РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ НА ШЛЯХУ ДА СТАБІЛІЗАЦЫІ
Успомніце. 1. Што такое рыначная эканоміка? 2. Назавіце формы і метады дзяржаўнага рэгулявання эканомікі. Беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця. Беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіццясфарміраваласяў час правядзення рыначных рэформ новым кіраўніцтвам Рэспублікі Беларусь, пачынаючы з 1994 г. Яна мае наступныя асаблівасці. Па-першае, ва ўмовах глабалізацыі, жорсткай канкурэнтнай барацьбы за рынкі збыту і сыравінныя рэсурсы, пабудовы новага постіндустрыяльнага інфармацыйнага грамадства важнейшым рэсурсам эканамічнага развіцця становіцца высокаадукаваны, фізічна здаровы і ўсебакова развіты чалавек, здольны працаваць на карысць краіны, генерыраваць новыя ідэі і паспяхова іх ажыццяўляць. Таму ў цэнтры беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця знаходзіцца Чалавек, яго здароўе, адукацыя, зарплата, жыллё, пенсія, бяспека. Усё ў імя чалавека і для дабрабыту чалавека – такі глыбінны сэнс унутранай і знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь. Дзяржава для народа клапоціцца і будзе клапаціцца аб росце заработнай платы, пенсій, стыпендый і іншых выплат насельніцтву, аб паляпшэнні жыллёвых умоў працы і адпачынку з тым, каб чалавек адчуваў сябе камфортна, ганарыўся тым, што жыве і працуе ў краіне, імя якой Рэспубліка Беларусь. Па-другое, новае кіраўніцтва дзяржавы адмовілася ад ліберальнай мадэлі рынку і ўзяло на ўзбраенне сацыяльна арыентаваную мадэль рыначнай эканомікі. Выкарыстоўваючы яе, дзяржава праводзіць моцную і эфектыўную эканамічную і сацыяльную палітыку, абараняе інтарэсы ўсіх класаў і слаёў насельніцтва, у тым ліку і тых, хто па розных прычынах зарабляе мала ці зусім нічога не зарабляе (састарэлыя, інваліды, шматдзетныя сем’і, студэнты, навучэнцы і інш.). Гэта выключае сацыяльныя катаклізмы і забяспечвае сацыяльную стабільнасць у грамадстве. Па-трэцяе, улічваючы вопыт краін з развітай рыначнай інфраструктурай, Рэспубліка Беларусь стала на шлях дзяржаўнага рэгулявання эканомікі. Правядзенне дзяржаўнай патэрналісцкай палітыкі забяспечвае павышэнне эфектыўнасці эканомікі, абарону інтарэсаў айчынных таваравытворцаў, недапушчэнне «праядання» крэдытаў, узмацнення інфляцыі, развіцця крымінальных і ценявых структур. Па-чацвёртае, прыпынена дзікая «прыхватызацыя», раскраданне дзялкамі агульнанароднага багацця і стварэнне буйных прыватных капіталаў, большасць з якіх маюць крымінальнае паходжанне. Прыватызацыя праводзіцца пры ўдзеле і пад кантролем дзяржавы, у інтарэсах умацавання яе магутнасці і павышэння дабрабыту народа. Па-пятае, народ і дзяржава адмовіліся ад куплі-продажу зямель сельскагаспадарчага прызначэння, ад дэмантажу буйной калгасна-саўгаснай вытворчасці і замены яе сялянскай (фермерскай) гаспадаркай. сельскагаспадарчае прадпрыемства (кааператыў, аграфірма, агракамбінат і інш.), сялянская (фермерская) гаспадарка маюць роўныя правы і магчымасці існавання, калі яны эфектыўна гаспадараць на зямлі. Па-шостае, Рэспубліка Беларусь адкрыта для эканамічнага супрацоўніцтва з усімі краінамі свету. Яна прыцягвае ў народную гаспадарку капіталы айчынных і замежных інвестараў. Але трэба памятаць, што ў эканоміцы дарэвалюцыйнай Расіі, у якую была ўключана і Беларусь, уладарыў замежны капітал. Буйнейшыя прадпрыемствы знаходзіліся ў прыватнай уласнасці ці ў арэндзе ў замежных капіталістаў. А між тым краіна і яе народ былі надзвычай беднымі. Таму сёння, пры наяўнасці велізарнага вытворча-эканамічнага, навукова-тэхнічнага і інтэлектуальнага патэнцыялу, стаўка робіцца на ўласныя сілы і сродкі, іншаземныя інвестыцыі прыцягваюцца ў тым выпадку, калі яны даюць нам эканамічную выгаду і адпавядаюць нацыянальным інтарэсам. Галоўным вынікам сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у 1994—2005 гг. стала тое, што ў краіне створана і дзейнічае аптымальная сацыяльна-эканамічная сістэма, заснаваная на паступовым, эвалюцыйным шляху эканамічных пераўтварэнняў. Краіна захавала багацце, створанае працай усяго народа, не прадала за бясцэнак зямлю, заводы і фабрыкі, не мае даўгавых абавязацельстваў перад замежнымі крэдыторамі, прыпыніла галапіруючую інфляцыю і без дапамогі з-за граніцы скараціла дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту. Захаваны і паглыблены сацыяльныя гарантыі для людзей: жыллё, пенсіі, бясплатныя за кошт бюджэту адукацыя і лячэнне. Галоўнай мэтай сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2006-2010 гг. з’яўляецца далейшы рост узроўню і якасці жыцця насельніцтва на аснове павышэння канкурэнтаздольнасці эканомікі, стварэння дзяржавы найбольшага спрыяння для людзей. Дзяржаўнымі прыярытэтамі сацыяльна-эканамічнага развіцця ў 2006-2010 гг. абвешчаны ўсебаковае гарманічнае развіццё чалавека на аснове павышэння рэальных грашовых даходаў, удасканалення сістэм адукацыі, аховы здароўя і іншых галін сферы паслуг; інавацыйны шлях развіцця эканомікі, энерга- і рэсурсазберажэнне; павелічэнне экспартнага патэнцыялу краіны на аснове павышэння канкурэнтаздольнасці айчыннай прадукцыі; развіццё аграпрамысловага комплексу і сацыяльнае адраджэнне сяла; развіццё малых і сярэдніх гарадоў; жыллёвае будаўніцтва. Умацаванне палітычнай сістэмы. Рэферэндум 2004 г. Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у 2001 і 2006 гг. і іх вынікі. В ажную ролю ў распрацоўцы ўнутранай і знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь адыгралі ўсебеларускія народныя сходы. IУсебеларускі народны сход адбыўся 19—20 кастрычніка 1996 г. у Мінску. Перад дэлегатамі сходу з дакладам «Толькі народ мае права рашаць свой лёс» выступіў Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнка. Дэлегаты сходу, якія прадстаўлялі народ Беларусі, адобрылі ўнутраную і знешнюю палітыку кіраўніцтва дзяржавы. 18 мая 2001 г. у Мінску адбыўся другі Усебеларускі народны сход. На ім з дакладам «За моцную, квітнеючую Беларусь» выступіў А. Р. Лукашэнка. Сход падвёў вынікі выканання «Асноўных напрамкаў сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны на 1996—2000 гг.», прынятых першым Усебеларускім народным сходам у 1996 г. Была абмеркавана і адобрана Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2001—2005 гг. 9 верасня 2001 г. Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь на новы 5-гадовы тэрмін выбраны А. Р. Лукашэнка. Адбыліся таксама дэмакратычныя выбары дэпутатаў двухпалатнага Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь. З мноства прадстаўленых на конкурс тэкстаў гімна ў выніку іх грамадскага абмеркавання ў 2002 г. былі адобраны і зацверджаны музыка і словы Дзяржаўнага гімна Рэспублікі Беларусь. Аўтарам музыкі з’яўляецца кампазітар Нестар Сакалоўскі, аўтарамі слоў — паэты Міхась Клімковіч і Уладзімір Карызна. 17 кастрычніка 2004 г. адбыўся ініцыяваны Прэзідэнтам рэспубліканскі рэферэндум і выбары дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь. Сфарміраваны таксама новы склад Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу. На аснове галасавання на рэспубліканскім рэферэндуме з артыкула 81 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь выключана яго другая частка: «Адна і тая ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш за два тэрміны». Такім чынам, пераважная большасць беларускага народа пагадзілася з тым, каб А. Р. Лукашэнка нароўні з іншымі кандыдатамі мог балаціравацца ў час выбараў 2006 г. на пасаду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 2-3 сакавіка 2006 г. у Мінску адбыўся трэці Усебеларускі народны сход. На ім з дакладам “Дзяржава для народа” выступіў Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнка. Сход прыняў Праграму сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2006-2010 гг. Дэвіз пяцігодкі – “Дзяржава для народа”, а галоўная стратэгічная задача – пабудова моцнай і квітнеючай Беларусі. 19 сакавіка 2006 г. у выніку свабодных дэмакратычных выбараў Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь на новы пяцігадовы тэрмін быў выбраны А.Р. Лукашэнка. Пытанні і заданні для самаправеркі 1. Назавіце асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця. 2. Назавіце найбольш значныя падзеі грамадска-палітычнага жыцця Рэспублікі Беларусь у 1996 – 2006 гадах.
Пытанні і заданні для абмеркавання на ўроку 1. Прааналізуйце даныя табліцы, складзеныя на аснове даследаванняў Су-светнага банка па выніках развіцця краін Усходняй Еўропы і былога Савецкага Саюза ў канцы 1980-х — 1990-я гг. Зрабіце вывады.
2. Падрыхтуйце паведамленні аб правядзенні рыначных рэформаў у розных краінах СНД. Параўнайце беларускую мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця з мадэлямі рыначных рэформаў у Расіі, Украіне, іншых краінах СНД (на выбар).
|
