Семіздік —жиі энергияны қ абылдау мен энергия шығ ына арасындағ ы дисбаланстың дамуына ә келетін, генетикалық бейімдеушілік тә н созылмалы жү йелік гетерогенді ауру (11.1 кесте).
11.1 кесте. Семіздік жә не метаболикалық синдром
| Этиологиясы
| Алиментарлы-конституционалды (тө менгі тип, айқ ын тағ ам қ абылдаудың бұ зылысымен, пубертантты-жасө спірімдік) симптоматикалық
|
| Патогенезі
| Генетикалық бейімділік, тағ амның жоғ арғ ы қ ұ ндылығ ы, тағ ам қ абылдаудың бұ зылуы, физикалық белсенділіктің жеткіліксізділігі
|
| Эпидемиологиясы
| Семіздіктің таралу жиілігі шамамен жалпы халық тың 30%-ын, метаболикалық синдром 15–25 %-ын қ ұ райды, висцеральді семіздің 95%-ды алады
|
| Басты клиникалық кө рінісі
| Артериялық гипертензия, ЖИА, дислипидемия, гиперкоагуляция, қ ант диабеті 2 тип жә не оның кеш асқ ынулары, кө мірсуларғ а толеранттылық тың бұ зылуы, ұ йық тау барысындағ ы апноэ синдромы, ө кпелік жү рек, ө т-тас ауруы, поликистозды аналық без синдромы, несеп-тас ауруы, тізе жә не ұ ршық буындарының остеоартрозы, апатия, ұ йқ ышылдық, тез шаршағ ыштық, депрессия, ә леуметтік дезадаптация
|
| Диагностикасы
| 1. Жалпы қ арау, салмақ ты ө лшеу, дене массасының индексін анық тау (ДМИ), саниметрлік лента арқ ылы бел мен бө ксе айналымын ө лшеу, олардың арақ атынасын анық тау
2. Метаболикалық синдром висцералды семіздіктің келесі ө згерістердің біреуімен ұ штасқ анда диагностикаланады: триглицеридтер↑, ЖТЛП↓, АҚ Қ ↑., гипергликемия немесе қ ант диабеті2 тип
3. Тамақ тану мен физикалық белсенділігін мұ қ ият зерттеу
4. Метаболикалық синдром асқ ынулары мен компоненттерін диагностикалау
|
| Салыстырмалы диагностикасы
| Симптоматикалық семіздік
|
| Емі
| 1. Гипокалориялық емдә м, физикалық жү ктемені арттыру
2. Орлистат, сибутрамин
3. Липидті спектрлі реттеу
4. Гипотензивті терапия
5. 2 типті қ ант диабетін жә не кө мірсуларғ а толеранттылық тың бұ зылуын емдеу
6. Хирургиялық ем: кіші асқ азанның тү зілуі (гастропластика), асқ азанды шунттау, жің ішке ішек резекциясы жә не т.б.
|
| Болжамы
| 25–30 жас аралығ ында дамитын морбидті семіздік ә серінен дамитын ө лім кө рсеткіші қ алыпты дене массасымен адамдармен салыстырғ анда 12 есе жоғ ары.
10 %-ғ а немесе одан да кө пке науқ ас арық тағ анда ө лім кө рсеткіші 20 %-ғ а тө мендейді.
|
Май тінінің таралу сипатына қ арай гиноидты (ә йел типті, алмұ рт пішінә тә різді) жә не андроидты (еркек типті, алма пішіні тә різді, висцеральді) семіздікті ажыратуғ а болады. Семіздік (ең алдымен висцеральді) метаболикалық синдромның (МС) басты компоненті болып табылады. Соң ғ ысы семіздікпен, оның асқ ынуларымен жә не метаболикалық бұ зылыстармен сипатталады. МС терминінің бірнеше синонимдері белгілі:
Х синдромы, инсулинорезистенттілік синдромы. Сонымен қ атар, ЖИА-ның дамуына ә келетін басты тү рткілер қ атарына кіретіндіктен (семіздік жоғ арғ ы типі, кө мірсуларғ а толеранттылық тың бұ зылуы, гиперлипидемия, артериялық гипертензия) оны «ө лім квартеті» деп те атайды. МС компоненттері тү рлі жіктемелердің болуына орай ауытқ иды. Басты қ ұ рамдас бө ліктеріне висцеарльді семіздік, гиперинсулинемия, глюкозағ а толеранттылық тың бұ зылуы, қ ант диабеті 2 тип, атерогенді дислипидемия,
артериялық гипертензия, ә йел адамдардағ ы гиперандрогения жатады.
