Жніўная

 

Перапёлка ў моцным жалі,

Бо гняздо ёй растапталі.

У няшчасці нам зласліва

Вышчабечвае за жніва,

Плача ў жыце, праклінае,

От жа птушачка якая!

 

“Вы спявайце, жніце жыта!

Пан багаты ваш і сыты.

Перасохлі студні ў спёку,

Песняй смагу збіць нялёгка.

Хай збярэцца толькі збожжа,

Пан пацешыць вас вяльможна,

Даць віна вам загадае”.

От жа птушачка якая!

 

“Піце, жнеі, каб аж млосна,

Бо галодная дзесь вёска.

Як вясна расплюшчыць вочы,

Горы збожжа днём і ноччу

За мяжу віцінай звозяць,

А званы па вёсках звоняць:

Смерць жніво распачынае”.

От жа птушачка якая!

 

Плача ў жыце, енчыць птушка –

Чуеш, войце, панскі служка?

Ты імчыся ў двор праз грэблю

Прынясі ад пана стрэльбу

І застрэль усім надзіва

Перапёлку шчабятліву.

Сціхне хай, не праклінае.

От жа птушачка якая!

1852

 

 

Вячорная

 

Ноччу на росах,

Спеў наш разносся!

Хай рэха сілу не страціць

Дома, ўдалечы,

Дзе каля печы

Так завіхаецца маці.

 

Заўтра ўжо свята,

Ніва ж нязжата:

Хай пакрысе даспявае,

Хай пасваволіць

Вецер у полі,

Хай там жаўрук паспявае!

Блізка ўжо хата,

Родныя шаты,

Сэрца чакае патолі.

Маці старая

Там запытае:

“Колькі нажалі ў полі?”

 

Маці скажу я:

“Ручак шкадую,

Шкода пад спёкаю твару.

Не йшла работа,

Жаць не ахвота,

Збіла дзявочая мара”.

 

 

Груган

 

З-па над лесаў, з-па над хмараў

Груган вылятае,

Сеў пад вёскай на папары,

Груганят склікае.

 

На вялікай, знаць, быў згубе

Ў далёкіх старонках:

Рука правая у дзюбе

З залатым пярсцёнкам.

 

“За гарамі, ой, дзяўчына,

Страшны бой вядзецца;

Кроў ліецца ручаінай,

Труп на труп кладзецца.

 

Зарывае люд рабочы

Ссечаны галовы,

На малойцаў грудзі, вочы

Сыплюць наспы новы.

 

На курганах на бядачых

Воўчы рык чуваці;

Не адна галосіць-плача

Сірата і маці”.

 

Слязьмі горка залілася

Бедная дзяўчына:

“Вось калі я дажылася

Няшчаснай часіны!

 

Ой, руку я ўжо пазнала!

Той, чыя, – не ўстане:

Гэты персцень даравала

Міламу ў расстанні…”

Доля

 

Ные сэрца без патолі,

Нудна льюцца слёзы…

Выйду клікаць лепшай долі

Ў даль, пад шум бярозаў.

 

Дзе ты, лепшая, дзе доля?

Прыбудзь, – хай пазнаем!

Прымем хлебам, прымем соляй,

Шчыра прывітаем.

 

Дарма плачу, заклікаю

І ў жалі малю я:

Вецер словы адбівае, –

Доля ані чуе…

 

Ой ты, песенька, маўчы ты!

Не нам вецер збіці:

Хадзі з сэрцайкам разбітым

Па долі тужыці.

 

 

Каралі

 

Як ішоў я ў бой кіпячы,

Як прашчаўся з хаткай,

Тут Гануля мая з плачам:

“Пойдзеш гінуць, братка!

 

Але буду я маліцца

Па табе з трывогі,

Ты ж прынось за то гасцінца –

Шнур караляў доўгі”.

 

З ласкай божай паручыла

Грамадзе разімай:

Палі ворагавы сілы,

Горад здабылі мы.

