Екібастұз қ .Тасмола өңірі. 2 страница169. Түрік тілдес тайпалардың тілі, тарихы, этнографиясы, ауыз әдебиеті жайлы көптеген мағлұмат беретін еңбек. «Түрік тілдерінің сөздігі» («Диуани луғат ат-түрк») 170. Махмұд Қашғари «Түрік тілдерінің сөздігі» («Диуани луғат ат-түрк») еңбегін жазудан бұрын түгелге жуық аралап шықты. Түріктердің елі мен жерін. 171. Н.А.Баскаковтың айтуынша Махмұд Қашғари «Түрік тілдерінің сөздігі» еңбегін жазуда аталған саладағы зерттеушілердің көшбасшысы болған. Түрік тілдерін салыстыра зерттеудің;. 172. Махмұд Қашғари «Түрік тілдерінің сөздігі» еңбегі дәлелдейді : Түрік тілдес тайпалардың бір-біріне жақын екендігі. 173. Жүсіп Баласағұн дүниеге келді: Шу өзенінің бойында (Баласағұн каласы) 174. «Арабша, тәжікше кітаптар көп. Ал бұл – біздің тіліміздегі тұңғыш даналық жинақ» деп айтылған Жүсіп Баласағұнның еңбегі. «Құтадғу білік». 175. «Жастығымда бейнет бер, Қартайғанда дәулет бер» деп айтылады: Жүсіп Баласағұнның; «Құтадғу білік». 176. ХІ ғасырға дейінгі түрік тілді халықтардың қоғамдық ой-санасында орын алған, терең мазмұнды ғылыми еңбек. Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік». 177. Жүсіп Баласағұнға «Құтадғу білік» еңбегі үшін Арслан ханның берген лауазымы. Ұлы хас-хажип. 178. Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын. Ахмет Иүгнеки. 179. VIII-IX түрік жазуын ығыстырды: Ислам дінінің ықпалы және араб жазуы. 180. Ахмет Иүгнекидің бізге жеткен еңбегі. «Ақиқат сыйы». 181. Ахмет Иүгнекидің «Ақиқат сыйы» еңбегі жазылған тіл. Қарахан халқына түсінікті түрік тілінде. 182. Қожа Ахмет Йассауидің ұстазы. Арыстан баб. 183. Ахмет Йасауйдің Бұхара қаласында білім алған кездегі ұстазы. Юсуф Хамадани. 184. Поэзиядағы сопылық ілімнің насихатшысы : Қожа Ахмет Йассауи 185. Қожа Ахмет Йассауидың еңбегі. «Диуан-и хикмет» («Даналық кітап»). 186. Қожа Ахмет Йассауидың «Диуан-и хикмет» еңбегі: Даналыққа, адалдыққа, кішіпейілділікке, имандылыққа шақырады. 187. Қожа Ахмет Йассауидың жолын қуған шәкірті. Сүлеймен Бақырғани. 188. Хакім ата аталған Қожа Ахмет Йассауидың шәкірті. Сүлеймен Бақырғани. 189. ХІІІ ғасырда жазылған «Жүсіп-Зылиқа» поэмасының авторы. Әли. 190. «Монғолдың құпия шежіресінде» айтылады: Керей хандығы мен монғол тайпаларының; қарым-қатынасы. 191. Керей ханы Торының ордасында тәрбиеленді : Монғол ханы Шыңғыс. 192. Шыңғыс хан әскери-феодалдық Монғол мемлекетін құрды: ХІІІ ғасырдың басында. 193. Монғол империясының негізін қалады: Шыңғысхан. 194. Монғол мемлекеті құрылды: 1206 жылы. 195. Шыңғыс ханның заңдар жинағы: «Жасақ» 196. Шыңғысханның өзінің жеке басын қорғайтын арнайы жасауыл. Кешіктен. 197. Шыңғысханның кезіндегі Монғол империясының астанасы. Қарақорым. 198. Шыңғыс хан әскерінің (Жошы хан) Енисей қырғыздары мен Сібір халықтарын басып алған уақыты. 1207-1208 жылдары. 199. Шыңғыс хан әскерінің Қытайды басып алған уақыты. 1211-1215 жылдар. 200. 1211-1215 жылдары Шыңғысхан әскері Қытайды басып алған соң ие болған қарулар. От лақтырып өрт шығаратын соғыс техникасын қолға түсірді. 201. Шыңғысхан әскерінің Жетісуға басып кірген жылы. 1217 жыл. 202. Шыңғысхан 1217 жылы Жетісуды басып алуға аттандырды: Жебе ноянды. 203. Жебе ноян бастаған монғол әскері Жетісу халқын өзіне тарту үшін : Діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алды. 204. «Отырар апаты» болған жыл. 1218 жыл. 205. Шыңғысхан жіберген сауда керуені Отырар қаласына келіп жетті: 1218 жыл. 206. Шыңғысханның 150 мыңға жуық қолы Ертістен Сырдарияға қарай аттанды: 1219 жылы. 207. Шыңғыс хан әскеріне 15 күндей берілмеген қала. Ашнас. 208. Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдардың иелігіне көшкен уақыт. 1219-1220 жылдар. 209. Шыңғыс қайтыс болған жыл. 1227 жыл. 210. Шыңғысханның үлкен баласы Жошыға қараған жерлер. Ертіс өзенінен батысы Еуропа жерлеріне дейін. 211. Шағатайға қараған жерлер: Оңтүстік және Оңтүстік-шығыс Қазақстан (Жетісу) 212. Ұлы хан атағын алғаннан кейін Үгедей тұрды: Қарақорымда. 213. Алтын Орданың орталығы. Сарай-Бату қаласы. 214. Алтын Орданы құрған хан. Батый хан. 215. Батый ханның Алтын Орданы билеген жылдары. 1227-1255 жылдар. 216. Алтын Ордада ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялады. Өзбек хан. 217. Билігін нығайту үшін Тоқтамыс хан Мәскеуге басып кіріп өртеп жіберді. 1382 жылы. 218. Алтын Ордада уәзір билік жүргізген сала. Азаматтық істер. 219. Алтын Ордада әскери істерге басшылық жасады. Беклер бек. 220. Орда-Ежен билік құрған мемлекет. Ақ Орда. 221. ХІІІ ғасыр мен XV ғасырдың басында Ақ Орда мемлекеті өмір сүрді : Шығыс Дешті - Қыпшақта. 222. Ақ Орда мемлекетінің астанасы. Сығанақ;. 223. Ақ Орданың аумағы қамтыған жерлер. Орда Ежен мен Шайбан хандарының жері. 224. Ақ Орда Алтын Ордадан біржолата бөліне бастайды. XIV ғасырдың екінші ширегі. 225. Ақ Орданың билігін өзі қолына алып мемлекеттің күш-қуатын нығайтады. Ұрұс хан. 226. 1379 жылы Тоқтамыс Темір-Мәлікті жеңіп басып алған қала. Сығанақ;. 227. 1379 жылы Тоқтамыс Темір-Мәлікті жеңіп, Сығанақты басып алғаннан кейін: Тоқтамыс күшейе бастайды. 228. Тоқтамыс Мамай ордасын басып алады: 1380 жылы. 229. Ақ Орда мемлекетін: Темір шапқыншылығы әлсіретті. 230. Сырдария бойындағы қалаларды қайтаруға әрекет жасаған Ақ Орда ханы. Барақ;. 231. Ақ Орданың соңғы ханы. Барақ;. 232. Ақ Орда өмір сүруін тоқтатты. XV ғасырдың басында. 233. Моғолстанның негізін қалады. Тоғылық-Темір. 234. Моғолстан мемлекеті өмір сүрді: XIV ғасырдың ортасы – XVI ғасырдың басы. 235. Моғолстан мемлекетін құруда белді рол атқарған дулат ақсүйегі. Әмір Поладшы. 236. Тоғылық-Темір Моғолстан ханы болып сайланды. 1348 жылы. 237. Моғолстан мемлекетінің астанасы. Алмалық;. 238. Мұхаммед Хайдардың айтуынша Моғолстанда бір күнде ислам дінін қабылдады. 160 мың адам. 239. Әмір Темір мен Ілияс-Қожа ханның арасында 1365 жылы 22 маусымда Ташкент қаласының маңында болған шайқас. «Батпақ шайқасы» 240. Әмір Темір мен Ілияс-Қожа ханның арасында «Батпақ шайқасы» болды: 1365 жылы 22 маусымда, Ташкент маңында. 241. Моғолстанда Есен-Бұға хан билік құрған жылдар. 1433-1462 жылдар. 242. Моғолстан мемлекеті ыдырай бастады: Абдар-Рашиддің кезінде. 243. Әмір Темір өмір сүрген жылдар: 1336-1405 жылдар. 244. Әмір Темір 1370 жылы басып алды: Мәуереннахрды. 245. Тоқтамыстың Ақ Ордадан Темірге қашып бару себебі: Ұрұс хан оның әкесі Түй-Қожаны жазалайды. 