Белге Утан Уҡымышлыһы яҙған ядкәр.

Былгә: утон уҡуҡ: бн үзм: утбғч ылңә: ҡылнтм: түрк бодн: утбғчкә: ҡүрр рты

 

(1) Белге[14]: Утан[15] (Тан дәүләте) Уҡымышлыһы: мин үҙем: утбағыусы[16] илендә: ҡылындым (белем алдым),: төрк[17] бөтөнө (халҡы): утбағыусыға: ҡарар ине.

(2) турк бодн: ҡнын болмйн: утбғчдә: дрлты: ҡнлнты: ҡнын уҡодп: утбғчкә: йнә ычкды: тңры: нчәтмсрнч: кнбртм:

 

(2) Төрк бөтөнө (халҡы): ҡанун белмәй ине,: утбағыусыла (Утан дәүләтендә): терелде,: ханланды.: Ханына уҡ атып,: утбағыусыға: йәнә ышыҡланды (буйһондо),: Тәңре анса (шул саҡ) тимеш (әйтмеш) ине:: “Көн бирҙем,:

(3) ҡнңн: уҡодп: ычҡдң: ычҡдҡ үчн: тңры: үлтмсрнч: түрк бодн: үлтылҡнты: йуҡ болты: түрк: сыр бодн: йрынтә;:

 

(3) (ләкин) ханыңа: уҡ атып: ышыҡланыуың (Ҡытайға буйһоноуың) өсөн: Тәңре: үле итмеш ине”.: Төрк бөтөнгә (халҡына): үләт алҡынды,: (ул) юҡ булды,: төрк: сыр[18] бөтөнө (халҡы): ерендә:

(4) бод ҡлмды: ыдәт шдә: ҡлмсы: уҡобрнп: йты йүз болты: кы үлгы: тлғ рты: быр үлгы: йдғ рты: йты йүз: кысыг:

 

(4) бөтәһе ҡалманы,: ыҙалы эштә (Ҡытай ҡоллоғонда): ҡалмышы: ҡубарынып: ете йөҙ (һуғышсы) булды,: ике өлөшө: атлы ине,: бер өлөшө: йәйәүле ине.: Ете йөҙ: кеше,:

(5) одзғмә: олғы: шд рты: йғлтыды: йғмсыбн ртм: былгә утон уҡуҡ: ҡғнмоҡысйын тдм: сҡнтм: торуҡ боуҡлы: смз боуҡлы: әрҡдә;

 

(5) ул мәлдә: олоһо: шад[19]: ине,: (ул) “йыйылығыҙ!” тине,: йыйыусыһы мин инем --: Белге Утан Уҡымышлыһы.: “Ҡаған ымы[20] ҡушайым, тинем;: һағындым (уйландым):: “Тороҡ (арыҡ) буғаны (үгеҙҙе),: һимеҙ буғаны (үгеҙҙе): (бер ҡарау) арҡылы

Былср: смз боуҡә: торуҡ буҡә тйн: былмз рмс тйннчә сҡынтм: нтә кысрә: тңры: былг бртк үчн: үзмк: ҡғн ҡысдм: былгә утон уҡуҡ: бойлә бғәутрҡн

 

(6) белерҙәр:: “һимеҙ буға (үгеҙ)”,: “тороҡ (арыҡ) буға (үгеҙ)” тиеп;: (ә был) белмәҫ имеш тиеп анса (шунса, шундай) һағындым (уйландым)[21].: Шундай кисерештә: Тәңре: белек (белем) биргәне өсөн: үҙем үк: (уға) ҡаған (тип) ҡуштым,: Белге Утан Уҡымышлыһы --: буйлы (нәҫелле) буға-тархан (менән)

Бырлә: ылтрс ҡғн: болйн: брйә:утбғчғ: үңрә ҡытнғ: йырйә оғзғ: үкск: үлрты: блгсы: чбсы: бнкртм: чогй ҡозын: ҡрәҡомғ: олрор:ртмз

(7) бергә Илтиреш[22] ҡаған: булайың (бул).: Барҙыҡ (һөжүм иттек): утбағыусыға (Ҡытайға);: һуңынан ҡытанға (киданьгә, йәғни ҡатай-көҙәнгә);: йөрөнөк: уғыҙға,: ул кешеләрҙе: үлтерҙек.: Белгесе,: кәңәшсеһе: мин инем.:Соғай ҡоҙоғонда,: Ҡараҡомда: ултырыр (йәшәр) инек беҙ.

Кйк йыйү: тбсғн ййү: олрор ртмз: бодн: боғзы: туҡ рты: йғмз: тгрә: очуҡтг рты: быз: сғ: ртмз: нчә олрррыҡлы: оғзднтн: күргклты

(8) Кейек ейеп (ашап),: ҡуян ейеп (ашап): ултырыр (йәшәр) инек беҙ.:Бөтөн (халыҡ): боғаҙы: туҡ ине,: яғыбыҙ-тирә (тирә-яғыбыҙ): асыға ине,: беҙ: һау: инек беҙ.: Анса (шул саҡ) ултыраҡлы: уғыҙҙан төндә: күрегебеҙ (күҙәтсебеҙ) килде (ҡайтты).