 

Як прыціхнулі гарматы,

Як браму зламалі,

Хто саетаў, хто дукатаў –

Я шукаў караляў.

 

Хоць і ў шчасці не радзіўся,

А шукаю смела…

Шнур караляў замігціўся,

Як бы вішань спелых.

 

Тут здабычыну схапіўшы,

Не чакаю далей.

Чым хутчэй спяшу к наймільшай –

Даць ёй шнур караляў.

Па гасцінцы, па дарожцы

Кульгаю дадому…

Загудзелі званы ў вёсцы,

Як па нежывому.

 

Прыбліжаюся к хаціне,

Аж тут людзі здаля:

“Твая Ганна ў дамавіне, –

Не трэба караляў!”

 

Ой, заплакаў, ой, заенчыў

Цяжэй цяжкай хмары,

Перад цэркаўкай укленчыў

Дый спяшу к алтару;

 

Да свяцейшай да Марыі

Збліжаюся ў жалі

І завесіў ёй на шыі

Тых я шнур караляў.

1854

 

Песня сялянкі-ліцвінкі

 

Часта з цяжкім сумам

Мару ды бядую,

Думкі мае, думы,

З кім вас падзялю я?

 

Хто мой боль астудзіць,

Словам падтрымае?

Ох, навошта людзям

Злыбеда чужая?

 

Я сказала б матцы,

Ды заесць ад злосці…

Сёстрам мо прызнацца?

Сёстры пазайздросцяць…

Брат смяяцца будзе,

Ён не падтрымае…

Ох, навошта людзям

Злыбеда чужая?

 

Хоць употай зрэдку

Плачу я, здаецца,

А мая суседка

Бачыць ды смяецца.

А за смех не судзяць,

Хто ж тут падтрымае?!

Ох, навошта людзям

Злыбеда чужая?

Любы мой, адзіны –

Ўся мая надзея,

Толькі ён дзяўчыны

Думку зразумее.

Ён мой боль астудзіць,

Словам падтрымае…

Ох, навошта людзям

Злыбеда чужая?

1856

 

 

Хвоя

 

На вясковых магілах

Хвоя хутка ўзрастала,

Ствол яе браўся ў сілу.

Верхавіна буяла.

Пакручастае голле

Расхінула шырока,

А карэнне ўсё болей

Запускала глыбока.

Так узросшы без ліха,

За той сок, што смактала,

З ветрам пацеры ціха

За памерлых шаптала.

Ажно восеньскім часам

Хвоя штосьці прымоўкла,

Зеляніна нейк згасла,

Верхавіна пажоўкла.

Дзень за днём менш надзеі,

Стала ўжо як не тая,

А як ветрык павее,

З яе шышкі страсае.

Дае роднай зямліцы

Яна зерне сухое…

Перад самай зімніцай

Ссохла бедная хвоя.

Вецер просіць пакутна:

“Скажы, хвоя, з магілы,

Можа, гром цябе стукнуў,

Можа, чэрві стачылі?

Сокаў мо небагата

У пясочку у блізкім

Ці карэнне занадта

Тваё камень прыціснуў?”

Гром не біў аніколі,

Зямля корміць ахвоча,

У ёй сокаў даволі.

Хоць каменне – замінак,

Ды тут горай намнога:

Я ўрасла ў дамавіну

Чалавека ліхога.

Дамавіна сапрэла,

Труп сатлеў яшчэ болей.

Яму ў сэрца карэнне

Я ўпусціла міжволі.

І працяў да жывога

Мяне холад мярцвячы –

Чалавек той нікога

Не любіў, не іначай,

Бо агідныя сокі

Даў цвінтарнай хваіне.

Ува мне дзесь глыбока

Яд засеў з той хвіліны.

З ядам смерці ўсяродку

Стала ўжо як не тая,

Кожны ветрык залётны

З мяне шышкі страсае.

Хачу зноўку ў зямліцу

Кінуць зерне сухое”.

Ды дарма – прад зіміцай

Гіне бедная хвоя.

1857, Вільня