Правілы пастаноўкі клічніка

 

1. Клічнік ставіцца ў канцы простага і складанага сказа, які вымаўляецца з клічнай інтанацыяй.

 

Напрыклад:

Эх, і прывабныя стаяць летнія дзянькі! (І. Навуменка).

Слаўся, наша сталіца Мінск!

Я хачу зберагчы цябе, матчына песня, каб запоўніць табою спусцелыя душы! (Н. Гілевіч).

Як усім было весела! (А. Васілевіч).

– Які дождж! – усклікнуў я (Г. Далідовіч).

Што за дзяўчына! Што за натура! (Я. Колас).

Як хацеў бы я па палях прайсці і ўпіцца іх пахам, росамі, паглядзець, зірнуць, як жыты растуць, як калосікі наліваюцца! (Я. Колас).

Цыц! Не смець казаць мянушку, а то зніму на вас папружку! (Я. Колас).

«Рукі ўгору!» – грымнуў тут дзядзька Мірон... (М. Лынькоў).

Ён не служка тут больш – квіта! (Я. Колас).

 

Калі часткі складанага сказа з'яўляюцца клічнымі, то яны раздзяляюцца коскай, а ў канцы сказа ставіцца клічнік.

 

Напрыклад:

Якія знаёмыя назвы і словы, якая цудоўная родная мова! (П. Панчанка).

Ты паслухай, Апанас, што за голас, што за бас! (Я. Колас).

Параўн.: Колькі хараства і чароўнага прывабу ў сініх далях! Колькі новых малюнкаў, свежых матываў і таемных здарэнняў абяцаюць яны вачам і сэрцу падарожнага! (Я. Колас).

Як хітра, мудра збудавана! Як чыста, хораша прыбрана! (Я. Колас).

 

2. Клічнік ставіцца пасля звароткаў, якія стаяць у пачатку або ў канцы сказа, пасля выклічнікаў і гукаперайманняў, што стаяць у пачатку, у сярэдзіне ці ў канцы сказа, калі гэтыя словы вымаўляюцца з клічнай інтанацыяй.

 

Напрыклад:

Піліпчык! Нясі з істопкі, што там ёсць у нас. Людзям час даўно снедаць. (М. Лынькоў).

Я помню летнія часіны і вас, грыбныя баравіны! (Я. Колас).

– Ого! – пачуў ён збоку ад сябе пявучы голас. – Малайчына, хлопчык! (М. Лупсякоў).

– Гу-гу! – штось гукне, садрыгнецца, бах-бах! – на гук той адзавецца і аж па лесе пойдзе рэхам... (Я. Колас).

Там рыба – ого-го! (Я. Маўр).

 

3. Клічнік ставіцца ў канцы слоў і сказаў, якімі эмацыянальна перадаюцца прывітанні, развітанні, віншаванні, пажаданні, заклікі і пад.

 

Напрыклад:

– Дзень добры!

– Дзень добры! Сядай, чалавеча! (А. Куляшоў).

– Добры дзень вам! – сказала, усміхаючыся ад нечаканасці і здзіўлення, Вера Сымонаўна. (Б. Сачанка).

– Да пабачэння! – Бывайце, – кінуў яму безуважна адно слова Карніцкі. (М. Паслядовіч).

Добрай ночы!

Слава працаўнікам-хлебаробам!

Усім народам – мір і шчасце! (А. Астрэйка).

З Новым годам! З новым шчасцем!

Здароўя вам і поспехаў!

 

4. Клічнік можа ставіцца пасля «назоўнага тэмы» («назоўнага ўяўлення»).

 

Напрыклад:

Мір! Што ёсць лепшае і прыгажэйшае на свеце? Мір – гэта і праца, і шчасце, і радасць. Усё найдаражэйшае, людское заключана ў гэтым на дзіва простым і на дзіва мілым слове (М. Гамолка).

Дарогі! Колькі іх, агульных для ўсіх людзей і асабістых у жыцці кожнага чалавека! І акружных, і простых (А. Пальчэўскі).

 

5. Клічнік можа ставіцца ў дужках для выражэння эмацыянальных адносін да зместу выказвання.

 

Напрыклад:

Прыйшоў адтуль [з рэдакцыі] ліст. А ў ім, як звычайна, пісалася: «...відаць, вы (!) упершыню ўзяліся за пяро...» (В. Зуёнак).

Сцэна (дадатковая), якая падвешана (!) над звычайнай сцэнай, важыць зноў жа ні многа ні мала – сорак пяць тон... (А. Васілевіч).