Саяси факторлар

 

Выделяют следующие стили управления:

Авторитарный (или директивный, или диктаторский) стиль управления: для него характерно жесткое единоличное принятие руководителем всех решений («минимум демократии»), жесткий постоянный контроль за выполнением решений, с угрозой наказания («максимум контроля»), отсутствие интереса к работнику как к личности. За счет постоянного контроля этот стиль управления обеспечивает вполне приемлемые результаты работы (по непсихологическим критериям: прибыль, производительность,-качество продукции может быть хорошим), но недостатков больше, чем достоинств: высокая вероятность ошибочных решений; подавление инициативы, творчества подчиненных, замедление нововведений, застой, пассивность сотрудников; неудовлетворенность людей своей работой, своим положением в коллективе; неблагоприятный психологический климат («подхалимы», «козлы отпущения», интриги) обусловливает повышенную психологически-стрессовую нагрузку, вреден для психического и физического здоровья. Этот стиль управления целесообразен и оправдан лишь в критических ситуациях (аварии, боевые военные действия и т. п.).

Демократический (или коллегиальный) стиль управления: управленческие решения принимаются на основе обсуждения проблемы, учета мнений и инициатив сотрудников («максимум демократии»), выполнение принятых решений контролируется и руководителем, и самими сотрудниками («максимум контроля»); руководитель проявляет интерес и доброжелательное внимание к личности сотрудников, учету их интересов, потребностей, особенностей.

Демократический стиль является наиболее эффективным, так как он обеспечивает высокую вероятность правильных взвешенных решений, высокие производственные результаты труда, инициативу, активность сотрудников, удовлетворенность людей своей работой и членством в коллективе, благоприятный психологический климат и сплоченность коллектива. Однако реализация демократического стиля возможна при высоких интеллектуальных, организаторских, психологически-коммуникативных способностях руководителя.

Либерально-анархический (или попустительский, или нейтральный) стиль руководства характеризуется, с одной стороны, «максимумом демократии» (все могут высказывать свои позиции, но реального учета, согласования позиций не стремятся достичь), а с другой — «минимумом контроля» (даже принятые решения не выполняются, нет контроля за их реализацией, все пущено на «самотек»), вследствие чего результаты работы обычно низкие, люди неудовлетворены своей работой, руководителем, психологический климат в коллективе неблагоприятный; нет никакого сотрудничества; нет стимула добросовестно трудиться; разделы работы складываются из отдельных интересов лидеров подгруппы; возможны скрытые и явные конфликты; идет расслоение на конфликтующие подгруппы (табл. 3.9).

Непоследовательный (алогичный) стиль руководства проявляется в непредсказуемом переходе руководителя от одного стиля к другому (то авторитарный, то попустительский, то демократический, то вновь авторитарный и т. п.), что обусловливает крайне низкие результаты работы и максимальное количество конфликтов и проблем

 

саяси факторлар

Жанама әсер ету факторлары құрылымы күрделірек және жан жақты сипатқа ие. Олартураәсеретуфакторларынақарағандаұйымәсеріназырақсезінеді. Жанамаәсеретуортасытуралыақпаратжиітолықемесболыпкеледі. Бұлортаныңұйымныңбәсекелестікқабілетінеәсерініңкүшеюікезіндеаналитикалықкөрсеткіштергеемес, субъективтікбағалауғажүгінугетуракеледі.Жанама әсер ету ортасының факторы ретіндегі технологиялар өндіріс күшінің жалпы деңгейін сипаттайды. Бұлаталғанортаныңеңқарқындыфакторы. Өндірістіңғылымисыйымдысалалары – компъютерліктехнологиялар, телекоммуникацияжүйелері, синтетикалықматериалдарөндірісібасқаұйымдарға, олардыңқызметінеқаттыәсеретуде. Еңбексыйымдыжәнеқорсыйымдыөндіріссатыларыныңорнынаресурстардыүнемдеугемүмкіндіктуғызатынғылымисыйымдытехнологияларкелді.