246. Әмір Темірдің Тоқтамысты пайдаланудағы мақсаты: Ақ Орда мен Алтын Орданы басып алу. 247. Әмір Темірдің 1391 жылы 18 маусымда Тоқтамыстың әскерімен соғысып жеңген жер. Құндызша. 248. Әмір Темірдің әскері Терек өзенінің жағасында Тоқтамыстың әскерін жеңді: 1395 жыл. 249. Әмір Темір 1371-1372 жылдары әскер аттандырады: Моғолстанға. 250. Әмір Темірдің Моғолстанға 1371 жылдан 1390 жыл аралығында жасаған жорықтарының саны. Он шақты рет. 251. Әмір Темір 1405 жылы қайтыс болған қала. Отырар. 252. Әмір Темір шапқыншылығының зардабы. Қазақ жерінің экономикасының;, мәдениетінің дамуына зардабын тигізеді. 252. Ноғай Ордасының алып жатқан жері. Еділ мен Жайық аралығы. 253. Ноғай Ордасының орталығы. Сарайшық қаласы. 254. Сарайшық қаласының іргесі қаланды. Х ғасырда. 255. Алтын Орданың әлсіреуі нәтижесінде: Ноғай Ордасы құрылды. 256. Дон, Еділ казактарының Жайық бойына шапқыншылық жасау салдарынан Сарайшық қаласы біржолата қирады. 1580 жылы. 257. Ноғай Ордасының екінші аты. Маңғыт елі. 258. Ноғай Ордасының іргесін қалады : Едіге. 259. Ноғай Ордасындағы билеушісінің титулы. Хан. 260. Едігенің Ноғай Ордасында билік құрған жылдар. 1396-1411 жылдар. 261. Ноғай Ордасының ыдырай бастаған уақыты. XV ғасырдың басы. 262. Батыс Сібір хандығының астанасы. Қызыл-Тура қаласы. 263. Орыс патшасы ІІІ Иванмен сада қарым-қатынасын орнату мақсатында шарт жасасқан Батыс Сібір ханы. Ибақ хан. 264. Ноғайлар мен қазақтады «екі туысқан Орда» деп атаған ғалым. Ш.Уәлиханов. 265. Ақ Орданың орнына құрылды: Әбілқайыр хандығы. 266. Әбілқайыр хандығы өмір сүрді: 1428-1468 жылдары. 267. Шайбан Әбілқайырдың хан болып сайланған уақыты. 1428 жыл. 268. «Өзбек ұлысы», «Өзбек хандығы», «Шайбани ұлысы» деген терминдер: Әбілқайыр хандығына тән. 269. Әбілқайыр хандығының территориясы. Шығыс Дешті-Қыпшақ;. 270. Әбілқайыр хандығындағы ру-тайпаның саны. 92 ру-тайпа. 271. Әбілқайыр хандығы негізгі үш халықтан – шайбанилерден, қарақалпақтардан, қазақтардан тұрған. Олардың ішіндегі ең көбі және ержүректері қазақтар деп айтты: Тарихшы Рузбихан. 272. Тарихшы Рузбиханның айтуынша Әбілқайыр хандығындағы халықтардың ең көбі және ержүректері: Қазақтар. 273. Орда-Базарға дейінгі Әбілқайыр хандығының астанасы. Тура қаласы. 274. Әбілқайыр ханның Сығанақ түбінде ойраттардан жеңілген уақыты: 1456-1457 жылдар. 275. 1456-1457 жылдары Әбілқайыр хан ойраттардан жеңіледі: Сығанақ түбінде. 276. Шайбан Әбілқайыр хан қайтыс болған жер. Аққыстау. 277. Шыңғыс ханның балаларына бөліп берген жері: «Інжу» 278. Құшыр: Мал өсірушілерден жиналатын салық;. 279. XIV-XV ғасырларда Қазақстанда шаруашылықтың басты саласы. Мал шаруашылығы. 280. Х-ХІ ғасырлардағы әйнек жасау кәсібі дамыған қала. Отырар, Тараз қалалары. 281. Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андрондықтарға ұқсас болғанын айтқан антрополог. О.Смағұлов 282. Қазақстанға шығыстан келген ғұн тайпаларының жергілікті тайпалармен араласуы нәтижесінде монголоидтық белгілер тереңдей түсті. VI-IX ғ;. 283. Қазақ халқының халық болып қалыптасу барысын бұзды: Монғол шапқыншылығы. 