Йқыбез басы-caput pancreatisБасының алдыңғы төменгі бетінде ілмектәрізді.өсінді processus uncinatus,басы мен денесінің шектескен жерінде тілік incisura орналасқан.Ұйқыбез басында қосымша ұйқыбез түтіктері ductus pancreaticus accessorius бар. Денесі - corpus pancreatis үшқырлы призма тәрізді.Ұйқыбездің алдыңғы,артқы,төменгі беттері;үш жиегі:жоғарғы,алдыңғы төменгі ажыратылады. Құйрығы - cauda pancreatic Көкбауырдың төменгі қапталында орналасқан.Құйрық тұсынан ұйқыбездің негізгі түтігі ductus pancreaticus өтеді. Синтопиясы: Ұйқыбездің басы омыртқа бағанасының оң қапталында,1-3 бел омыртқасының аралығында орн.Денесі 1 бел омыртқасының тұсында,құйрығы 11-12 кеуде омырт. Тұсында орн. Скелетопиясы: Артқы беті-төменгі қуыс венамен v.cava inferior және көкетпен шектескен.төменгі беті жоғ.шажырқайлық артериямен a.mesenterica superior шектеседі. Қызметі:сыртқы секреттік қызметі бар,секретті он екі елі ішекке құяды,қандағы қант молшерін реттейтін инсулинді қанға бөліп шығарады.
11. Ішастар қуысын қабатқа бөліп қарастырамыз:1)жоғарғы қабат, үстінен көкетпен, астынан көлденең жиек ішектің шажырқайымен, mesocolon transversum, шектелген; 2) ортаңғы қабат, mesocolon transversumнен төмен қарай кіші жамбас астау кірісіне дейін созылады; 3) төменгі қабат, кіші жамбас астауына кіру сызығынан басталып, төмен қарай іш қуысы аяқталатын кіші жамбас астау қуысына сәйкес келеді. 1. Ішастар қуысының жоғарғы қабаты 3 қапқа бөлінеді: bursa hepatica, bursa pregastrica, bursa omentalis. Вursa hepatica қабанда, бауыр астында, бүйрекүсті безімен қоса оң жақ бүйректің жоғарғы шеті орналасқан. Вursa pregastrica, Асқазаналды қабы бауырдың сол жақ үлесін, асқазанның алдыңғы бетін және көкбауырды қамтиды.Шарбы қабы, bursa omentalis асқазан мен кіші шарбының артында жататын ішастардың жалпы қуысының бөлігі болып табылады. Кіші шарбының, omentum minus, құрамына ішастардың 2 байламы енеді: ligamentum hepatogastricum және ligamentum hepatoduodenale. Шарбы қабының қуысы ішастардың жалпы қуысымен тек біршама шарбылық тесік, foramen epiploicum, арқылы қатынасады. Ғoramen epiploicum үстіңгі жағынан бауырдың құйрыөты үлесімен, алдынан ligamentum hepatoduodenale-нің бос жиегімен, астынан - он екі елі ішектің жоғарғы бөлігімен, артынан - осы жерден өтетін төменгі қуыс венаны жабатын ішастар жапырақшасымен, ал сырттау жағынан lig. hepatorenale шектеледі. Үлкен шарбы, omentum majus, алжапқыш сияқты colon transversum-нен төмен қарай салбырап, біраз жерінде жіңішке ішектің бөліктерін жауып тұрады. №ол табақшалар түрінде тұтасып кеткен 4 ішастар жапырақшасынан тұрады. 2. Егер үлкен шарбы мен көлденең жиек ішекті жоғары қарай көтерсек, ішастар қуысының ортаңғы қабатын көруге болады. Іштің бүйір өабырғалары мен colon ascendens және descendens арасында оң және сол жақтағы бүйір өзектер, canales lateralis dexter et sinster, орналасады. Жиек ішек қаусырған кеңістікжіңішке ішектің жоғарыдан төмен және солдан оңға қарай қиғаш өтетін шажырқайы арқылы 2 шажырқай қойнауына, sinus mecsentericus dexter et sinister бөлінеді. Ішастардың артқы қабырғааралық жапырақшасында практикалық маңызы бар шұңқырлар байқалады. Он екі елі ішектің аш ішекке ауысатын жерінде - recessus duodenalis superior et inferior; Жіңішке ішектің тоқ ішекке ауысатын аймағында 2 шұңқыр бар - recessus iliocaecais superior et inferior; Сигматәрізді ішектің шажырқайын жоғары қарай тартқанда байқалатын recessus intersigmoideus. 3.Төменгі қабат. Кіші жамбас астау қуысына түсіп, ішастар оның қабырғалары мен онда жатқан ағзаларды жауып тұрады. Ішастар еркектерде тік ішектің алдыңғы бетінен несепқуықтың алдыңғы бетіне ауысып, несепқуықтың артында орналасқан тік ішек - қуық ұңғылын, excavatio restovesicalis- ті түзеді. Әйелдерде жамбасастау қуысында 2 ішастар ұңғылы болады: тік ішек - жатыр ұңғылы, excavatio rectouterina, және қуық- жатыр ұңғылы,excavatio vesicouterina, жатады. Екі жыныста да қуықалды кеңістігі, spatium prevesicale, байқалады.