Инфляция, жұмыссыздық, салық қойылымдары мен банк кредиттерінің қарқыны, бизнесті мемлекеттік қолдау нысаны мен масштабы ұйымның жабдықтаушылар және тұтынушылармен өзара қарым қатынасына, бәсекелестер мінез-құлқына тура әсер етеді. Инфляциядеңгейіналдыналаболжауматериалдыққоржинауғажәненесиелералуғатүрткіболады. Материалдықжәнеқаржылықресурстарғасұраныстыңартуыолардыалудақиындықтартудырады.Жанамаәсеретуортасыныңфакторыретіндегі экономикажағдайы бірнешесипаттамағаие.Бұл ең алдымен, экономикалық жүйенің ең қарапайым сипаттамалары: халық саны, ресурстардың болуы мен қолданылуы, мемлекет құрылысының түрі, ақжа жүйесі, валюталық жағдай, экономиканың салалық құрылымы, ішкі нарық параметрлері, экспорт пен импорттың көлемі, құрылымы және географиясы және т.б.

Екіншіден, кәсіпкерліктің дамуының жалпы жағдайын талдау: экономикалық тұрақтылық сипаттамасы, нарықтық және техникалық инфраструктураның болуы, заңнамалық база, инвестициялық климат, жаңа нарықтық субъектілердің құрылу шарттары, экономиканы мемлекеттік реттеу нысандары мен масштабы.

Үшіншіден, экономиканың нақты жағдайы, даму деңгейі, экономикалық коньюктураны, инфляция деңгейі мен қарқыны, экономикалық фаза циклдарын қоса.

Әлеуметтімәдени фактор ұйымның қызметіне әсер ететін құндылықтары мен бекітулері, приоритеттері мен ұлттық дәстүрлерінде көрініс табады. Әр елде бизнесті жүргізу этикасы, қызмет көрсетудің қажетті сапа стандарттары, қоршаған ортаға әсер етудің рұқсат етілген деңгейі бар.

Саяси фактор елдегі жалпы саяси жағдайды, оның тұрақтылығы деңгейі мен болжамдылығын анықтайды. Саяси тәуекелдердің жоғары деңгейі өндірісті ғылыми-техникалық жаңартуды бәсеңдетуге, құрылымның ескіруіне, бәсекелестік күресте ұлттық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне әкеп соғады.

Жергілікті билік саясаты аймақтағы жұмысбастылыққа, кәсіпорындарды орналастыруға, олардың қоршаған ортаға әсер етуі, өндірісті-техникалық және әлеуметтік ортаға айтарлықтай әсер етеді.

Жанама әсер ету факторлары әр елде әр түрлі, сондықтан халықаралық бизнестке қатысатын ұйымдарға осыны ескеру маңызды.

34. Стратегиялық жоспарлау процесінің мәнін ашыңыз. Стратегия типтерін анықтап түсініктеме беріңіз

«Стратегия» термині, гректердің «Strategos» сөзінен туындаған және «генерал өнері» немесе «адамдарды басқару өнері» деген түсініктерді беріп, болашақта мақсатты бағытталған және шешуші іс-қимыл тобын, жиынтығын көрсетеді.

Қандай деңгейдегі экономика болмасын басты мақсат, міндет бұл іс-қимыл тобы, жиынтығының нақты жағдайға байланысты ғылыми негізделініп, тұжырымдалынып және цифрлар тілімен немесе сапалық, сандық көрсеткіштермен сипатталынуы. Бұл міндеттерді шешу, іске асыру кез-келген мемлекеттің (жоспарлауды экономиканы дамытудағы басты құралдардың бірі деп есептейтін) төл істерінің бірі.

Қазіргі замаңғы түсінікте және мемлекеттік басқару, реттеу істерінде және кәсіпорындар, ұжымдар деңгейіндегі қолданылуда «Стратегия» бөлшектеніп нақтыланған, жанжақты және кешенді, іске асырылуы мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін жоспар болып саналады. Стратегиялық жоспарлар негізінен сандық емес сапалық жоспарлау. Оның индикативтік жоспарлардан айырмашылығы мақсаттылығында, мазмұнында. Стратегиялық жоспар мәні – белгісіз болашақ және ішкі, сыртқы тұрақты өзгерістер жағдайында, ұтымды мүмкіндіктерді пайдалана жағымсыз құбылыстарын жеңе отырып нақты қойылған мақсатқа жетудің магистралды (басты) даму жолын, қызметтерін және іс-қимылдарын жасау. Осы түсінікте бұл жоспарлау үкімет басқару, атқару органдарының экономиканы реттеу, оның макроэкономикалық, микроэкономикалық тұрақты дамуын қамтамасыз етудегі басты құралдарының бірі десек қателеспейміз.

