Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Күрделі етістік және аналитикалық етістіктер.





Етістіктің аналитикалық формасы— сынарларының бірі негізгі етістіктен, екіншісі көмекші етістіктен жасалып, грамматикалық мағына білдіретін етістік тіркесі. Етістіктің аналитикалық формасы мағыналары тең емес сынарлардың тіркесінен жасалады. Лексикалык мағына негізгі етістікте ғана болады. Етістіктің аналитикалық формасы даяр аналитикалық форманттардан жасалады. Мысалы: біле сал, тұра бер, жұлып ал.

Қазақ тілінде сөз табының грамматикалық сипаты жағынан үлкен бір ерекшелігі – оның күрделі етістік деп аталатын грамматикалық (лексикалық, немесе лексика-семантикалық емес) түрінің болуында. Күрделі етістік деген ұғым күрделі зат есім, күрделі сын есім, күрделі сан есім, күрделі үстеу т.б. сияқты ұғымдардан грамматикалық сипаты жағынан мүлде бөлек, я кез келген екі я одан да көп түбірден (сөзден) құрылған етістіктің бәрі бірдей күрделі етістік бола бермейді, тек негізгі етістік пен көмекші етістіктің белгілі тәсіл арқылы тіркесіп барып, бір сөздің (етістіктің) мәнінде жұмсалып, етістіктің белгілі грамматикалық категориясын жасайтын түрі ғана күрделі етістік бола алады. Атап айтқанда, негізгі етістік көсемше (-а, -е, -й, -ып, -іп, -п, -ғалы, -гелі, -қалы, -келі,) есімше (-ған, -ген, -қан, -кен, -атын, -етін, -йтын, -йтін, -ар, -ер, -р, -с, -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек), шартты рай (-са, -се) тұлғаларына көмекші етістіктер және негізгі етістік түбірге -ғы, -гі, - қы, -кі қосымшаларының тәуелденген тұлғасына кел көмекші етістіктің тіркелісінен жасалып, бір ғана етістіктің орнына жұмсалатын (көмекші етістік грамматикалық қана мән үстеп, белгілі бір категорияның көрсеткіші болу яғни грамматикалық тұлға – қосымша мәнінде қолданылатын) етістіктің түрі күрделі етістік болып табылады. Яғни екі я одан да көп сөзден (түбірден) құралған етістіктердің бәрі бірдей күрделі етістік бола бермейді. Мысалы, таң қалды, қаулы қылды, әңгіме етті, зар қақты, сай келді, ән салды, жәрдем етті, қабыл алды, айғай салды, бет қойды, жақсы көрді, еңбек сіңірді тәрізді есім сөз бен көмекші етістік немесе тарс етті, зыр қақты, мыңқ етпеу, тақ-тұқ етті, шақ етті

тәрізді еліктеуіш сөз бен көмекші етістік тіркесінен жасалған да күрделі (тіркесті) түбір етістіктер бар. Бұл топтағы етістіктің ерекшеліктері сол – бұндағы көмекші етістіктер, ең алдымен, етістікпен емес есім (еліктеуіш) сөзбен тіркеседі, екіншіден, оған тек грамматикалық мән-мағына үстеп қоймайды, сөзжасам қызметін атқарады, есім (еліктеуіш) сөздерді етістікке айналдырады, сөйтіп, сөзжасам қосымшаларының міндетін атқарады, грамматикалық мән шеңберінен шығып қалады: таң қалды -таң-дан-ды, әңгіме етті -әңгіме-ле-ді, зар қақты -зар-ла-ды, ән салды -ән-дет-ті, жәрдем етті -жәрдем-дес-ті, қабыл алды -қабыл-да-ды, айғай салды -айғай-ла-ды, бет қойды -бет-те-ді, еңбек сіңірді (етті) - еңбек-тен-ді, тарс етті, -тарсыл-да-ды, мыңқ етпеді, мыңқыл-да-мады т.б. белгілі дәрежедегі параллельдерді салыстыруға болады.







Дата добавления: 2015-08-12; просмотров: 3887. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!




Вычисление основной дактилоскопической формулы Вычислением основной дактоформулы обычно занимается следователь. Для этого все десять пальцев разбиваются на пять пар...


Расчетные и графические задания Равновесный объем - это объем, определяемый равенством спроса и предложения...


Кардиналистский и ординалистский подходы Кардиналистский (количественный подход) к анализу полезности основан на представлении о возможности измерения различных благ в условных единицах полезности...


Обзор компонентов Multisim Компоненты – это основа любой схемы, это все элементы, из которых она состоит. Multisim оперирует с двумя категориями...

Психолого-педагогическая характеристика студенческой группы   Характеристика группы составляется по 407 группе очного отделения зооинженерного факультета, бакалавриата по направлению «Биология» РГАУ-МСХА имени К...

Общая и профессиональная культура педагога: сущность, специфика, взаимосвязь Педагогическая культура- часть общечеловеческих культуры, в которой запечатлил духовные и материальные ценности образования и воспитания, осуществляя образовательно-воспитательный процесс...

Устройство рабочих органов мясорубки Независимо от марки мясорубки и её технических характеристик, все они имеют принципиально одинаковые устройства...

Признаки классификации безопасности Можно выделить следующие признаки классификации безопасности. 1. По признаку масштабности принято различать следующие относительно самостоятельные геополитические уровни и виды безопасности. 1.1. Международная безопасность (глобальная и...

Прием и регистрация больных Пути госпитализации больных в стационар могут быть различны. В цен­тральное приемное отделение больные могут быть доставлены: 1) машиной скорой медицинской помощи в случае возникновения остро­го или обострения хронического заболевания...

ПУНКЦИЯ И КАТЕТЕРИЗАЦИЯ ПОДКЛЮЧИЧНОЙ ВЕНЫ   Пункцию и катетеризацию подключичной вены обычно производит хирург или анестезиолог, иногда — специально обученный терапевт...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2025 год . (0.012 сек.) русская версия | украинская версия