Ышқылдың немесе сілтінің тамшылары көзге тигенде, көзді бөлме температурасындағы сумен жуып, дереу дәргерге көрсету керек.

Ызып тұрған шыны немесе металл күйдірсе, күйген жерді алдымен таниннің немесе 3%-дық калий перманганатының ерітіндісіне салынған мақтамен орап, одан кейін күйдіруге қарсы май орайды.

Галогендермен, күкіртті сутекпен, көміртек(ІІ) оксидімен уланғанда, уланған кісіні таза ауаға шығарып, дәргерді шақырту керек.

Мышьяктың, сынаптың, цианды қосылыстармен уланғанда дереу дәргерді шақырту керек.

Фосфор тиген жерден, фосфордың қалдықтарын дереу алып тастап, күйген жерді мыс сульфатының ерітіндісінде суланған мақтамен орап, дәргерге қарану керек.

 

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ЕСЕБІН ЖАЗУҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Лабораториялық жұмыстардың есептері жеке дәптерге (лабораториялық журналға) жазылады. Дәптердің сыртқы бетіне пәннің атауы, курстың, топтың нөмірлері, студенттің аты-жөні жазылады.

Лабораториялық жұмысқа дайындалғанда жұмыстың әдістемелік нұсқауларын алдымен оқып алып, одан кейін дәптердің таза бетіне өткен шақта (мысалы: алдық, құйдық, көрдік), бақылағандар мен қорытынды жазуға орын қалтырып, таза түрде жазып алу керек. Орындалған жұмыстардың есебін жеке парақтарға немесе қарындашпен жазуға болмайды. Есептің жоспары:

1. жұмысты орындаудың датасы;

2. жұмыстың нөмірі, атауы, мақсаты;

3. тәжірибенің нөмірі, атауы;

4. аспаптың (қолданылса) сүреті немесе схемасы;

5. тәжірибе қандай жағдайда орындалғаны, тәжірибе кезінде қандай өзгерістер байқалғаны;

6. орындалған реакциялардың теңдеулері;

7. тәжірибенің сандық өзгерістерін жазу, қажет болса кестелерді толтыру;

8. есептеулер (қажет болса);

9. қорытынды немесе есептеулердің нәтижесі;

10. оқытушыға есеп беру: лабораториялық жүмыс бойынша сұрақтарға жауап беріп, жұмыстың есебін тексерту.

Жұмысты орындаған кезде қателер жіберілсе, тәжірибені қайталау керек.

 

Зертханалық жұмысқа әдістемелік нұсқау:

Тақырып:Ерітінділердің құрамын көрсету тәсілдері

Тәжірибе№1: Ерітіндінің концентрациясын оның тығыздығы бойынша анықтау.

Тығыздықты анықтау үшін, алдымен ареометрді таңдап алу керек. Ол үшін құрғақ цилиндрге 150-200 мл ерітінді құйып, ішіне шкаласы 1,00-ден басталатын ареометр салғанда, шкала ертіндінің үстіне шығып кетсе, шкаласы 1.00 – ден артық ареометр алу керек. Егерде бірінші ареометрдің шкаласы ертіндіге толық батып кетсе, шкаласы 1.00 – ден аз ареометр алынады. Ертіндінің тығыздығы беткі деңгейдің астыңғы менискі бойынша өлшенеді. Органикалық қосылыстар ертіндісінің тығыздығы әдетте 1.00 – ден кем болады. Өлшеген кезде ареометр цилиндрдің қабырғасына тимей тұру керек. Тығыздық үш рет өлшенеді. Ол үшін ареометрді сәл көтеріп, қайтадан ертіндіге түсіру керек. Берілген кестені пайдаланып, ертіндінің % -дық концентрациясы анықталады.

Ерітіндінің молярлық коцентрациясы мен титрі келесіформулалар бойынша есептеледі:

моль/л

г/мл

Формулаларда:

C_х – молярлық концентрация, моль/л,

C_э – эквиваленттік концентрация, моль/л

T - ертіндінің титрі, г/мл,

w % - заттың массалық үлесі %

d - ертіндінің тығыздығы, г/мл

M_х - заттың молярлық массасы, г/моль

M_э - заттың эквивалентінің молярлық массасы, г/моль

f_э - заттың эквиваленті, моль.