Стратегиялық жоспарлау тек макродеңгейдегі басты реттеу құралдары болып қоймай, сонымен бірге аймақтар, яғни облыстар деңгейінде де басты басқару, реттеу құралы болып саналады. Себебі облыстар экономикасы жалпы ұлттық экономиканың ажырамас бөлігі.

Он жылдық уақыт аралығына жасалынатын аймақтық стратегиялық жоспарлар болашақ әлеуметтік-экономикалық міндеттерді ұтымды шешуге бағытталады. Бірде бір экономикалық субьектаның құқықтық шеңберіне енбей, экономикалық реттегіштер мен тікелей және жанама ықпалды ұштастыра отырып, барлық субьекталардың іс-қызметтерін ортақ мүддеге бағыштап, белгіленген уақыт аралығындағы мақсаттарға жетуді қамтамасыз етуге бағытталған. Облыстар шеңберіндегі мұндай стратегиялық жоспарлар бір-бірімен тығыз байланысқан төмендегідей бөлімдерден тұрады:

1. Облыстың, қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайының бағалануы;

2. Жоспар кезеңіндегі облыстың миссиясы мен басты даму мақсаты;

3. Экономикалық дамуы;

4. Әлеуметтік дамуы;

5. Күтілетін нәтиже;

Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың бағалануы, облыстағы әлеуметтік-экономикалық дамуды сандық, сапалық жағынан талдап, бағалап, оның жалпы мемлекет экономикасындағы рөлі мен үлесін сипаттауы қажет. Осындай талдау, бағалау негізінде облыстың әлеуметтік-экономикалық даму миссиясы мен басты мақсаты анықталынады. Ал миссия мен басты мақсат мемлекеттің стратегиялық даму жолындағы облыс рөлінен анықталынып, тұжырымдалынады.

Басты мақсат – бұл облыстың стратегиялық дамуының негізгі мақсаты. Ол қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың негізінде анықталынып ұзақ мерзімді әлеуметтік-экономикалық даму бағытын білдіреді. Басты мақсаттарды орындау, оларға қол жеткізу үшін әлеуметтік және экономикалық салалар, сфералардағы іс-қызметтер, қимылдар стратегиясы жасалынады.

Экономикалық дамудағы негізгі стратегиялық бағыттарды анықтау үшін облыстың ішкі-сыртқы факторларына талдау жасалынады. Осы талдау негізінде облыс экономикасының басым бағыттары анықталынады. Басым бағыттардың анықталынуы, немесе оны көп тізбектегі басты буынның белгіленуі барлық мүмкіндіктер мен күштерді осы қызметтерді шешуге шоғырландыруға мүмкіндік береді.

Тұжырымдалған стратегияларды іске асырудағы негізгі талап, ол оның қаржы, тағы басқа мемлекеттік реттеу құралдарымен қамтамасыз етілуі. Сол себепті әрбір стратегияның қаржылық көзі белгіленіп, сол арқылы ол тұжырымдалынуы керек.

Ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлар ағымдағы әлеуметтік-экономикалық жағдайдың талдауына, даму тенденцияларының эксперттік бағалануына, болжамдық есептеулерге негізделіне отырып төмендегідей жағдайларды анықтауға міндетті:

· Болашақ даму мақсаттар мен міндеттер жүйесін;

· Халық шаруашылығының маңызды басым бағыттары мен олардың іске асырылу кезеңдерін;

· Экономика өсуінің мүмкін қарқынын және негізгі макроэкономикалық пропорцияларды;

· Экономикадағы құрылымдық өзгерістерді;

· Ресурстық күштерді және олардың тиімділігін, пайдалану бағыттарын;

· Сыртқы және ішкі экономикалық саясаттың негізгі бағыттарын;

· Шаруашылық жүйесіндегі негізгі институционалдық өзгерістерді;

Ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлар бір-бірімен тығыз байланысқан төмендегідей 4 үлкен бөлімдерден тұрады:

1. әлеуметтік-экономикалық жағдайдың талдауы;

2. әлеуметтік-экономикалық даму концепциясы;

3. негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер;

4. ұлттық бағдарламалар.

35. Стратегия түсінігіне және стратегиялық басқаруға түсініктеме беріңіз. SWOT-талдау әдісінің мәні мен мақсатын түсіндіріңіз

Көпжылдарданберіәскерибасшыларстратегиятерминінқолданыпкеледі. «Стратегия» гректің — «генералөнері» дегенсөзіненшыққан. «Стратегия» терминіосыуақытқадейінжарыс, бәсекемағынасындақолданылыпкелгенімен, қазіргікездебұлатаукәсіпорынқызметініңжалпыконцепциясынбілдіреді.

