Фекер алышыуҙарҙан бер өҙөк

Ғ. Рамазанов. Игебай егерме йыл элек тә шулай эшләй ине, әле лә шулай. «Гений»ҙарҙан ҡурҡа ул! («Гений» тигәндән, Назар Нәжми күҙ уңында тотола. — Й.С.).

Рәшит Солтангәрәйев. Кадрҙарҙы безболезненно алмаштырырға кәрәк, бер бүлек тә үҙ-үҙенә тура килмәй.

Ә. Мирзаһитов. Беренсе сара — редколлегияны нығытайыҡ, икенсе сара — кадрҙарҙы нығытайыҡ;.

Мостай Кәрим. «Урал батыр шәжәрәһе» (Йыһат Солтановтың. — Й.С.) эссеһы нимә ул? Иптәш тарихсылар, аңлатып бирегеҙ! Бында бит тоташ буталсыҡ, бред. (Шефының ошо «тәрән ғилми» асышы булған «бред» билдәләмәһен Ә.М. Мирзаһитов Мәскәүҙәге «Литературная Россия» гәзитенең 1987 йыл 13 март һанында Йыһат Солтановтың ижадын ҡамсылағанында рәхәтләнеп ҡулланды. — Й.С.).

Әнүр Вахитов. «Урал батыр шәжәрәһе» эссеһына бүләк бирелде.

Ә. Мирзаһитов. Номерҙы редколлегияһыҙ төшөрмәгеҙ. Премияларҙы ла редколлегияла хәл ителһен, әҫәр тормошҡа яңылыҡ биргән булһын. Давайте, аппаратты нығытыуҙы (йәғни Йыһат Солтановты эшенән ҡыуыуҙы. — Й.С.) хәл итәйек!

Әхнәф Дилмөхәмәтов. Бындай һөйләшеү һуңғыһы булмаһын ине. Журнал хаҡында съезда ла байтаҡ һөйләнде, ләкин эшкә тотонайыҡ. Редакторҙан тора бөтәһе лә: ул бөтә процесты ойошторорға тейеш! Хәҙер эшләргә ваҡыт! Беҙгә, редколлегия ағзаларына ла, эш бирегеҙ, беҙ ҙә буш булмайыҡ. Шунан килеп: бөтә эште обком алдына ла өйөп ташламағыҙ, кәрәкле эш түгел был. Журналдың күләмен арттырыу, минеңсә, иртә, булғанын яратып, матурлап сығарырға кәрәк. Оҙаҡламай подписка башлана — ең һыҙғанайыҡ, журналдың йөҙөн, оформлениеһын йәһәтләйек.

Әмир Гәрәйев (баш редактор). Әйткәндәрегеҙ бөтәһе лә дөрөҫ... Солтановты алмаштырырға кәрәк. Кадрҙарҙы нығытайыҡ;.

Ә. Дилмөхәмәтов. Аҙаҡ ҡыйшанлап йөрөү булмаһын, джентельмен булайыҡ: нимә һөйләнелгән — ошонда ҡалһын...

Протоколды алып барҙы: Әсхәл Әхмәтҡужин».

Тағы ла бер ифрат мөһим документ -- башҡорт халҡы, республикабыҙ менән ҡуша шәхсән миңә ҡағылышлы:

 

.......................................................................................................................................

 

Шулай итеп, ауыҙын күпертеп: “Йыһат татар икән”, тип ғәйепләп йөрөүсе Рәшит Солтангәрәйев менән бер ҡатарҙан Йософ Гәрәй тигән, Сталин репрессияһы йылдарында “Октябрь” (хәҙерге “Ағиҙел”) журналында палачты данлап “Ежов иптәшкә” тип шиғыр баҫтыртҡан был һөрһөгән татар ҙа мине, аҫаба башҡортто, татар тип раҫлап, шул уҡ ваҡытта башҡорт милләтсеһе рәүешендә Мәскәүгә -- КПСС-тың Үҙәк Комитетына уҡ еткергән. Ғәмәлдә Мостай Кәрим, Ә. Мирзаһитов, шул уҡ Р. Солтангәрәйев һәм Й. Гәрәйҙәр, тимәк, Йыһат Солтановҡа ҡаршы бер төптән һөжүм иткән...

Әммә ошо оторо заманала ла намыҫына тоғро ҡалып ғәҙеллекте яҡлаусылар булған икән: шул уҡ Әхнәф Мөҙәрис улы Дилмөхәмәтов хәстәрлегендә яҙылған, дүрт уҙаманыбыҙ ҡул ҡуйған документ иҫбатлай быны:

 

Әхнәф Мөҙәрис улы Дилмөхәмәтов әҙиптәргә ҡарата алсаҡ-мөләйем, яғымлы, игелекле етәксе ине, кешеләргә мөмкин булғанса ҡаты ҡағылмаҫҡа тырышты.

Баш осомдағы ҡара болоттарҙы кем ҡуйыртҡанын яҡшы белгәнмен — йән әсеһе менәндер инде, нәфрәтемде үҙалдыма аҡ ҡағыҙға ағылдырыуҙан тыйыла алмағанмын (башҡа сарам юҡ ине):

«Невежда и злодей, украсивший свой мундир золотыми медалями. Страшно не то, что полный невежда, а то, что он свое невежество возводит в ранг просвещенности и превращает в эталон... Собственноручно срезать ленту собственного музея — даже латиноамериканские диктаторы не додумались до этого! Факт достойный сатиры Салтыкова-Щедрина!»

Ысынлап та, теп-тере халыҡ шағирының «үлемһеҙ» абруйын һис кенә лә биҙәмәйҙер был шанлы музей тарихы. Бына рәсми органдағы ғибрәтле бер мәҡәлә: