Инвестицияның проблемаларын Тобин-q моделі арқылы түсіндіріңіз.
Өндірісті тұрақты инвестициялаудың көп қолданатын теориясы – q теориясы. Бұл негізінен қор биржасына жатады (Тобиннің q инвестициялық теориясы биржа қорына сол қордың негізгі көзі ретінде назар аударады
Өнім деңгейіне және капиталдың рента бағасына қарай қажетті ақша қоры.Рента құны- rc және өнім деңгейі Y1 болғанда, фирманың күтілген капитал қоры-K1*. Өнім деңгейі Y2-нің өсуіне қарай қажетті капитал қоры K2*-ге жылжиды. Капиталдың рента құнының өсуінен өнімнің кез келген деңгейінде күтілген капитал қоры азаяды. Қор биржасының инвестицилары акция бағаларын қор биржасындағы акциялардың бағасымен Pн-қа теңестіреді. Ол 9-8 фигурада көрсетілген.
Бірлестік акциясының бағасы сол бірлестіктің қажеттеріне қойылатын талап бағасы болып табылады. Бірлестік басшылары акция бағасы жоғары болғанда инвестициялауды көздейді. Ол бұған керісінше, төмендеп, ақша аз шығарылса, онда инвестициялау мүлде жүзеге асырылмайды. Ал q дегеніміз не? Бұл – қор биржасындағы фирмалардың активтерімен пассивтерінің қоны. Егер коэффицент жоғары болса, фирмалар да өз активтерін мол шығарып, инвестициялауды жедел жүргізуге мүдделі болады. Егер Ph коэффиценті жоғары болса, онда құрылыс та көп салынады.
4. Акселератор мен мультипликатор әрекеттесуін және инвестициямен байлынысын түсіндіріңіз. Мультипликатор — көбейткіш, ал акселератор — бұл дайын өнім сұранымының өсушілігіне деген интенсивті өсушілік коэффициенті. «Мультипликатор» ұғымын ағылшын экономиci Кан 1931-ші жылы енгізген, кейінірек Дж. М. Кейнс өзінің «Жұмыспен қамту, өciм және ақшаның жалпы қарқыы көзқарасын дамытты. Бұл ұғымды А. Хансен, Р. Харрод, Дж. Хикс, П. Самуэльсон, Н. Калдор және басқалар, өз еңбектерінде қарастырған. Мультипликатор қолда бар күрделі қаржының өcyі кезіндегі ұлттық табыстың қанша есеге өсетіндігін көрсетеді. Мысалы, жаңа жолды салуға күрделі қаржы 5 млн. долл. тең делік және орташа табыс жылына 1000 долл. болатын алғашқы кезде 1000 адамды жұмысқа тартады. Біpaқ жолды салуға белгілі көлемде ipi жабдықтар мен материалдар қажет және оларды өндіруге жұмыс атқаратын 1200 адам керек (сол бұрынғы жылдық табыс бойынша) болды. Жұмысты атқаратындардың (жұмыстылықтың) өcyi тұтыну заттарына сұранымды өcipe түседі. Сөйтіп келесі кезекте олардың өндірісінің ұлғаюына алып келедіжәне 800 адамды қосымша жұмысқа тартады. Демек, инвестициямен тікелей байланысты 1000 жұмысшыны жалдау нәтижесінде, жұмысты атқаратын-дардын түпкі жиынтығы 3000 адам жалпы 15 млн. долл. табысты кұрайды немесе алғашқыдан 3 есе көп деген сөз. Бұл жағдайда мультипликатор 3-ке тең. Акселератордың ic-әpeкeті мультипликатармен байланысты: мультипликатор инвестицияның көбеюімен ұлттық табыстың өcyiн (оның өcyi еселенеді) қарастырады; акселератор (дайын өнім сұранымының өсушілігіне инвестициялық сұраным өсушілігінің коэффициенті) — ұлттық табыстың өcyi инвестицияның өсуіне алып келеді. Кезегінде бұл барлық жүйені қозғалысқа алып келеді. Экономикалық өсудің бipтeкті, бip бағытта ic-әрекет жасайтын мультипликациялық пpoцec пайда болады. Акселерация принципін алғаш рет 1913-ші жылы француз экономисі А. Афтальон (1874-1956) және 1919 жылы американ экономисі Дж. М. Кларк ұсынған. Кешірек ол Р. Харрод, Дж. Хикс, П. Самуэльсон еңбектерінде одан әpi дами түсті.
Жиынтық сұранысқа әсер ететін факторларды анықтаңыз. Бағалы емес факторларды мысал келтiре отырып, үлгiмен (графикпен) көрсетiңiз. Тұтынушылық шығындардағы өзгерiстер, инвестициялық шығындардағы өзгерiстер, мемлекеттiк шығындардағы өзгерiстер, экспорттың таза көлемiне шығындардағы өзгерiстер. Жиынтық сұраныс қисығы баға деңгейі мен өндіріс көлемі арасындағы байланысты көрсетеді. Мәселен, графикте Рс баға деңгейінде фирма Үс тең өндіріс көлемін қамтамасыз етуге дайын, өндіріс көлемінің деңгейі фирмалардың өздерінің тауарларының, еңбекке төлейтін саласының, т.б. бағасына тәуелді. Сәйкесінше жиынтық сұраныс қисығы өндіріс факторлары нарығының талаптарын, әсіресе тауарлар нарығы сияқты еңбек нарығының талаптарын бейнелейді. Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс қисықтарын анықтау. P – баға деңгейі.
|