Стратегиядегеніміз— мемлекеттің міндетті ісін орындауды және мақсатына жетуді қамтамасыз ететін жан-жақты жоспарлар жиынтығы болып саналады.

Стратегиялық жоспарлау дегеніміз — басшы қабылдаған шешімдермен әрекеттер жиынтығы, сол арқылы мемлекетті (ұйымды) өз мақсатын ажету үшін басшы арнайы стратегияныіздейді.

Стратегиялық жоспарлау мемлекеттің дамуы үшін шешім қабылдауға қажетті құрал болып саналады. Оның басты міндеті — мемлекетте жаңадан енгізілген жоспарларды жеткілікті дәрежеде қамтамасыз ету.

Стратегиялық жоспарлаудың өзіндік белгілері төмендегідей:

1)стратегияны көпшілік жағдайда жоғарғы басшылар тұжырымдайды, және жасайды, алайда оны жүзеге асыруға басқарудың барлық деңгейлерінің қатысуы көзделеді;

2)стратегиялық жоспар жеке бір ұйымға ғана емес, бүкіл бір мемлекеттің даму болашағы үшін де жасалады;

3)стратегиялық жоспар көлемді зерттеулермен және нақты деректермен негізделуі тиіс;

4)стартегиялық жоспар мемлекеттің айқындылығын, дербестілігін білдіреді;

5)стратегиялық жоспарды жасағанда, ұзақ уақыт бойы тұтастығын сақтаумен қоса, қажет болған жағдайда жетілдіруді және қайта бағыттауды жүзеге асыратындай икемді болуы керек.

СВОТ (ағылшынның SWOT – strength – күш, қуат, weak – әлсіздік, opportunіty – мүмкіндік, threat – қатер) – компанияның (фирманың) менеджері өзінің қызметін жүзеге асыратын экономикалық жағдайды, сондай-ақ қолдабар (немесе ықтимал) ресурстарды талдау үшін пайдаланатын қысқарған сөз. Ағылшынның “қуат”, “әлсіздік”, “мүмкіндік”, “қатер” (сыртқыортағақатысты) деген мағынаны беретін сөздерінің басқы әріптерінен құралған. Фирманың жай-күйі осы факторларды ескере отырып айқындалады. Сонан соң міндетқойылып, мүмкіндікті пайдаланып, қатерге жол бермеу, қуатты еселеп, әлсіздікті жою жоспарлары жасалады.

SWOT-талдаубарысындатөмендегінәтижелеранықталды:

1. Жағымдыжақтары (Strengths): жарнамалыққызметтіңзаңнамалық, нормативті-құқықтықнегіздеріқалыптасты, жарнамасаясатынмемлекетқолдайдыжәнереттейді, ел тұрғындарының компьютерлік сауаттылығының жоғарылығы және ақпаратты алудың жоғарғы деңгейдеболуы, саяси жарнама билікпен халық арасындағы өзара байланысты орнатады, мемлекеттікБАҚ-тарменқатар, жеке БАҚ-тардыңқалыптасуы, билік орындарымен саяси партиялар, халық саяси нарық қадағдыланды, саяси жарнамалық ақпаратты алудағы және таратудағы мүмкіндіктердің теңдәрежедепайдаланылады, қоғам саяси құндылықтарды байыптықабылдайды, әлеуметтік-саяси реформалардың орындалуы хабарланады, азаматтардың саяси тұрақтылықты күшейту қызығушылығын тудырады, саяси лидерлердің қоғамдағы жоғарғы рөлі көрсетіледі, сайлаунауқаныкезеңіндеэлектораттектұғырнамаментанысыпқанақоймай, олардыңнақтыұстанымдарынұрандарарқылықабылдайды.

2. Жағымсызжақтары (Weaknesses): саясижарнама да манипуляциялық тәсілдерге ерекше мән беріледі, аталған сала бойынша мамандардыңаздығы, заңнамалық құжаттарда саясижарнаматуралытекүгітретіндекөрсетіледі, жарнамадасаясинарықтыңсегментацияпринциптеріне, яғни, географиялық, мінез-құлықтық, демографиялықсебептерінемәнберілмейді, азаматтарсаясижарнаманытексайлауалдыүгіт-насихаткезеңіндетікелейтүрінқабылдайтындықтан, электораларалықкезеңдегіжанама (тікелейемес) әсерінбайқамайды.

