Тақырып Адам жынысының генетикасы

1.Мақ саты: Студенттерде адам жынысыны анық талуындағ ы жә не қ айта анық талуындағ ы тұ қ ым қ уалаушылық тың маң ызы мен мә ні туралы білімді қ алыптастыру. Жеке даму ү дерісі кезіндегі жыныс – зә р шығ ару жү йелерінің (қ алыпты жә не патологиялы) қ алыптасуындағ ы жыныс хромосомаларда орналасқ ан гендермен бақ ыланатын белгілердің (аурулардың) тұ қ ым қ уалауының цитогенетикалық механизмдерін сипаттау.

3. Тапсырмалар:

3.1.Жыныстың генетикалық (хромосомалық) алғ ашқ ы детерминациялануы.

3.2. Жыныстың алғ ашқ ы детерминациялануындағ ы Y жә не аутосомдық хромосомалардағ ы гендердің рө лі.

3.3. Жыныстың екінші реттік морфогенездік детерминациялануы жә не жыныс – зә р шығ ару жү йелері мү шелерінің қ алыптасуы.

3.4. Жынысқ а тә уелді жә не жыныспен шектелетін белгілер.

3.5.Гинандроморфтар, интерсексуалдар, гермародиттер жә не тағ ы басқ а тка біткен ақ аулар мен зә р шығ ару, жыныс жү йелеріндегі ауытқ улар, олардың медицинадағ ы маң ызы.

 

4. Орындалу формасы: презентация

5. Орындалу критерилері (тапсырманың орындалуына қ ойылатын сұ раныстар):

а) Тақ ырыптың толық жә не жү йелі (логикалы) ашылуы

б) Ақ парат кө здерімен жұ мыс істей алуы

в) Материалды толық қ амти білуі, қ ортынды жасауы

г) Презентацияны таныстыруы жә не сұ рақ тарғ а жауап беруі,

қ ұ растыру сұ раныстарына ү йлесімділігі

 

Презентацияның қ ұ рылымы:

1) Презентация мазмұ нының тақ ырыпқ а жә не қ ойылғ ан сұ раныстарғ а сә йкестігі Тақ ырып толық ашылуы, слайдтардың представлены в логикалық тізбекпен орналастыру жә не кө рсету, арнайы терминдерді жә не символдарды нақ ты пайдаланылуы. ческой последовательности с точным использованием специальной терминологии и символики. Слайдтар мә тінінің мә нді, идеялардың анық қ ұ растырылуы, қ ысқ а қ ұ рылымдық формада жазылуы);

2) Заманауи ақ парат кө здерін қ ажетті мө лшерде пайдаланылуы;

3) Материалдың толық тығ ы, мә нді жә не анық қ ортындыны жасауы;

4) Студенттің материалды еркін мең геруі (анық, сауатты, ғ ылыми терминологияларды ретімен пайдалануы. Қ ойылғ ан сұ рақ тарғ а жауап бергенде ө з позициясын қ орғ ай алуы жә не сынғ а конструктивті реакция бере білуі);

5) Слайдтарды қ ұ растырылуының сұ ранысқ а толық сә йкестілігі. (Имеется Титулдық слайдтың атына, презентация жостарының, қ олданылылғ ан ә дебиеттердің тізімі жә не Internet кө зіне сә йкестігі. Слайдтың дұ рыс кө ркемделуі, мә тіннің кө п болмауы жә не грамматикалық қ ателердің болмауы. Слайдттар аудиторияның кез келген нү ктесінен жақ сы кө рінуі).

6. Тапсырылу мерзімі: «Жалпы генетика негіздері» шекаралық бақ ылауғ а дейін.

 

7. Бағ алау критерилері: 100% сә йкес болатын 100 балл жү есімен бағ аланады.

 

8. Ә дебиеттер:

8.1.Бочков Н.П. Клиническая генетика М., 2004.

8.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006.

8.3.Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003.

8.4. Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006.

8.5.Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2003.

8.6.Медицинская генетика. Под ред. Бочкова Н.П. М., 2010.

8.7.Роберт Л.Н., Родерик Р., Мак-Иннес., Хантингтон Ф. Виллард. Медицинская генетика. Под ред. Бочкова Н.П. М., «ГЭОТАР-Медиа», 2010.

8.8.Тейлор Д., Грин Н., Стаут У. Биология. М., 2002.

 

9. Бақ ылау:

9.1.Жыныстың негізгі детерминациялану типтері.

9.2.У–хромосоманың жыныс детерминациялануындағ ы рө лі неде?

9.3. Аутосомдық гендердің жыныс детерминациялануындағ ы рө лі қ андай?

9.4. Жыныстың екінші реттік детерминациялануы қ андай факторлармен байланысты?

9.5. Адамның жынысы детерминациялануындағ ы бұ зылыстардан қ андай патологиялық жағ дайлар қ алыптасады.

Тақ ырып бойынша ү ш тілде тү сіндірме сө здер:

 

Қ азақ тілінде	Орыс тілінде	Ағ ылшын тілінде
Жыныс – бұ л ағ залардың кө беюіне керекті морфологиялық, физиологиялық, қ ылық тық жә не басқ ада белгілерінің жиынтығ ы	Пол – это совокупность морфологических, физиологических, поведенческих и других признаков организма, обусловливающих репродукцию	Floor (gender, sex) - a set of morphological, physiological, behavioral, and other characteristics of the body, causing the reproduction
Жыныстың бастапқ ы (алғ ашқ ы) белгілеріне гаметалардың тү зілуіне жә не ұ рық тандыруғ а керекті мү шелер (гонадалар, жыныс жолдары, сыртқ ы жә не ішкі жыныс мү шелері).Олар эмбриогенезде қ алыптасады	Первичные признаки пола представлены органами, обеспечивающими образование гамет и оплодотворение (гонады, половые пути, наружные и внутренние половые органы). Они закладываются в эмбриогенезе	Initial symptoms are floor units providing formation of gametes and fertilization (gonads, genital tract, external and internal genital organs). They are laid in embryogenesis
Екінші реттік (екіншілік) жыныс белгілер жыныстық кө беюге қ атыспайды. Олар жыныс гормондарының ә серінен жыныстық пісіп жетілу кезінде пайда болады	Вторичные признаки пола не принимают участия в половой репродукции. Они развиваются под воздействием половых гормонов и появляются в период полового созревания	The secondary sex characteristics do not participate in the decoy sexual reproduction. They develop under the influence of sex hormones and appear at puberty
Жыныс белгілерін 3 категорияғ а бө луге болады: Ж жыныспен шектелетін, жыныспен бақ ыланатын жә не жыныспен тіркес	Половые признаки можно разделить на 3 категории: ограниченные с полом, контолируемые полом и сцепленные с полом	Sexual characteristics can be divided into three categories: limited to gender, sex and kontoliruemye sex-linked
Жыныстың жіктелуі жыныс хромсомаларының генетикалық жиынтығ ымен бағ дарланады. Ұ рық тың жынысы ХХ немесе ХУ жыныс хромосомаларымен аның талады	Дифференцировка пола программируется генетическим набором половых хромосом. Генетический пол зародыша определяется половыми хромосомами ХХ или ХУ	Genetic differentiation of sex programmed set of sex chromosomes. The genetic sex of the embryo is determined by the sex chromosomes XX or XY

 

Қ ұ растырушы: Нуртаева Қ.С.