284. Қазақстанда антропологиялық процестер жаңа өзгерістерге ұшырады: Монғолдардың жаулап алуынан кейін. 285. Монғолдардың жаулап алуы нәтижесінде қазақ жеріндегі халық болып қалыптасу үрдісі кешеуілдеді: 150-200 жылға. 286. Белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары: Этносаяси қауымдастық;. 287. Қазақ халқының этникалық жағынан қалыптасуына басты рөл атқарғандар. Ақ Орда тайпалары. 288. Моғол хандығында үйсіндер атауы уақытша қолданылмай оның орнына аталды: Дулаттар. 289. Үйсіндер өрбіген ежелгі қазақ халқының этносаяси қауымдастық аймағының бірі. Жетісу. 290. Қазақ деген этносаяси қауымдастықтың болғандығы көрсетіледі: XIV ғасырдың аяғында XV ғасырдың бірінші жартысында. 292. XIV ғасырдың аяғында XV ғасырдың бірінші жартысында қазақ деген этносаяси қауымдастықтың болғандығы айтады: Рузбихан. 293. XV ғасырдағы қазақ халқының ауа көшуінің себебі: Ру-тайпалармен бірігу, тыныштықта өмір сүру. 294. Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен екі этникалық топ. Қыпшақ тайпалар одағы, үйсін тайпалар одағы. 295. Қыпшақ тайпалар одағы мен үйсін тайпалар одағының бірігуі нәтижесінде құрылды. Қазақ халқы. 296. Ежелгі Сібір тайпалары тілдеріндегі «қазақ» сөзінің мағынасы. «Мықты», «берік», «алып». 297. ХІІІ ғасырға дейін «қазақ» атауының мағынасы. «Еркін адамдар». 298. «Қазақ» атауы ІХ-Х ғасырларда әлеуметтік мағынада қолданылды: Шығыс Дешті-Қыпшақ;. 299. ХІ-ХІІ ғасырларда «қазақ» атты этникалық топ болды: Шығыс Дешті-Қыпшақта. 300. «Қазақ» сөзіне «еркін», «кезбе» деген түсіндірме берілген: «Араб-қыпшақ» сөздігінде. 301. «Қазақ» сөзі ХІІІ ғасырдағы хорасан түркімендері арасында кездесетіні жайында айтқан тарихшы. Б.Е.Көмеков. 302. Сырдарияның орта бойындағы оғыздар мен қыпшақтардың арасындағы өзара байланыс басталады. Х ғасырдан. 303. «Қазақ» сөзі көне түрік дәуірінде пайда болып, ХІІІ ғасырға дейін қолданылып келген мағынасы. «Еркін адамдар». 304. «Қазақ» («еркін адамдар») сөзі этникалық мағынаға ие бола бастайды: XIV ғасырдан бастап. 305. Жәнібек пен Керей сұлтандар Әбілқайыр хандығынан қазақ аталып жүрген тайпаларымен бөлініп көшкенде оларға алғаш рет тағылған ат. «Өзбек-қазақ». 306. Қазақ халқының құрылуына байланысты «қазақ» атауы біржола этникалық сипатқа ие болды: XV ғасырдың екінші жартысында. 307. Қазақ халқының, қазақ жүздерінің пайда болуы жайында айтылатын аңыздардың бірі. «Алаша хан». 308. «Алаш» сөзі шамамен алғаш рет қолданыла бастады: ІХ-Х ғасырларда. 309. Қазақ халқының ұраны: «Алаш» 310. Кейбір шежірелерде қазақ атауының орнына қолданылды: «Алаш» 311. Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас. Таңбалы-Нұра. 312. Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері келіп, мәселелерін шешті. Таңбалы Нұрада. 313. Қазақ халқының жүзге бөлінуі: Өзі жерін қорғау қажеттілігінен туды. 314. «Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар (қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін одақтар құрған. Ол одақ – қазақ жүздері» деп айтқан ғалым. Ш.Уәлиханов. 315. XIV-XV ғасырларда Қазақстандағы материалдық игіліктер негізделді: Мал басынан алынатын шикізатқа. 316. ХІІІ ғасырдың соңындағы деректердегі киіз үйлердің түрі. Арба үстіне тігілген, жылжымалы үйлер. 