3. Мүмкіндіктері (Opportunities): қоғамменмемлекетарасындағыөзарабайланысшарттарынқамтамасызетеді, сәттіорындалыпжатқансаясиреформаларжаңазаңнамалық, нормативті-құқықтықнегізінқалыптастырады, қоғаммүшелерісаясиреформалардыңжүргізілумаңыздылығынтүсінеді, адамгершілікқұндылықтарынүндейді, саясижарнаманыңқолданусалаларынамемлекеттіккөмек, электораттыңсаясимәдениетініңдеңгейінкөтереді.

4. Қатерлері (Threats): жасандысаясиимидждайындалады, саясижарнаманыреттеудегізаңнамалықбазаныңәлсіздігіжөнсізжарнаманы пайдалануға әкеледі, мамандардыдайындаудағытиімдіжүйенің жоқтығы, сайлаунауқаныкезеңінде “лас” технологияларқолданылады.

36. Болжау түсінігінің мәнін ашыңыз және болжаудың сандық әдістеріне түсініктеме бере отырып тізбектеңіз

Болжау – бұл, экономиканың обьективті тәуелділігі мен себеп-салдар нәтежиесінде, әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогрессте, қоғамдық өнімділіктің дамуы мен нәтежиесін алдын-ала ғылыми тұрғыдан көре білу.Жоспардың өзіне тән қасиеттері:Біріншіден, жоспарда нақты мәліметтер, өндіріс құрамы мен қызметі, мақсатты тапсырмалары және оларды шешу тәсілдері толығымен жазылады;Екіншіден, экономиканың даму инфрақұрылымын қарастыра отырып, жоспарларда еңбек күші, материялдық және қаржылық ресурстары толығымен көрсетіледі.Үшіншіден, жоспар – бұл нарық субьектілерінің арасындағы келісім жасайтын тиімді құрал және ол қоғамға мемлекеттің экономикалық саясаты туралы ақпарат беру қызметін атқарады.Төртіншіден, экономиканың дамуы үшін жоспарларда экономикалық болжау жасалынады.Болжаудың негізгі принципі – жоспарлық есептің ғылыми негізделуі және нақты шама болуы.Бұл барлық экономикалық заңдылықтарды, ғылымның жаңа жетістіктерін қолдануды, техника мен технологиялық жетістіктерді меңгеруді өнімділікті ұйымдастыра білу мен басқарудан құралады.Экономикалық тепе теңдікті сактау және талдау жасай білу керек. Яғни, нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың көрсеткіштерін толық зерттеу. Соған сай жоспар мен болжамды икемдеу керек.Жоспар жасауда ең бірінші айналысатын саладағы тиімді және ұтымды шешімдерді қарастыру керек. Бұл болашақта әр кәсіпорынның, әр саланың, шаруашылықтың дұрыс дамуына мүмкіндік жасайды. Себепті қалыптау – бүгінгі таңдағы атифметикалық әрі ұжымдық жоғын көздейтін болжамдаудың негізгі сандық әдісі. Ол көбіне ситуациялық жағдайларда қолданылады. Жеке кірістердің деңгейі, демографиялық ауытқулар, кепілдік актілеріндегі басым процент көрсеткіштері, мәселен жаңа жалғызбасты үйлерге сұраныс белгілері. Корелляция тығыз болған сайын болжам жарамдылығы арта түседі, яки жоғарылайды. Толық корялляция (1000) ситуация жағдайында болса, өткен тәуелділік қашан да шын болады. Егерде түрлі-түсті теледидарға деген сұраныс 10%-ға түсіп, ұлттық азық түлік жалпы 4%-ға төмендесе, мұндай жағдайда “Форнинг Гласс” фирмасының Каузалдық моделін өзінің телевизиялық түсініктеріне пайдаланып отырғанын сеніммен айтуға болады.Сандық әдістерді болжамдау барысында қлдануға болады. Ол тек іс-әрекет өткен уақытта анықталған тенденция (негізгі ой) менінде болып, болашақта да жалғасын апса және статистикалық мсенімді тенденция негізінде көрінген әрі тәуелділік жағдайында. Сондай-ақ жетекші сандық модельдерді қалай қолдану керектігін міндетті түрде білуі керек, өйткені тиімді шешімдерден шыққан нәтиженің пайдасы қалып құрауға кеткен шығындардың орнын басу керек.Сандық әдістерге:Интерполяция, моделирования, экстрополяция жатады.Экстрополяцияның өзі: кішкенен квадраттар әдісі, экспаненциялды түзетулер әдісі, орташа тұрақсыз шамалар әдісі болып бөлінеді. Ал моделирования: құрылымдық, матрицалық,жүйелік немесе байланысты болып бөлінеді.

