. 681 '. Йусеф тәлим шөкер ңыйлди гофраненә, шөкер-сипас тәлим ңыйлди сөбханенә, андан сәлям вирди әүүәл Рәййаненә,— йитмеш ики ЛӨРӘТ илә сүзләр имди. (Ссу.) 6812. Дурлү делчә Рәййани мәдех ңыйлур, сүзин ишедән рәҗәбләр, хәйран ңалур, йүзин күрән дөнйа нуры рахәт улур,— ачлар туйар, сусамыш-лар ңанур имди. (Ссу.)
682. Рәййан күрдя Иусефен җәмалени, гәҗәб-ләдн хәлңыни һәм хуш холңынн, ана вирди мөлёкени һәм иалыни: “Мелекемә сәндән буйрың улсун имди!” 682'. Мәүля вярдя Иусефә дәүләт, бәхет. фазле берлә рузи цыйлды мөлек, тәхет, мәлик Рәййан Иусефә бнкенде сәхет: сМәмләкәт сэңа ланң-дур!”—дәйур нмди. (Сг0.) 683. Таҗ уранди, тәхтә агди Иусеф нәби, утуз йәшәр йегет-ләрдән ирди гөмри, биңзе нуры рәүшан ирди к ө нәш кеби,— баңан һәргиз йүзендән дуймаз имди. 684. Раңле кямил, гнлем вә хикмәт кямил белүр, меддәгн-ләр дзрүә берлән аңа кэлүр, хас вә гамә гәдел-дөрест хөкем кылур,— һич кемсә-гә җәүр-ү җәфа ңылмаз имди. 684'. Андан сурди Иусефә мәлик Рәййан: “Нә мәгнәдән гнямен үкүш, изгү углан?” Иусеф әйдүр: “Рәта ңыйлды ңадир сөбжая,— бу Ьәднйәнн рузи ңыйлды”,—дәйур имдн. (Д.) 685. Мәлик Рәййан Иусефең хален белди, Иусефи тәсдиң идүб, мөэмин улди, ислам динен ңабул идүб, рәуа күрди,— (стр. 76 элен тутыб, мөэмин-мөхлис'улур имдн: 686. “Сәнен динең — тәхңыйң белдем — байың дорыр, сәна рузи ңылган аны халиң дорыр, падншаһлык бәндән сәна лаиң дорыр,— аның әмрин барча ңабул дутың имди!” 686'. Һәмандәм Җәбранл хазир “алди. цдан Иусефә сәлям ңыйлди. Иусефә хуш бәшарәт мештәләди: “Рәййан сәңа сәбәб дурур”,— дәйүр имди. (Бкн.) 686*. Яусеф нәби Җәбравлдәя муни белди, халиңгә шекөр-мнннәт тәлим ңыйлди; жәмалендән хершцде-маһ гаҗиз ңалди,— эшләр үзрә хнлн тәдбир ңыйлур имди. (Ссу.) 687. Даругалың * үзрә хөкем ңылур ирди. Бойурди, знрагәтни чуң икдерди, ягенени сөнбеләд” ңуйар ирди,— дагы анбар тулдурыб чуң ңуйар имди. 688. Мисър ичрә йиде йыл кицлек улди — дөрлү әлуан нигьмәт илә галәм дулди. Ул халь кэчди, йиде йыл дарлың улди,— ңыйгурубән: “Иген икмәң!”— дәйүр имди.
689. Йиде йыл күкдән йашур һич йармади, һәм дәхи йирдән нәбат һич үнмәди, һәм дәхи асла йахшы йил исмәди,— йаулак. ИС[С]ИР дарлың ңаршу кэлүр имди. 690. Рәзиз Иусеф ул шәһерә хәбәр вирди — Мисър әһле җөмлә анда хазир кэлди, алтун-көмүш виреб ашлың сатун алди,— ңызил алтун тәңкә виреб алур имди. 691. Икенчи йыл ат-ңатрыни һәм вирдиләр, үчүнчи йыл кялә-ңомашыни вирдиләр; дүртенчи йыл мөлк-ү рәңарени вирдиләр, бишенчи йыл урул-ңызин вирер имди. 692. Кәндүләри ңол улдилар алтынчи йыл, һәм Иусефи сатан-лари, байык, белгел, барча-си Иусефә улдилар ңол,— ул шәһер әһле тәмами ңол улур имди. 693. Халиң аңа Җәбраили виреб йиде: “Иа Иусеф, шөкр вә сипас ҢЫЛРЫЛ, диди, Мисър әһле сәнең барча.колың улди,— сәни сатан сәңа һәм ңол улди имди!” 694. Дарлык илә алты йыл тәмам улди, анбарлардә ашлың-тәрам һич ңалмади, Иусеф сәүчи бу халь үзә фикер ңылди: “Иляһәна, мәдәд сәндән!” — дәйүр имди. 695. һәмандәм Җәбраил кэлди хазир (вирүб йиде Иусефә мәлик ңадир), әйдүр: “Бу гәз сурәтаңни ҢЫЛРЫЛ заһир,— бәнүм сән ңодрәтеми күргел имди”. 696. Йугеф сиддиң әһле шәһрә хәбәр ңылди: “Иртә ңаму мәйданә чыңың, диди, бәнүм күреклү җәмалүм күрең,— диде,— ачлыңдан күрән йүзин дуйар имди”. 697. Улу-кечи, хас вә РӘМ хазир кэлди, Иусефең җәмаленә нәзар салди, йимәк-эчмәк ңайруси җөмлә ңалди,— баңан һәргиз җәмаленә дуймаз имди. 698. Айда бер гәз Иусеф сиддиң чыңар иди, күреклү йүздән пәрдә[се]ни суйар иди, улу-кечи, бай-йухсул баңар ирди,— берәр айра тигрү ТӘР.ЗМ -йимәз имди.
ФАСЛ: КЫЙССӘИ ВӘЗИРЕ ЙУСЕФ 699. Пәйке-хәзрәт Җәбраил кэлди хазир (вирүб йиде йусефә мәлик ңадир): “Иа Иусеф, җәлил әмре буйлә дорыр — иртә хәшәм берлә сәйран ңылгыл имди. 700. Хәңыйңәтдә гөман-сез байың белгел: һәр кешигә сатащсән — алыб кэлгел, аны алыб, кәндүзеңә вәзир ҢЫЛРЫЛ,— халиң әмре буйлә дорыр, белгел имди!” 701. Иусефең бер тази аты улур иди, ул тази-нең кадәте шуйлә иди: ңачан кем ийәрләнсә, кешнәр иди,— Мисър әһле җөмлә аны иштүр имди. 702. Рәзиз Йусеф айда бер гәз чыңар иди — тази кешнәб, җөмлә ләшкәр кэлүр иди. Бойурди ңолларинә, ийәрлә[т]ди,— тази кешнәб, улдәм ләшкәр кэлүр имди. 702'. йусеф улдәм ңолларинә әмер ңыйлди, ул тази ийәрләнди, хазир (килди, тази кешнәб, шаһ бенәсец заһир ңыйлди,— барча ләшкәр улдәм ТӘРҖИЛ кэлүр имди. (Ссу.) 702*. Улу-кечи, хас [вә] гам хазир кэлди, бикләр, ханлар —җөмлә шаһә хезмәт ңылди, падишаһе Мәрриб сәүчи хазир кэлди,— шаһ-лә тәмашайә чыңар имди. (Б.) 703. Ики йүз бең эр ашар саг йанындан, ики йүз бең эр ашар сул йанындан, ики йүз бең эр ашар һәм уңындан,— һәм ардындан ики йүз бең ашар имди.
703'. Алтун-көмүш, йәшел галәм күтәрдиләр, артундан йүз бен кеши хәрир дутар, ики йүз бен чүрәсендә ңылыч дутар,— бу һәйбәт берлә сәйранә чыңар имди. (Ссу.) 704. Солтанәт күрән-ләр даңлашурлар, (стр ңамулари, хас вә гам, сүзләшүрләр, һәйбәтендән душманлари тетрәшүрләр,— васъфен ишедән җөмлә хәйран цалур имди. 705. Рәзиз Иусеф бу һәйбәтлә ашар иди, бер нәриб-гә саташди, баңди-күрди, ул рәриб[ең] дунлари иске иди,— Иусеф әйтүр: “Бәңа лаиң дәгүл имди! 706. Бу күнги күн бән Мисър шаһе улсам, халиңдан бу сифатлу дәүләт күрсәм, кәнд-үзүмә бән бони вәзир ңылсам — мәңа бу лаиң дәгүл!” — дәйүр имди. 707. Улуң сарәт Җәбраил хазир кэлди, халиңдан Иусефә сәлям ңыйлди: “Хатереңдән бу андищә чыңар, диди,
|
