АУДАРМАНЫҢ ЭКВИВАЛЕНТТІГІ

Аудармашының басты міндеттерінің бірі- түпнұсқа мазмұнын барыша толығымен жеткізу.Потенциалды мүмкін болатын әр түрлі екі тіл мәтіндерінің мазмұнының барынша ұқсастығы берілетін эквиваленттілікті танып білу керек.Аударма эквиваленттілігі- аудармашының аудару кезінде түпнұсқа мен аударма мәтінінің нақты мағыналық ұқсастығына қол жеткізуі.Аударма эквиваленттілігінің шегі – аударма кезінде түпнұсқа мазмұнын мүмкіндігінше сақтап қалу, бірақ әрбір жеке аудармада түпнұсқаға ұқсас болуы әртүрлі дәрежеде болады және барынша ұқсас болуы үшін әртүрлі тәсілдермен аударылады.

Аудармада түпнұсқа мазмұнының толығымен сақталуы- аударылатын тіл мен аударатын тіл жүйелері арасындағы айырмашылықтар мен осы тілдердегі мәтіндердің жасалу ерекшеліктеріне байланысты. Аудармада мазмұнның эквиваленттілікпен қамтамассыз етілген бөлігінің қай түрі берілуіне байланысты эквиваленттіліктің әртүрлі типі ажыратылады. Эквиваленттіліктің кез‑келген типінде тіл аралық коммуникация сақталынады.

 

Эквиваленттіліктің бірінші типі

Кез-келген мәтін қандай да бір коммуникативтік функцияны атқарады: фактілерді хабарлайды, эмоцияны білдіреді, Рецептордан қандай да бір реакция немесе жауап күтіледі және т.б. Қарым қатынас кезінде мәтін мазмұнының бөлігі мәтіннің тілдік қасиеттерін көрсететін коммуникация мақсатын береді. Ол барлық айтылғандардан қорытындала жасалған жасырын түрде болатындай “жобаланған” мағына береді. Ал жеке бірліктер басқа да бірліктермен бірге өзінің тура мағынасын емес, қосымша мағына жасау үшін қатысады. Рецептор айтылғандарды қабылдай отырып, тіл бірліктерін ғана емес, сонымен бірге олардың арасындағы байланысын, яғни толығымен мазмұнды түсінуі керек, сонымен қатар ол айтушының не хабарлап тұрғанын ғана емес, тағы оның бұны не үшін айтып жатқанын, “осымен не айтқысы келетініні” туралы хабарлайтын қосымша мәліметті де анықтауы керек.

Аударманың эквиваленттілігінің бірінші типі түпнұсқа мазмұнының коммуникация мақсатын жасайтын бөлігін сақтау үшін қарастырылады.

 

1) Maybe there is some chemistry between us that doesn’t mix.

Бывает, что люди не сходятся характерами.

Адамдардың мінездерімен келіспей жататындары болады.

2) That’s a pretty thing to say.

Постыдился бы!

Ұялсаң болады ғой!

Бірінші мысалда коммуникация мақсаты ауыспалы мағына беруде көрінеді. Бұл түпнұсқада коммуникативтік нәтижені адамдардың қарым қатынасын химиялық элементтердің әрекеттесуіне ұқсастыра көркемдік бейне арқылы берген. Аудармашы берілген мәліметтің мұндай жанама бейнелеуін аударылатын тіл үшін тиімсіз деп санап, оны тиісті коммуникативтік нәтижені қамтамассыз ететін көркем сөздермен ауыстырады.

Екінші мысалда коммуникация мақсаты сөйлеушінің өзінің әңгімелесушісінің сөйлеген сөзіне ашулунған эмоциясын білдіруінде көрінеді. Аудармашы аударылатын тілде жеткізу үшін орыс тілінде ашуланғанды білдіретін стереотиптік фразалардың біреуін қолданады, дегеньен аудармадағы қолданылған тілдік тәсіл түпнұсқа бірліктеріне сай келмейді.

Берілген мысалдарда коммуникация мақсаты айтылғандар мазмұнының көп бөлігін қамтитыны көрінеді.

Эквиваленттіліктің бірінші типіне тән қасиеттер:

1) Лексикалық құрамы мен синтаксистік құрылымының сәйкес келмеушілігі;

2) Түпнұсқаның және аударманың лексикасын және симантикалық ауыстырудың немесе синтаксистік трансформациямен байланыстырудың мүмкін еместігі;

3) Түпнұсқада және аудармада тура және қосымша логикалық байланыстың болмауы;

4) Эквиваленттіліктің басқа типтерімен салыстырғанда бірінші типте түпнұсқа мен аударма ортақтығы ең төменгі деңгейде;

Осылайша егер тіпті түпнұсқадағы бір немесе екі сөз аударма кезінде тура немесе қосымша ұқсастыққа ие болса да эквиваленттіліктің бұл түрі аудармада түпнұсқадағы “нәрсені емес” және “ол туралы емес нәрселерді ” жеткізеді.

Эквиваленттіліктің мұндай деңгейіндегі аударма мазмұнның толығымен баяндалуы мүмкін емес немесе қажет емес жағдайларда қолданады.