37.Басқарудағы жүйелік тәсілдің мәнін ашыңыз.Басқарудағы жүйелік тәсілдің мәні жалпы негізінен алғанда басқару ретке келтірілген жүйе болып табылады. Яғни аталған ортада әрекет ететін нақты объективтік заңдылығымен сәйкестікке алып келу.Келтірілген тұжырымдамада басқарудың объектісін талдау тәсілі қамтылған.Осының негізнде процестердің мәні жағынан басқару оларға жалпы бірдейлігімен көрінеді.Олар кез келген объектілерге таратылуы мүмкін. Басқарудың және өзін-өзі басқарудың формаларының дамуы күрделі динамикалық жүйелермен байланысты. Процестерді жетілдіруде басқару мақсатқа сәйкес келетін тәуелділік себептерінің маңызы ретінде анықталады. Яғни мақсаттың өзі қаншалықты объективті заңдылықтың негізінде жүзеге асырылады.Басқаруда басқарушы және басқарылатын жүйемен байланысты процесс өте маңызды «басқару» және «себептілік» ұғымдарының арасында біраз ұқсастық бар. Олардың екеуі де адамның қызметін талдауымен байланысты. Алайда бұл түсініктер арасында айырмашылықтар да бар.
Себептілік дегеніміз-бұл бір құбылыс басқасын тудыруға іс-әрекет салуы.Алып келетін объективті байланыстардың формасы болып табылады. Ал басқару бұл ретке келтірілген жүйелер. Мысалы: бір жүйе екіншісін тудырылуы мүмкін басқарудың міндетті шартты болып табылмайды. Басқарудың жүйелік тәсілінің мәні басқарылатын объектілер жүйелі ретінде қарастырылады. Жүйелік тәсіл ең алдымен стратегия жасауда маңызды. Ол объектінің тұтыстығын ашады және оның тиімді қызмет жасауды қамтамасыз етеді.Басқарудың жүйелік тәсілінің маңызына құрылымдар мен функцияларына сүйеніп әрекет жасау тән. Құрылым- жүйенің тұтастығын қамтамасыз ететін тұрақты басланыстардың құрылысы орналасуы тәртібі және жиынтығы. Қазіргі социологияда құрылым ұғымы жүйе және ұйым ұғымның ара қатынасы болады. Әлеуметтік менеджментте социологияда қабылданған функция ұғымы пайдаланады.Бұл ең алдымен арнаулы әлеуметтік институт түрде класстардан және жеке тұлғалардағы тұратын мүдделердің ең жоғарғы деңгейіндегі қоғамдық жүйелердің қажеттілігін орындайтын рөл. Осының негізінде функциялар айқын және жасырын түрде бөлінеді. Соңғысы өзін тек уақыттың ағымымен көрсетеді және көп немесе аз мөлшерде осы қызметтің қатысушыларының жарияланған ниет ойлармен айрықшыланады.
жүйелік тәсіл - өзгермелі қоршаған орта жағдайында мақсатқа жетуде ұйым қызметінің адамдар, құрылым, міндеттер және технология секілді элементтер жиынтығы беретін іс-әрекет түрінде қарастырылуы. Жүйелік тәсіл бысшылардың ұйымды өзара тәуелді адам құрылым, міндет және технология сияқты элементтердің жиынтығынан тұратындығы және олардың сыртқы ортаның өзгермелі жағдайында әртүрлі мақсатқа жетуге болатындығы түрінде қарастырғанды ұйғарады. Жүйелі тәсіл – бұл басқару объектісін жүйе реітнде зерттеуге негізделген ғылыми танып білу және әлеуметтік тәжірибе әдістемелінің бағыты. Бұл тәсіл басқару объектісінің жағдлайына және серпіндігіне ықпалын тигізетін барлық негізгі факторларды ескере отырып жүргізетін кешенді зерттеуге негізделген.
Басқарудағы жүйелі тәсілдің маңызды бір белгісі жүйелі талдау, ол күрделі басқару шешімді дайындауда және дәлелдеуде пайдаланылатын әдістемелік құралдардың жиынтығынан тұратындығының көрсетеді. Жүйелі талдау декомпозиция жүйесіне негізделген, яғни оны құрайтын элементтерге бөлуді, олардың әрқайсысын және өзара байланысын зерттеуді, осы элементтердің түгелдей жүйенің жай жағдайына және іс-қимылына көрсететін ықпалын анықтауды қажет етеді. Сөйтіп жүйелң талдаудың көмегі арқылы күрделі зерттеу объектісі оқып білуге қажетті қол жетерлік қарапайым элементтерден құралған жиынтықтан тұратындығы көрсетіледі.
Жүйелі тәсілді және талдауды пайдаланудың сферасын кеңейту бағдарламалы – мақсатты басқаруды таратумен байланысты, ал оның мәні мақсатты айқын анықтаудан, қойылған мақсатқа кеңтайлы жетудің бағдарламасыне жасаудан, оны жүзеге асыру үшін қажетті ресурстарды бөлуден және бағдарламаны орывндау жұмысына басшылық ететін ұйымдарды қалыптастырудан тұрады.