317. Қазақтардың орта ғасырда киген жаздыгүні ыстық өткізбейтін ақ киізден жасалған бас киімі. Айыр қалпақтар. 318. ХІІІ ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, қымызды қалай жасайтындарын жазды: Еуропа саяхатшылары. 319. Шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны олар «айран» деп атайтынын жазған: В.Рубрук. 320. В.Рубрук шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны олар: «Айран» деп атаған. 321. XIV-XV ғасырларда Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары ауызша таралды. Оның ғылыми атауы. Фольклор. 322. Ғарыштың пайда болуы немесе Күн мен Айдың және жұлдыздардың қайдан шыққаны туралы аңыз. «Күннің баяны», «Темірқазық пен Жетіқарақшы». 323. XIV-XV ғасырлардан бері келе жатқан тәрбиелік мәні зор ертегі: «Жоямерген», «Жерден шыққан Желім». 324. XIV-XV ғасырлардағы белгілі эпостық жыр: «Қобыланды жыры». 325. Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр. «Қобыланды жыры». 326. Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр. «Ер Тарғын», «Орақ-Мамай». 327. XIII-XV ғасырларда дамыған ауызша поэзияның белгілі өкілдері. Асан Қайғы, Кетбұға. 328. XIV-XV ғасырлардағы жазбаша әдебиет туындысы. «Оғызнама». 329. XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды. «Оғызнама». 330. XIV-XV ғасырларда жазылған өзбек ақыны Хорезмидің туындысы. «Мухаббатнама». 331. Қыпшақтар арасынан шыққан Кутбтың шығармасы. «Хұсрау мен Шырын». 332. XIV-XV ғасырларда жазылған Дурбектің шығармасы. «Жүсіп-Зылиха». 333. XIV-XV ғасырлардағы еңбектердің ішіндегі халықаралық қатынастары сөздік ретінде пайдаланылғаны: «Кодекс куманикус». 334. Орта ғасырдан бізге жеткен аспаптық музыка туындылары, күйлер: «Ескендір», «Шора батыр». 335. Алтын орда дәуірінен бері келе жатқан күйлер: «Жошы ханның жортуы», «Сағыныш». 336. ХІХ ғасырға дейінгі ислам дінінің қазақ даласында таралуы жайында жазған «Ислам діні» мақадласының авторы. Ш.Уәлиханов. 337. «Шыңғыснама» кітабының авторы. Өтеміс қажы. 338. «Дешті уәләяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» деп жазды: Өтеміс қажы «Шыңғыснама». 339. XIV ғасырларда исламның таралуына қатты көңіл бөлінді: Өзбек хан мен Моғол ханы Тоғылық-Темір билігі кезінде. 340. Мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан. Тоғылық Темір. 341. Қазақстанның байырғы тұрғындары аспан әлемін түсінді: «Көк тәңір». 342. Қуаңшылық жылдары қасиетті бұлақ басына ақ құйып, тәңірге сыйынып көктен жаңбыр сұрау ырымы. «Тасаттық». 343. Тіл-көз тиюге қарсы балалардың мойынына таққан зат: Бойтұмар. 344. Киелі аң-құстың тісі, тырнағы, қауырсыны түрінде болып келген балының мойынына тағатын зат. Бойтұмар. 345. Қарахан мелекетінің кезінде салынған сәулет өнерінің ескерткіштері. Айша-бибі, Бабаджа қатын кесенелері. 346. XIV-XV ғасырларда салынған ірі архитектуралық құрылыс. Дәуітбек кесенесі. 346. Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене. Арыстан баб кесенесі. 347. Ел ауызындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрді: VII-VIII ғасырлар. 348. Арыстан баб кесенесінің құлап қалған күмбезін XIV ғасырларда қайта салғызған: Әмір Темір.
|
