Тақырып:. Нарықтық шаруашылықтың жалпы сипаттамасы

Кез –келген қ оғ ам, ең басты проблеманы – яғ ни, адамдардың ә р тү рлі қ ажеттіліктерін толық қ анағ аттандыру ү шін сирек кездесетін, шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану проблемасын ү немі шешіп отыру тиіс.Ол ү шін қ оғ ам экономиканың негізгі тү ш сұ рағ ын: нені ө ндіру керек? Деген мә селелерді шешуі керек. Нені ө ндіру керек деген мә селені шешу ү шін қ андай тауарларды, қ андай мө лшерде ө ндіру керектігін анық тап алу қ ажет. Сонымен қ атар, қ андай технологияны, шаруашылық ты ұ йымдастыруың қ андай ә дістерін, ресурстардың қ ай тү рін пайдаланғ анда ғ ана ең жоғ ары ә леуметтік жә не экономикалық тиімділікке жетуге болатындығ ын анық тау қ ажет. Сондай – ақ, қ оғ ам ө ндірілген ө німдерді, табыстарды кімдердің мү дделері ү шін жә не қ алай бө лінетіндегін де ескеруі керек.

Міне, осы кү рделі жә не кө п жақ ты проблемаларды шешу барысында қ оғ ам экономикалық ө суді, халық ты толық жұ мыспен қ амтуды, бағ а тұ рақ тылығ ын, экономиканы еркіндікті, табыстарды ә ділдікпен бө луді, ауруларғ а, қ арт адамдарғ а, халық тың ә л – ауқ аты нашар бө лігіне ә леуметтік кө мек кө рсетуді мақ сат етеді.

Енді, осы проблемалардың қ азіргі нарық тық экономикада қ алай шешілетіндігіне қ арамастан бұ рын, біз ең алдымен нарық ұ ғ ымына жалпы анық тама берейік. Себебі, нарық кө пжақ ты, сщғ ан байланысты оны ә р тү рлі жағ ынан зерттеуге болады. Сондық тан да, экономикалық ә дебиеттерде оның кө птеген анық тамалары бар.

Олардың біріне мына анық тамаларды келтіруге болады. Нарық тауар ө ндірушілер мен тұ тынушылардың арасындағ ы қ атынастарды қ амтитын процесс немесе нарық сұ раныс пен ұ сыныстың ө зара ә рекет ететін сферасы.

Ү шіншілері, нарық ты шаруашылық субектілерінің арасындағ ы қ оғ амдық байланыс формасы ретінде кө рсетеді.

Нарық тық қ атынастардың мә нін анық тау барысында, нарық ұ ғ ымының мағ ынасы екі жақ ты екенін ескері керек. Біріншіден, нарық айналыс, айырбас сферасындағ ы тауарлардың ө тімін жү зуге асыру процесі, ал екіншіден, нарық – ал адамдар арасындағ ы ө ндіру, бө лу, айырбас, тұ тыну процестерін қ амтитын экономикалық қ атынвстар жү йесін білдіреді. Нарық қ аржы – несие формаларын пайдалануғ а негізделген экономиканың кү рделі механизімі ретінде ә рекет етеді.

Нарық тық қ атынастарғ а айналыс сферасындағ ы қ ұ былыстардан басқ а мыналар кіреді:

— кә сіпорындарды жалғ а берумен байланысты қ атынастар;

— бірлескен кә сіпорындардың шетел фирмаларымен алмастыру процестері;

— ең бек биржасы арқ ылы жұ мыс кү шін жалдау жә не пайдалану процесі;

— белгілі бір процентпен несиелерді беру кезіндегі несие қ атынастары;

— тауар, қ ор, валюта биржалары мен басқ а да сфераларын қ амтитын нарық инфрақ ұ рылымының басқ ару процесі;

Нарық тық экономика ө зін - ө зі реттеуші жү йе ретінде ә рекет етеді. Ол жеке тұ лғ аның тә уелсіздігіне, кез—келген табыс ә келетін кә сіпкерлік қ ызметті жү зуге асыраудағ ы ө ндірушінің еркіндігіне, ең бек тү рлерін таң даудағ ы жұ мысшының еркіндік принциптеріне негізделген.

Нарық тық экономика жү йе ретінде бә секелестік жә не монополизмді байланыстыруда белгілі бір оптималды тепе—тең дікке қ ол жеткізеді, сондай –ақ ө ндіріс қ ұ рлымымен сә йкестендіреді, жаң а техника мен технологияны енгізуді ынталандырады т.б.