37.Басқарудағы жүйелік тәсілдің мәнін ашыңыз.

Басқару жүйесі аса күрделі, әрі жауаптылықты қажет етеді. Сондықтанда бұл мәселені талдауда ең алдымен оның зерттеу тәсілдеріне ерекше мәе беріледі. Отандық және шетел баспаларында көптеген ғалымдардың пікірі бойынша негізінен басқару жүйесінде үш тәсіл қолданылады: процестік, жүйелі және ситуациялық тәсілдер.

Процестік тәсілде басқару өзара байланыты басқару функциясының үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады.

Ситуациялық тәсілінде басқарудың әр түрлі әдістерінің жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады.

Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар құрылым міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.

Жүйелі тәсіл — бұл қандай да болмасын басқару жүйесіндегі жинақталған тәсіл не ол меңгерушілер орындайтын міндеттер емес, бұл ұйым жөнінде және басқару жөніндегі ойлау тәсілі.

Жүйе – деп бұл өзара тәуелді бөлшектерден құралған бір тұтастылық. Орың әр бөлігі тұтас жүйеге өз үлесін қоса алады.Барлық ұйым жиынтығы бір системаны құрайды.

Системаның негізгі екі түрі бар: жабық және ашық жүйе. Жабық жүйенің қатаң сақталатын шекарасы болады, ол өзін қоршаған ортаға және жүйеге тәуелсіз әрекет жасай алады.Ал, ашық жүйе сыртқы ортамен өзара тығыз байланыста болады. Мұндай жүйе өзін-өзі қамтамасыз етпейді, ол сырттан келетін энергияға, информацияға жәек материалға тәуелді болады.

Ашық жүйедегі ұйым белгісі

Алынуы	Өнделуі	Түпкі нәтиже, не шығару
Информация Материалдар Капитал Еңбек ресурстары	Өндеу және алынған материалдарды қайта өндеу	Өнім не қызмет көрсету. Пайда. Әлеум. Жауапкершілік. Нарық үлесі.

Алдымен, ұйым өзін қоршаған ортадан: информация, капитал, адам ресурстарын және

материалдар алады. Бұл компоненттердің бәрі – алыну деп аталады.

Ұйым бұл алынғандарды өндеу және қайеа өндеу процесі нәтижесінде өнімге айналдырады не қызмет көрсеіледі, мұны ұйым еңбегінің түпкі нәтижесі не оның сыртқы ортаға шығарылуы деп аталады.

Егер ұйым тиімді басқарылатын болса, онда қайта өндеу процесінде алынғандарға қосымша күн қосылады.Мұның нәтижесінде көптеген қосымша шығарылатын мүмкіндіктер болады:пайда, нарық үлесінің өсуі, сату көлемінің артуы, әлеуметтік жауапкершілікті жүзеге асыру, қызметкерлерді қамтамасыз ету, тағы басқа.

38. Басқарудағы жұмысшыларға сендіру және қатысу арқылы әсер етудің мәнін ашыңыз. (толық емес)

Ықпал- жеке бір адамның, келесі бір адамның мінезіне, басқалармен қарым-қатынасына, сезіміне т.б. өзгеріс енгізетін қандай да бір мінез-құлық әрекеті. Мұндай ықпал етудің құралдары ретінде: өтініш, құлаққа сыбырлау немесе ең соңғы сатысы қорқыту жатады. Бір адам басқаларға тек қана идеяларының көмегімен ықпал ету мүмкін.