12. Мұрын. Тыныс алу жолдары қабырғалары шеміршекті ж/е сүйектік тіндерден тұр. Мұрын аймағы (regio nasalis) сыртқы мұрын (nasus externus) ж/е мұрын қуысынан (cavum nasi) тұрады. Сыртқы мұрын тұрады: мұрын түбірі, қыры, ұшы, қанатынан. Қабырғалары сүйектік ж/е шемір-к бөліктен тұр. Сүйектік бөлігі – мұрын сүйегі мен жоғарғы жақсүйек-ң маңдай-қ өсін. тұр. Шемір-к бөлігі – мұр-ң латералді ж/е аралық, қанат-ң үлкен ж/е кіші шемір-н тұр. Мұрын қуысы (cavum nasi) сыртқы мұрын мен бетсүйектерімен шектелген. Кіреберіс ж/е меншікті мұрын қуысы бөл-н тұр. Бір-бірімен мұрын қуы-ң босағасы арқ шектелген. Қаб-ы: жоғ. төм. лат. аралық. Жоғ. қаб: сыртқы мұр-ң лат. шемір-н, мұрын сүй-н, торлы сүй-ң торлы табағынан, сынатәрізді сүйек дене-н. Төм. қаб: Қатты ж/е жұмсақ таңдайдан. Лат. қаб: сыртқы мұр-ң лат. шемір-н, жоғ. жақсүйектің мұрын бет-н, торлы лабиринттің мұрын бет-н, көзжас сүй-н, төм. мұрын қалқанынан. Аралық қаб: желбезек ж/е мұрын қуы-ң аралық шемір-н тұр. Шырышты қабық 2 аймаққа бөлінеді: иіс сезу аймағы ж/е тыныс алу аймағы. Мұрын маңындағы қойнаулар (sinus paranasales) ауаны желдетуге қосымша тетік қыз. атқ. 1) жоғ. жақ қойнауы 2) маңдай қойнауы 3) тұтастай 4) сына тәрізді қойнауы.
13. Көмекей larinx топографиясы: мойынның алдыңғы аймағының ортаңғы бөлігінде, ересек адамдарда 4-6мойын омыртқалар арал орн. Жоғарыда тіласты сүйегімен жарғақтар, байламдар және бұлшықеттер;төменде кеңірдекпен дөгелек байлам арқ байл. Алдыңғы беті мойынның тіласты сүйегінен төмен орн бұлшеттермен (mm sternohyoidei, thyrohyoidei, omohyoidei) және қалқанша безбен, бүйір беті мойынның ірі артерия, вена тамыр,кезбе н шектелген. Артқы беті жұтқыншақтың көмейлік бөлігімен шектеседі. Көмей құрылысы: Көмей шеміршектері:жұп,тақ гиалин, эластикалық шем-ден тұрады. Қалқанша шеміршек cartilago thyroidea –төртб, жалпақ, жұп табақшадан тұр. Жүзіктәрізді шеміршек cartilago cricoidea –тақ гиалин шем-тен тұр. Ожаутәрізді шем cartilago arytenoidea, үшжақты пирамидатәр жұп гиалин шем-нен тұр. Мүйізтәрізді шем cartilago corniculato –жұп эластикалық шем тұр. Сынатәріді шем, cartilage cunei formis, ожау-көмей қақпағы қатпарының қабатында орналасып, сынатәрізді төмпешікті құраушы эластикалық шем. Көмей қақпашығы (бөбешік), epiglottis көмей кірісінің үстінде орналасқан қара эластикалық шем.
|
