ЗГАДКА ПРА ПОЎНАЧ

 

Памятаю, дзiўныя думкi прыходзiлi да мяне на Поўначы: ну хоць бы пра гэтую ж адзiноту. Не ведаю, цi здолею перадаць цяпер iх, баюся, што гэта хутчэй не думкi былi, а думкi-адчуваннi, калi ўяўленне сiгае наiўна i далёка; слова не паспявае за iм, але праз гэта, як нi дзiўна, не адчуваеш прыкрасцi. Памятаю, мне вельмi зразумела было, чаму чалавек можа адчуць сябе i адчувае часам адзiнокiм сярод людзей. Цяпер мне цяжка ўзнавiць усё гэта, але тады, памятую, думаў я пра тое, што мы па-рознаму разумеем сябе ў прыродзе i ў жыццi: чалавек iндывiдуальны, прырода безасабовая i, да таго ж, абыякавая да нас. У жыццi мы перш за ўсё адчуваем сябе як асобу, усё iдзе да нас i ўсё вяртаецца да нас: мы як бы пасылаем сiгналы i самi ж прымаем адказы на iх. Калi ж нешта псуецца ў гэтай добра наладжанай сувязi, яна перастае быць зваротнай: мы чуем свае сiгналы, але перастаём прымаць, разумець чужыя адказы на iх. Магчыма, усе чорныя меланхолii бываюць ад гэтага. Бяжы тады, чалавек, бяжы, хутчэй iдзi да прыроды: яна безупынна шле табе свае сiгналы, як сонца праменнi, але ёй не трэба твой адказ. Няхай не бянтэжыць цябе гэта. У яе абыякавасцi не пагарда да нас — толькi вялiкi спакой i паўната жыцця. На хвiлiну забудзь сваю асобу, кажа нам прырода, адчуй сябе адначасова i травiнкай, i морам, i самiм сабой. Я твая мацi, а ты маё блуднае дзiця. Пабудзь са мной трохi, а тыды, калi хочаш, вярнiся да людзей.

Поўнач у нейкай ступенi робiць чалавека iдэалiстам, але калi i адчужае яго ад людзей, дык затым толькi, каб зноў прылучыць да iх. Як нi зайздросцiлi б мы iснаванню травiнкi i лiстка, у рэшце рэшт мы разумеем: наш шлях да вялiкай еднасцi з жыццём, са светам другi, чым у прыроды. I сувязь наша другая. Нам не пазбыцца яе, i ў гэтым не толькi прычына некаторых нашых горкiх хвiлiн, але i нашае шчасце — у мностве нашых асобных “я”. Уявiце сабе: адзiн чалавек, нешта накшталт чалавека-бога. Але цi здолеў бы ён зразумець гэтую сувязь, расказаць пра яе, цi здолеў бы ён усвядомiць сябе творцам? Мусiць, не. Наша “я”, разуменне чалавека i прыроды праз сябе робiць нас асобамi i творцамi. Будзем iмкнуцца быць лепшымi, але навошта шкадаваць, што мы ёсць мы?!

М. Стральцоў

 

СЭНС ЖЫЦЦЯ…

 

Аляксею снiлася, што ён танцуе. Не ў гарадскiм парку i не на Зямлi нават, а недзе зусiм на iншай планеце. Пад схаладнелым, накшталт жоўтага сланечнiку, свяцiлам.

А музыка… Грае не хто-небудзь, а бацька, родны бацька Аляксея. Нiбы ён ужо i не зямны, i не чалавек… I гэтак хвацка рэжа на акардэоне!

Людзi кружацца, скачуць. Духмень нясцерпная. Аляксей хоча вырвацца з жудаснай крутаверцi i, нарэшце, прачынаецца ад уласнага крыку…

Аляксей глядзеў у акно вагона i думаў: чаму прыснiўся яму такi недарчны сон?..

Яшчэ ў дзесятым класе яго напалохала думка пра смерць. I рабiлася страшна, што так хутка бяжыць час. Iншы раз спрачаўся сам з сабой. Пачынаў Аляксей-песiмiст:

— Ну, навошта, навошта, дадзена жыццё, калi ты загадзя ведаеш, што памрэш?

— А ты ж не хто-небудзь, а чалавек, — не пагаджаўся Аляксей-аптымiст. — Чалавек — вяршыня ўсяго жывога. Яго думка — хутчэйшая за святло.

— Але чаму тады чалавек асуджаны на смерць? Не разумеў Аляксей-песiмiст. Потым крыху ажыўляўся: калi рана цi позна мы памром, то, вiдаць, не так трэба жыць. Трэба ўвесь час памятаць, што табе мала адпушчана.

— Трэба спяшацца рабiць дабро, — падказваў Аяксей-аптымiст. — Мы будзем жыць у плёне нашай працы.

Калi перастала трывожыць думка пра смерць, Аляксей пачаў задумвацца аб сэнсе свайго жыцця. Так, сапраўды, трэба спяшацца рабiць дабро. Трэба iмкнуцца наперад, змагацца з цяжкасцямi i абавязкова пераадольваць iх — вось у чым сэнс жыцця. Потым пагадзiўся з новай, больш акрэсленай iсцiнай, якую пачэрпнуў з кнiжак i якая надоўга запала ў душу: жыццё чалавека толькi тады поўнае, калi ён адчувае, што iмкнецца да нечага высокага, калi можа запоўнiць кожнае сваё iмгненне глыбокiм сэнсам. I, перш-наперш, ён стаў чытаць усё, што траплялася пад руку i што мог знайсцi ў бiблiятэцы аб развiццi Сусвету. Чытаў i думаў, што не можа быць, каб наша Зямля была адзiнай абжытай планетай Галактыкi. А з цягам часу пачаў думаць пра тое, што ад чалавека схавана неверагодная энергiя атамнага ядра, пакуль што неразгаданая i невядомая, думаць, як наблiзiцца хоць на крок, хоць на адзiны крок да тае тайны. От бы прысвяцiць жыццё вывучэнню ўсiх гэтых загадак!

Мары, мары… Спакуслiвыя, рамантычныя.

Паводле М. Гроднева