Сендіру – басқа адамға ықпал ету үшін өз көзқарасын ұтымды түрде жеткізе алу, яғни басшы өз бағыныштысының белгілі бір қасиетіне сенеді де оған билік береді.Сендіруді тиімді ұйымдастыру үшін басшы бағыныштының сеніміне ие болуы керек және оның интеллектуалдық деңігейіне байланысты міндеттерді лайықтап қоя білуі қажет.Сендіру арқылы ықпал етудің күшті жақтары: сендіру арқылы ықпал ету кезінде ұйымдардағы адамдар берілген тапсырманы дәл, тиянақты, бұлжытпай, тиімді орындайды, бұл жұмысты басшының бақылауынсыз жасайды, себебі жұмысшының жеке басының қабілеттілігі осы жұмыстың тиімділігі бойынша – барлық басқару деңгейлерінде насихатталып жарияланады.Сендіру арқылы ықпал етудің әлсіз жақтары: өте нашар немесе бәсең екендігі белгісіздігі, екіұштылығы, сонымен бірге ықпал етудің бұл түрі тек бір– ақ рет әсерін тигізеді.

39.Ұйымдастырушылық құрылым түсінігінің мәнін ашып түрлерін анықтаңыз.

Басқару құрылымы деп қызметтің атқарылуы мен дамуын қамтамасыз ететін, тәртіпке келтірілген, өзара тұрақты байланыстардың біртұтас элементтер жиынтығын айтады. Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымына, қойылған міндеттер мен мақсатқа жету жолдарын көрсететін функцияларға сәйкес, басқару процесі шеңберінде жүзеге асырылатын басқарушылық әрекетінің бөлісу формасы мен кооперациясы деп түсінік беруге де болады. Бұл тұрғыдан басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын, оның құрамына кіретін органдар мен онда қызмет атқарушы адамдардың өзара байланысты міндеттерін атқаруды, құқықтары мен жауапкершіліктерін ең қолайлы бөлісу жүйесінің түрі деп те атауға болады.

Басқару элементтерінің байланыс қатынастары деңгейлері мен өкілеттіктері — оның құрылымының ең басты, негізгі түсініктері. Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымының элементтері жеке жұмыс істеушілер (бастықтар, мамандар, қызметкерлер), сол сияқты, белгілі бір функционалдық міндеттерді орындайтын басқару аппаратының органдары немесе осы аппаратта қызмет атқаратын мамандар болуы мүмкін. Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымының мамандану элементтерінің екі бағыты бар. Біріншіден, ұйым бөлімшелерінің құрылым құрамына байланысты маркетингті жүзеге асыратын басқару құрылымының, өндіріс менеджментінің, ғылыми-техникалық процестің тізбектері өзара ажыратылады. Екіншіден, функциялардың жалпы сипаттамасына байланысты жоспарлаумен шұғылданатын, ендірісті, еңбекті және басқаруды ұйымдастыратын, ұйымда барлық процестерді бақылайтын, басқару процесінің міндетін орындайтын органдар қалыптасады.

Матрицалық құрылымдар алуан түрлі болады: жобаны басқару, уақытша мақсатты топ, тұрақты кешенді топ. Құрылымдардың әр түрінің қолдану саласы, артықшылықтары мен кемшіліктері айтылады.Сызықтық ұйымдық құрылым бюрократиялық құрылымдарының ең қарапайым түріне жатады және онда орталықтандыру мен жеке басқару принциптері іске асырылады. Басшы барлық өкілеттілік иесі және басшылықты тек өзі ғана атқарады.. Басшы өз қоластындағы объектіге толық жауапты болады. Әр бағынушының бір ғана басшысы болады. Ал әр басшы басшылық нормаларына сәйкес, бірнеше бағынушыларға билік ете алады.

Сызықтық құрылым өндіріс концентрациясының дәрежесін, технологиялық ерекшеліктерін және шығарылатын өнім түрлерін есепке ала отырып, өндірістік сипаты бойынша құрылады.

Құрылым қарапайымдылығының артықшылықтары мен кемшіліктері болады.

Артықшылықтары:

басқарушылық шешімдердің қабылдануы мен өткізілуінің орамдылығы.

басқару қызметінің өткізілуінің салыстырмалы қарапайымдылығы.

Кемшіліктері:

өндіріс жүйесіндегі деңгейлес байланыстардың бөлінуі.

бағ