Жарықтану қондырғылары

Негізгі тү сініктемелер жә не анық тамалар. Жарық тандыру қ ондырғ ысы (ЖҚ) деп жарық кө здері жарық тық техникалық арматураны жә не жарық тандыру немесе жарық пен дабыл қ ағ у (сигнализация) арналғ ан қ ондырғ ыны айтады.

Жарық тық техникалық арматура жарық ты жарық кө зімен бө леді, ол оны кең істікте немесе оның қ асиеттерін қ ұ райды (сә улеленудің спектрлі қ ұ рамын ө згертеді немесе оны поляризациялайды). Сонымен қ атар жарық қ ондырғ ылары қ оршағ ан ортаның ә серінен жарық кө здерін қ орғ ау функциясын атқ арады жә не де жарық кө здерінің қ орек кө зіне қ осылуын қ амтамасыз етеді.

Жарық тандыру қ ондырғ ылары тө мендегідей жіктеледі:

Негізгі жарық техникалық функциясы бойынша -

- жарық тану ү шін – жарық тану қ ондырғ ылары;

- дабыл қ ағ у ү шін - жарық пен дабыл қ ағ у қ ондырғ ылары.

Жарық тандыру сипаттамасы бойынша -

- жарық тандырғ ыш;

- прожекторлар.

Эксплуатациялық шарттары бойынша -

- бө лмелік;

- ашық кең істік ү шін;

- экстремалды орта ү шін.

Шырақ бұ л – бұ л ү лкен жақ ты бұ рыш ішіндегі жарық ты тарататын жә не жарық ағ ынын кү шейту коэффицентті жә не бұ рыштық коэффицентті қ амтамасыз ететін қ ондырғ ы. Шырақ тар жақ ын орналасқ ан обьектілерді жарық тандыру ү шін немесе жақ ын аралық тарғ а дабыл беру ү шін арналғ ан.

Прожектор – бұ л жарық сә улесін кіші дене бұ рыштарында тарататын жә не жарық ағ ынының бұ рыштық концентрациясын қ амтамасыз ететін қ ондырғ ылар.

Прожекторлар ондағ ан, жү здеген жә не мың дағ ан есе асатын ара қ ашық тық та орналасқ ан обьектілерді немесе ү лкен қ ашық тық тарғ а жарық сигналдарын жіберу ү шін қ олданылады. Прожекторларды жалпы қ олданысқ а қ ажетті прожекторлар, іздеу, тінту прожекторлары, бағ даршамдар мен фарлар деп бө леді.

Проекторлы-жарық қ ондырғ ысы, ол жарық сә улесін жарық ағ ынының концентрациясымен кіші ө лшемді жазық тық та немесе кіші кө лемдегі кең істігіне таратады. Проекторлар негізінен жарық проекциялаушы қ ондырғ ылардың жарық тану бө лігін кадрлі терезеде жарық ағ ынын концентрациялаушы болып табылады. Экрандық проекторлар эпископтарғ а, диаскоптар мен эпидиаскоптарғ а бө лінеді.

Жарық тық кешендер (комплекс) деп жарық қ ондырғ ыларының жиынынан тұ ратын жеке оптикалық элементтерден, конструкциялық жә не электр техникалық немесе басқ а да бө лшектерден, жинау бірліктерінен немесе блоктардан тұ ратын тұ тынушыдан жиналатын, ө з функцияларын жинақ ы орындайтын жә не дабыл қ ағ у немесе жарық тандыруғ а арналғ ан қ ондырғ ылар аталады.

Жарық тандыру қ ондырғ ылардың жіктелуіне сә йкес, жарық тық кешен негізгі жарық тық техникалық функцияғ а бө лінеді. Эксплуатациялық жалпы шарттарғ а сә йкес жә не негізгі мақ сатына байланысты ішкі (ішкі жарық тық кешенге жарнамалы-ақ параттық, кө лік қ ұ ралдары ү шін, жарық тө белер, мнемосұ лбалар, қ уысты жарық енгізгіш жарық тық кешендер жатады) жә не сыртқ ы (сыртқ ы жарық тық кешенге жарнамалы – ақ параттық, кө лік қ ұ ралдары ү шін, аэродром ү шін) болып бө лінеді.

Жарық техникалық сипаттамалар. 4.8-суретте денені симметриялы (а) жә не симметриялы емес (б) фотометриялық жарық тандыру қ ұ ралдары кө рсетілген. Жарық тану қ ондырғ ыларының жарық талуы - жарық қ ондырғ ысының маң ызды жарық тық техникалық сипаттамасы болып табылады, ол оның жарық тық ағ ынының кең істіктегі таралуының жарық қ ондырғ ысынан қ оршалуын анық тайды.

Прожекторлар мен шырақ тардың жарық тануы жарық қ ондырғ ыларының фотометриялық бет формасымен шарттасады жә не жарық тық кү штік қ исығ ымен сипатталады. Сонда фотометриялық бет астындағ ы жарық тандыру қ ондырғ ылары қ ондырғ ының жарық центрінен шығ атын радиус-векторлар ұ шының геометриялық орнын тү сінеді.

Симметриялы жарық тық қ ұ ралдары тізбекті шамдармен кү шейту коэффиценті ү шін берілген бағ ытта жарық тандырғ ыштың жарық кү шінің тура сол бағ ыттағ ы қ атынасы арқ ылы анық талады:

 

.

 

 

4.8-сурет. Денені симметриялы (а) жә не симметриялы емес (б) фотометриялық жарық тандыру қ ұ ралдары

 

 

Жарық тандыру қ ұ ралдары ү шін олардың максималды мә ндері кү шейту коэффиценттерінің астында болады.

Екі жазық тық ты симметриялы қ ұ ралы ү шін кү шейту коэффиценті:

 

,

 

симметриялы емес қ ұ ралдар ү шін:

 

.