Күрг сбынтғ: тоҡз оғз: бодн үзә: ҡғн: олртырыр: утбғч ғро: уҡон ысңүнг: ыдмс: ҡытн ғро: тоңрәсмғ: ыдмс: сбнчә ыдмс: з ҡнә: түрк бодн

(9) Күрег (күҙәтсе) һөйләне:: туғыҙ уғыҙ[23]: бөтөндән (халҡынан) өҫтә: ҡаған: ултырыр,: утбағыусы (Ҡытай) ҡоро (беҙгә ҡаршы): уғын, һөңгөһөн (тоҫҡаған тип): әйтмеш,: ҡытан (ҡатай-көҙән) ҡоро: Тәңреһе – маг (тип): әйтмеш; (ул) һүҙенсә әйтмеш:: “Аҙ ғына: төрк бөтөнө (халҡы)

(10) йорыйр рмс: ҡғны: лп рмс: йғочысы: белгә рмс: ол ҡы ҡысы: бррср: сыны тбғчғ: үлүртчы: тырмн: үңрә ҡытнғ: үлртчы: тырмн: быны оғзғ;:

(10) йөрөйҙөр имеш,: ҡағаны: алып (батыр) имеш,: яусыһы --: Белге имеш;: ул ике кеше: абарыр (алып барған, етәкләгән) сыр (үҫәргән халҡы): һине – утбағыусыны: үлтерәсәк,: тирмен;: һуңыраҡ ҡытанды (ҡатай-көҙәнде): үлтерәсәк,: тирмен;: мине – уғыҙҙы:

(11) үлтртчыҡ тырмн: утбғч: брднйнтг: ҡытн: үңднйнтг: бн йырднтйн: түрк сыр бодн: йрынтә: ыдыйөрмзон: осрыдый уҡҡыслм:

(11) үлтерәсәк, тирмен;: утбағыусы (Ҡытай) --: биредән-яндан,: ҡытан (ҡатай-көҙән) --: уңдан-яндан,: мин – (ошо) ерҙән: тегәйек (ҡамайыҡ);: төрк сыр (төрк Үҫәргән) бөтөнө (халҡы): ерендә: ыҙалап йөрөмәһен:: осорайыҡ уҡ ҡыҫылымын! –

Тырмн: ол сбғ: сдп: түн одсҡм: клмды: күнтз: олрсҡм клмды: нтә үтрү: ҡғнмә үтнтм: нчә үтнтм: утбғч: оғз: ҡытн: бо чгү: ҡбср

(12) тирмен”.: Ул һабаҡты (һүҙҙе): ишетеп: төн оҙоно йоҡом: килмәне,: көндөҙ: алыр йоҡом килмәне.: Анда (шунда) ултырып: ҡағанымдан үтендем,: анса (ошолай) үтендем:: “Утбағыусы (Ҡытай),: уғыҙ,: ҡытан (ҡатай-көҙән) --: был өсәү: ҡауышыр

(13) ҡлтчы бз: үзчы: тсн: тотмстгбыз: йойҡ әрклг: топлғлы очзрмс: йнчгә рклг: үзглы очз: йойҡә: ҡлн болср: топлғ олуҡ: лпрмс: йнчгә;

(13) ҡылынһа, беҙ: Уҙасы: Ташын: тотмаҫтайбыҙ;: Яйыҡ арҡылы: Тубылғылы (Тобол) осона уҙырбыҙ,: Йәнәсәйгә арҡылы: уҙғалы осто уҙа (килә): Яйыҡҡаса ҡалын (көр) булышырлыҡ,: тупланырлыҡ: алыптарбыҙ: имеш;: Йәнәсәйгә

(14) йоғн болср: үзглклылпрмс: үңрә: ҡытндә: брсә: утбғчдә: ҡорйә: ҡорднтә: йырйә: оғздә: кыүчбың: сүмз: клтчмз: брмонә: нчә үтнтм:

(14) яғына(са) булышыр: уҙғалыҡлы алыптарбыҙ имеш.: Һуңыраҡ: ҡытанда (ҡатай-көҙәнгә): барып,: утбағыусыла (Ҡытайҙа): ҡор өйө: ҡорҙоҡ та: йөрөнөк: уғыҙға.: Ике-өс мең: һум үҙ ҡалтасыбыҙҙа (финансисыбыҙҙа): бар мына.: Анса (шул саҡ) үтендем:

(15) ҡғнм: бн үзм: былгә утон уҡуҡ: үтнтк...: үтнчмн: сдүбрты: күңлкчә: одзтды: күкүңг: йоғро: үткн йысғро: одзтм: ынғк клкн: тоғлдә: оғз клты:

(15) ҡағаным,: мин үҙем --: Белге Утан Уҡымышлыһы --: үтендек (Тәңрегә),: үтенесемде: ишетә бирҙе (тыңланы),: күңелеңсә (күңелең теләгәнсә): ут (кисеп) уҙ, тине.: Күк Үңгә --: Юғары: Үтәгән яҫыһынаса: ут уҙҙым,: Ингәк Ҡалҡан: таулыла: уғыҙ (ҡаршы) килде --:

