Уақытша үкіметтің билікке келуі.
1917 ж. Ақпан төңкерісі сипаты жағынан буржуазиялық-демократиялық революция болған. Ақпан революциясы туралы хабарды Қазақстандағы ұлттық демократиялық қозғалыстың басшылары қуанышпен қарсы алды. Ә.Бөкейханов Минскіден: «Бостандық, теңдік, туысқандық күні туды» деп мәлімдеді. Ақпан төңкерісі нәтижесінде монархия құлады. Ақпан төңкерісі нәтижесінде елде Қосөкімет орнады (1917 ж. 5 наурыз): 1. Уақытша үкімет (буржуазияның мүддесін қорғады); 2. Жұмысшы, шаруа, солдат депутаттарының кеңесі (1917 ж. Наурыз-сәуірде құрылған). Уақытша үкіметтің Ресей жерінде ұлттық келісім орнатуға бағытталған шешімдерінің бірі 1917 ж. 20 наурызда азаматтардың дін ұстануына немесе ұлтқа жататындығына байланысты құқықтарын шектеу туралы шешімнің күшін жойды. Билікке келген уақытша үкімет 1917 ж. 8 қыркүйекте Жетісу облысындағы 1916 ж. Ұлт-азаттық қозғалыс кезінде зардап шеккен халықтарға арнап 11 млн. 150 мың сом ақша бөлді. Оның 5 млн-ы жергілікті халыққа, ал 6 млн. 150 мыңы орыс халқына берілді.
1917 ж. Ақпаннан қазанға дейінгі Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар. Империялық саясатты қайта қарау жағдайындағы Уақытша үкіметтің шаралары «Қара жұмысқа» алынған жұмысшыларды қайтару болды. Тыл жұмысынан оралған қазақ жұмысшылары 1917 ж. Верныйда «Қара жұмысшылар» одағын құрды. Жетекшісі Жүсіп Бабаев. 800 майдангер солдаттар мен тыл жұмысынан оралған қазақ жұмысшылары Сергиопольде (Аягөз) «Солдаттардың орыс-мұсылман одағы» деген ұйым құрды. Тыл жұмыстарына Петропавлдан алынғандар 1917 ж. Қайтып келген соң «Жас арбакештер» одағын құрды. Әулиеата мен Меркеде «Қазақ жастарының революцияшыл одағы» құрылды. Ақмолада «Жса қазақ», Спасск зауытында «Жас жүрек» ұйымдары жұмыс істеді. 1905 ж. «Алаш» қозғалысы пайда болып, 1917 ж. «Алаш» партиясы құрылды. Ә.Бөкейханов Алаш партиясының негізін қалады. Партияның бағдарламалары 10 бөлімнен тұрып, «Қазақ» газетінде жарияланып отырды.
|