 

Тәжірибе №2: Өлшенген заттан ерітінді дайындау.

1) Өлшеуіш колбаны, воронканы 2 рет дистильденген сумен шайқайды

2) Өлшенген затты воронкаға салып, жұғыштағы сумен өлшеуіш колбаға толық шайып ағызады

3) колбаға 1/3 көлеміне дейін дистильденген суды құйып воронканы колбадан алып, толық ерітеді

4) Суды колбаның шеңбер сызығына дейін 1-2 см қалғанша құйып, қалған суды сызыққа пипеткамен жеткізеді

5) Колбаның тығынын жауып, ерітіндіні араластырады. Алынған ерітіндінің концентрациясын есептейді:

С_Э = m_X / M_Э * V (моль/л); Т = m_X/ V (г/мл)

 

6. Әдебиеттер:

1. Патсаев Ә.К., басқалар «Бейорганикалық және физколлоидтық химия»Шымкент, 2004.

2. Есенгулова Ш.К. «Бейорганикалық,физикалық және коллоидтық химия», Семей 1999.

3. Пастаев Ә.Қ., Дауренбеков К.Н. Бейоорганикалық химия пәнінің лабор. сабақтарына арналған оқу-әдістемелік қолданба. Шымкент, 2004.

4. Сейтембетов Т.С. Химия негіздері. Алматы 1994

5. Глинка Н.Л. Задачи и упражнения по общей химии. 1983

7. Бақылау:

Тақырып бойынша сұрақтар:

1. Элементтің химиялық эквиваленті, оның молярлық массасы.

2. Оксидтер, қышқылдар, негіздер және тұздардың эквиваленті, эквиваленттік массасы.

3. Ертінділердің құрамын көрсету тәсілдері.

Есептер мен жаттығулар:

5.Қосылыстардағы NH₃, N₂O, HNO₂, NO₂, N₂O₅ азот элементінің эквивалентін анықтаңдар. Қосылыстардағы N ₂O, HNO₂, N ₂O₅ азот элементінің молярлық массаларын есептеңдер.

6. Қосылыстардың H ₃PO₄, H₂CO₃, Al(OH)₃, Cr₂O₃, K₂СrO₄, Fe₂(SO₄)₃ эквиваленті мен эквивалентік молярлық массасын есептеңдер.

7. Реакция теңдеуі бойынша қышқылдар мен негіздердің эквивалентерін анықтаңдар:

а) H₂CO₃ + KOH = KHCO₃ + H₂O

б) H₂CO₃ + Ba(OH)₂ = BaCO₃ + 2H₂O

с) Fe(OH)₃ + H₂SO₄ = Fe(OH)SO₄ +2H₂O

д) Fe(OH)₃ + HCl = Fe(OH)₂Cl + H₂O

е) NaOH + CH₃COOH = CH₃COONa + H₂O

8. 50 грамм қант пен 200 грамм судан құралған ерітіндідегі қанттың массалық үлесін есептеңдер Жауабы 20%

9. Құрамында 0,73 грамм НCl бар 250 мл ертіндінің молярлық концентрациясын есептеңдер. Жауабы 0,04 моль/л

10. 2,45 грамм күкірт қышқылындағы заттың эквивалент мөлшерін анықтаңдар.

Жауабы 0,05 моль

11. 0,1 моль эквивалент азот қышқылының массасын есептеңдер. Жауабы 6,3 г

 

12. 500 мл ертіндіде 0,95 г магний хлориді MgCl₂ бар болса, ертіндінің эквивалент концентрациясы қандай? Жауабы 0,04 моль/л

13. 2 л ертіндіде 0,20 г NaOH бар. Ертіндінің титрін есептеңдер. Жауабы 0,00010 г/мл

Тестілік тапсырмалар: