Есепке алынатын күш және жүк коэффициенті

Іліністегі есепке алынатын күш пайдалы күшпен бірге қосымша айнымалы күштен тұрады. Бұл айнымалы күштер біліктердің өзара қисық орналасуынан және әзірлеу кезіндегі қателіктерден пайда болады. Есептеулерде пайдалы күш тіс бойымен бір қалыпты таралған деп қараймыз.

Сонымен

F=F _ном· K (6.1)

 

мұндағы K – жүк немесе күш коэффициенті.

K= K_β ·K_v (6.2)

K_β – күш шоғырлану коэффициенті;

K_v – күштің динамикалық коэффициенті.

Күш шоғырлану коэффициенті күштің тіс үзындыгы бойынша бір қалыпты түспеуін есепке алады. Сондай-ақ бұл коэффициент шамасы біліктер мен тіреулердің серпімділік деформациясы және әзірлеу, жинау кезіндегі қателіктерге тәуелді. Төмендегі суреттерде біліктер деформацияланған тісті дөңгелектердің өзара орналасуы көрсетілген (6.1-сурет).

6.1-сурет. Біліктің иілу деформациясына байланысты күштің тіс бойына біркелкі тарамауы.

 

Егер тістер өте қатты болса, олар тек үштарымен ғана ілініскен болар еді. Бірақ тістердің деформациясы олардың қайшыласуын азайтады. Көптеген жағдайларда тістер іліністе болады. Жоғарыда корсетілген жағдайларға қарағанда, жүктің шоғырлану коэффициент! былай болады:

q – орташа меншікті жүк; q_тах – ең көп меншікті жүк.

Күш шоғырлану коэффициентін төмендегідей жолдармен азайтуға болады:

1) беріліс тетіктерінің әзірлеу дәлдігін жоғарылату керек;

2) білік пен тіректердің қатаңдығын жоғарылату керек;

3) дөңгелек пен тіректің өзара орналасуын тандап алу керек;

4) тісті "кеспек" тәрізді етіп жасау керек.

Күштің динамикалық коэффициенті. Тісті берілістегі қателіктер лездік беріліс санының түрақсыз болуына себепші болады. Сондықтан бұрыштық жылдамдықтар бір қалыпты болмайды, ω₁ =const болған жағдайда,

ω₂ ≠const,

Бұл жағдайда қосымша динамикалық момент пайда болады:

, (6.4)

I – айналған бөлшектердің инерциялық моменті.

Негізгі динамикалық күштер тістердің ілінісе бастаған немесе аяқталған кезінде пайда болады. Дөңгелектер біріне -бірі соғылыспай жұмыс істеуі үшін алдымен олардың жұмыс кезіндегі негізгі қадамы өзара тең болуы керек. Соғылыстың екі түрі кездеседі (10.9-сурет):

1. р_tb2 > р_tb1 – шеттік соғылыс;

2. р_tb2 < р_tb1 – орталық соғылыс;

р_tb1 – жетекші дөңгелектің негізгі қадамы;

р_tb2 – жетектегі дөңгелектің негізгі қадамы.