Сүсы үч бың рмс: быз: кыбың: ртмз: сүңсдмз: тңры: йрлҡды: йндмз: үгзкә: түсды: йндуҡ йолтә: ймә: үлтыкк: нтә үтрү: оғз уҡын: клты

(16) һуғышсыһы (ғәскәре) өс мең ир имеш.: Беҙ --: ике мең: инек беҙ,: һуғыштыҡ беҙ.: Тәңре: ярлыҡаны --: еңдек беҙ,: (улар) йылғаға: төштө (батты).: Еңдекле (еңеүле) юлда: йәнә: үлтерештек:: анда үлтерергә: уғыҙ уҡсылары: килде

Клүртмк: түрк боднғ: үткн йркә: бн үзм: былгә утон уҡуҡ: үткн йрг: уҡонмс тйн: сдп: брйкы: бодн: укорйҡы: йырйҡы: үңркы: бодн клты

(17) Килертамаҡҡа --: төрк бөтөнгә (халҡына),:Үтәкән ергә.: Мин үҙем,: Белге Утан Уҡымышлыһы,: Үтәкән ергә: ҡунмыш (туҡталған икән) тип: ишетеп,: бар яҡтың: бөтөнө (халҡы) --: уғыр яғы,: йыр(аҡ) яғы,: уңғар яғы: бөтөнө (халҡы) килде.:

Кыбың ртмз: бызкысүболты: түрк бодн: олрғлы: түрк: ҡғн: олрғлыснтоңблҡә: тлойүгзкә: тгмс йоҡрмс: ҡғнмә: үтнп: сүлтдым

(18) Ике мең инек беҙ --: беҙ ике сү[24] (ғәскәр) булдыҡ.: Төрк: бөтөнө (халҡы): ултырғалы (ултырған),: төрк: ҡаған: ултырған Сынтоң ҡаланан: Атулай[25] ыуыҙғаса (һыуынаса): теймеш (барып етеү әмәле) юҡ имеш.: Ҡағанымдан: үтенеп: сү (ғәскәр) илттем,

(19) снтоң блҡә: тлой үгзкә: тгүртм: үч отз блҡ: сыды: осын бонтто: йортдә: йт оҡл оррты: утбғч ҡғн: йғмз рты: он уҡ ҡғны: йғмз рты:

(19) Сынтоң ҡалаға,: Тулай ыуыҙға: тейгерҙем (еткерҙем),: утыҙ өс: ҡаланы: сыйҙым (емерҙем.: Осын: мең тотоғо: йортонда: ете: уғылы (улы): тора ине.: Утбағыусы (Ҡытай) ҡағаны --: яуыбыҙ (дошманыбыҙ) ине.: Ун уҡ[26] ҡағаны --: яуыбыҙ (дошманыбыҙ) ине.:

(20) рутуҡ: ҡырҡз: күчлг ҡғн: йғмз болты: олүч ҡғн: үглсп: лутон йысүзә: ҡбслмтмс: нчәүглсмс: үңрә түрк: ҡғнғро: сүллмтмс: ңросүлмср: ҡчнңрср: оләзнә;:

(20) Артыҡ (артабан): ҡырғыҙ: Көслөк ҡаған: яуыбыҙ (дошманыбыҙ) булды.: Ул өс ҡаған: өйөлөшөп (уҡмашып): Алтын яҫыла: (беҙҙе) хәбес (әсир итеп) алам, тимеш --: анса уйлашмыш (шулай уйлашҡандар).: Һуңыраҡ төрк: ҡаған ҡорона: сү (ғәскәр) илтмештәр.: “Аңар (әгәр) сү (ғәскәре) үлмәһә,: ҡасан да әрсер: ул беҙҙе::

(21) ҡғн ылп рмс: йғочысы былгә рмс: ҡлнңрср: үлртсыкк: үчгүн: ҡбсп: сүллм: ныйуҡҡыслм: тмс: түргс: ҡғн: нчәтмс: бнң бодңм нтә рүр: тмс:

(21) ҡағаны алып имеш,: яусыһы (яу башлығы) Белге имеш --: (ятып) ҡалһаң әрсер: үлтергәнсе.; Өсөбөҙ: ҡауышып,: сү (ғәскәр) алып,: аны юҡ иткәнсе ҡыҫайыҡ!”: тимеш (тигәндәр).: Түргеш: ҡаған: анса (ошолай) тимеш (тигән):: “Минең бөтөнөм (халҡым) анда йөрөр, --: тимеш (тигән). --:

(22) түрк бодн ймә болғнч олтмс оғз ыймә: утрҡнч олтмс: олсбын: сды: түнймә: одсҡмҡлмзрты: олрсҡм: ҡлмзрты нтә сҡнтмә;:

(22) Төрк бөтөнө (халҡы) өйөмә болғаныс ул”, -- тимеш (тигән). Уғыҙ: “Өйөмә: ытырғаныс ул”, -- тимеш (тигән).: Ул һүҙен: ишетеп: төн буйына: күҙемә йоҡом килмәҫ ине,: алыр йоҡом: килмәҫ ине – шундай һағышландым...: