АқпаратЖұ мысшылар алғ ан кішкентай шыны сауыт қ алдығ ын зерттеген кезде, қ ұ рамында пестицид- хлоробромды ертінді анық талды. · сульфанил қ ышқ ылымен диазоттау реакциясы-шие тү стес бояу; · CuSO4-пен, сілтілік гидролизден кейін -лимон сарғ ыш комплексті тү стес; · Марки реактивімен-қ ызыл-сары тү с береді.Микрокристаллокопиялық реакциялар: · HgCI2-жұ лдызша; · BiJ3- ине тә різдес қ ара-қ ызыл тү стес кристалдар; · JCI- ине тә різдес бура тү стес кристалдар. Берілген биообъектілерде ХТА бойынша пестицид табылды. Зерттеу мақ саты: Пестицидтердің бар екенін СХЭ бойынша тексеру.
Жү йелік химико-токсикологиялық анализ ә дістемесіне сү йене отырып, берілген биообъектілердің химико- тосикологиялық анализінің сызба нұ сқ асын келтір.
Зертхана GLP принциптеріне сә йкес жұ мыс істейді жә не қ азіргі заманғ ы TIAFT нұ сқ аулық тарынан сә йкес аналитикалық қ ұ рал-жабдық тармен жабдық талғ ан.
Ескерту:
Тапсырмаларды орындау кезінде:
· Токсиканттардың физико-химиялық қ асиеттері, токсикокинетикасы мен метоболизмі туралы білімдерін қ олдана отырып, таң дап алынғ ан биообъект туралы ақ парат беру; · Токсиканттардың физико-химиялық қ асиеттері туралы білімдерін қ олданып, ө зің ізге қ ажет анализ ә дісін таң дай отырып, токсиканттарды оқ шауландыру жә не сынамағ а дайындау жайлы ақ парат беру; · Сезімталдығ ы мен арнайлылығ ын, қ асиеттері мен кемшіліктерін ескере отырып, токсиканттардың сандық анық тау жә не идентификациялау ә дістерін таң дау; · Қ ажет болғ ан жағ дайда, есептеуді жү ргізу; математикалық формулаларды келтіру; саты бойынша сызбанұ сқ аны жә не процедураны ө ткізу жолын тү сіндіру; сандық анық тау ү шін таң дап алынғ ан ә дісті тү сіндіру; · Алынғ ан сандық нә тижелерін интерпретациясын келтіру; · Токсиканттарды табу туралы қ орытынды.
Ә дебиеттер: 1. Токсиколгическая химия: метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие +CD\ под ред. Н.И. Калетиной. –М., 2008-1016с. Перепет.
2. Токсикологическая химия: учебник\под ред.Т.В.Плетеневой. -2-ое изд.-М., 2008.-512с. Переплет. 3. Крамаренко В.Ф. Токсикологическая химия \ В.Ф.Крамаренко. –Киев, “Высшая школа”, 1989.-272с. 4. Швайкова М.Д. Токсикологическая химия\ М.Д.Швайкова.-М., “Медицина”, 1975-376с.
Бақ ылау сұ рақ тары: 1. Пестицидтер, сипаттамасы, классификациясы, токсикалылығ ы; 2. Улану клиникасы, клиникалық диагностика; 3. Ағ заны детоксикациялау ә дістері; 4. Зерттеу объектілері.Сынамағ а дайындық; 5. Сулы ортада пестицидтерді оқ шауландыру ә дістері; 6. Пестицидтердің химико-токсикологиялық анализі ә дістері.
Қ осымша
1. Фосфоорганикалық пестицидтер. Фторангидрид диэтилфосфат буымен дем алғ ан да адамдарда кү шті холинэргиялық эффектілердің пайда болуынан кейін, 1932 жылы фосфор қ ышқ ылдарының кү рделі эфирлерінің биологиялық қ асиеттері кенеттен ашылды.XXғ. ортасында ФОҚ тобының 10000 астам тү рі синтезделді жә не инсектицидтер тү рінде қ олданылып кө рінді.Т. Шредер ұ сынғ ан қ ұ рылысы бойынша қ ослыстың потенциалды саны бойынша 250000-ғ а жуық атауы бар.ФОП- кристалды қ атты заттар, тү ссіз немесе сарғ ыш- қ оң ыр тү сті, кейде майлы сұ йық тық ретінде кездеседі.Олардың кө п тү ріне жағ ымсыз иіс, тө мен қ ысым, суда аз, ал майда жақ сы ерігіштік тә н.Кө птеген ФОП-тар, дихлорфостан басқ а, аз ұ шқ ыш ертінді болып табылады; суда улы емес қ осылыстар тү зе отырып, гидролизге ұ шырайды; ағ зағ а ұ зақ ә сер ететін хлорорганикалық пестицидтер салыстырғ анда, улану қ аупі тө мен болып табылады.
Х II R1- P-R3 I R2
Сурет1. ФОС-ң жалпы қ ұ рылымдық формуласы.
2. Пестицидтердің анық тау ә дістері. Заттардың ө іне тә н қ асиеттерінің кең ассортиментіне байланысты оларды анық тау ө те қ иын. Осы мақ сатта иммунохимиялық жә не хроматографиялық ә дістерді қ олданылады. Зерттеу объектілері: ә ртү рлі коммерциялық препараттар, ү йде дайындалғ ан тағ амдар, косметика, су, сусындар, тағ амдар, қ оршағ ан орта, объектілері, биологиялық сұ йық тық тармен тіндердің ү лгілері болып табылады. Пестицидтердің химиялық класының жә не олардың қ асиеттерінің ә ртү лілігі, зерттеу объектілеріне тә н қ асиеттер, анық тау ә дістерінің ерекшеліктері сынамағ а дайындау ә дісін таң дауғ а ә сер етеді.Конъюгат пестицидтердің немесе олардың метаболиттерінің глюкурон, кү кірт немесе басқ а да қ ышқ ылдармен (субстраттармен) гидролизі биоү лгілердің сынауғ а дайындау сатыларының бірі болып табылады.Биологиялық сұ йық тық тардан алынғ ан экстракцияның кү рделілігі –кейбір пестицидтер қ ышқ ылдар немесе сілтілер қ атысында оң ай ыдырайды. Пестицидтерді сулы ортадан сұ йық - сұ йық немесе қ атты фазалы экстракцияны қ олдана отырып, оқ шаулайды. ССЭ- скрингтің ең ә мбебап ә дісі болып табылады, ал Қ ФЭ-тен қ ан ү лгісінен алынғ ан пестицидтердің сандық анық тауда немесе кумариндік антикоагулянттар немесе тө ртіншілік аммоний негіздері сияқ ты жеке химиялық пестицидтер класын оқ шаулау кезінде тиімді. Балластты заттардан қ ұ рамында пестицидтерді бар экстрактарды тазалау ү шін ә ртү рлі ә дістерді қ олданады. Липидтерден экстрактардан тазартудың ең қ арапайым тү рі –тазалаудың бірінші сатысында қ олданылатын пестицидтерді сулы ортадан сұ йық - сұ йық немесе қ атты фазалы экстракцияны қ олдана отырып, ССЭ - скрингтің ең ә мбебап ә дісі болып табылады оқ шаулайды, ал Қ ФЭ - тен қ ан ү лгісінен алынғ ан пестицидтердің сандық анық тауда немесе кумариндік антикоагулянттар немесе тө ртіншілік аммоний Балластты заттардан қ ұ рамында пестицидтерді негіздері сияқ ты жеке химиялық пестицидтер класын оқ шаулау кезінде тиімді бар. Липидтерден экстрактардан тазартудың ең қ арапайым тү рі экстрактарды тазалау ү шін ә ртү рлі ә дістерді қ олданады. Тазалаудың бірінші сатысында қ олданылатын Пестицидтерді сулы ортадан сұ йық - сұ йық немесе қ атты фазалы экстракцияны қ олдана отырып, ССЭ - скрингтің ең ә мбебап ә дісі болып табылады оқ шаулайды, ал Қ ФЭ - тен қ ан ү лгісінен алынғ ан пестицидтердің сандық анық тауда немесе кумариндік антикоагулянттар немесе тө ртіншілік Балластты заттардан қ ұ рамында пестицидтерді негіздері сияқ ты жеке химиялық пестицидтер класын оқ шаулау кезінде тиімді. Аммоний липидтерден экстрактардан тазартудың ең қ арапайым тү рі экстрактарды тазалау ү шін ә ртү рлі ә дістерді қ олданады бары.– тазалаудың бірінші сатысында қ олданылатын Пестицидтерді сулы ортадан сұ йық - сұ йық немесе қ атты фазалы экстракцияны қ олдана отырып, ССЭ - скрингтің ең ә мбебап ә дісі болып табылады оқ шаулайды, ал Қ ФЭ - тен қ ан ү лгісінен алынғ ан пестицидтердің сандық анық тауда немесе кумариндік антикоагулянттар немесе тө ртіншілік Балластты заттардан қ ұ рамында пестицидтерді негіздері сияқ ты жеке химиялық пестицидтер класын оқ шаулау кезінде тиімді. Липидтерден экстрактардан тазартудың ең қ арапайым тү рі экстрактарды тазалау ү шін ә ртү рлі ә дістерді қ олданады аммонийі байбатшалар. Тазалаудың бірінші сатысында қ олданылатын мұ здату ә дісі болып табылады. Экстракционды тазалаудың келесі сатыларына хроматографиялық ә дістерді қ олданылады: препараттық жұ қ а қ абатты хроматография, бағ аналық хроматография, гель немес флеш-хроматографиясы. Пестицидтерді бө лу ү шін жә не кедергі келтіретін қ оспаларды жою ү шін ультрадыбыстық, микротолқ ындық, жоғ ары критикалық сұ йық (СЖЭ)жоғ ары критикалық флюидті экстракция, т.б. қ олданылады.Ағ за тіндерінен алынғ ан кейбір пестицидтерді судың буын айдау арқ ылы оқ шауландыруғ а болады. Пестицидтерді алдын-ала зерттеу хроматографиялық ә дістермен (Қ СХ немесе ГХ) немесе ИХМ бойынша жү ргізіледі.Қ СХ коммерциялық препараттардағ ы, сусындар мен тағ амдық ө німдерге қ осылатын, тіндермен биологиялық сұ йық тардағ ы (асқ азан, зә р) пестицидтердің идентификациялау жә не скринингтеу ү шін қ олданылады. Қ ан ү лгісін зерттеу, қ оршағ ан орта объектілерінде қ алдық пестицидтерді сандық анық тау анық тауда газдық хроматографияны ГХ, қ олданылады. Пестицидтер молекуласында фосфор, галогендер, сурьма немесе мышьяк молекуласының болуы селективті газохроматографиялық детекторларды (АФД, ЭЗФ, жалынды- фотометриялық -ПФД), сондай-ақ газохроматографиялық жү йелерді қ олдануғ а мү мкіндік береді. Арбитажды ә діс арқ ылы пестицидтерді анық тауғ а ГХ –МС есептейді.Бірақ аналитикалық техниканың дамуына байланысты термолабилді суда еритін заттарды анық тауда масс-селективті детекторы бар (ЖЭСХ -МС) ЖЭСХ қ олданылады. Соң ғ ы жылдары ИХМ-ді қ олдана отырып, пестицидтердің скрингтік анализі жасалуда.ИХМ ә дістерінің арасында пестицидтерді анық тауда, гетерогенді қ атты фазалы иммуноферментті анализ (ИФА), технология ЕП5А ең кө п қ олданылады.Сондай-ақ пестицидтерді анық тауда поляризациялық флюоресцентті иммуноанализ (ПФИН) ә дісіде кең інен қ олданылады.
Тақ ырып - 2 Тақ ырып бойынша бастапқ ы білім дең гейін бақ ылау (тестілеу, ауызша жә не т. б.): Сумен экстракциялау арқ ылы оқ шауланатын заттар тобы. Минералды қ ышқ ылдар, кү йдіргіш сілтілер жә не олардың тұ здарының ХТТ ә дістері. Тә жрибелік бө лімі: Ө сімдік тектес объектілердегі нитрат жә не нитриттерді оқ шаулау жә не ашу ә дістерінің техникасын мең геру. Мақ саты: Студенттердің тақ ырып бойынша білімін тексеру жә не минералды қ ышқ ылдар, сілтілер жә не олардың тұ здарын табу жә не оқ шауландыру техникасын мең гергендігін тексеру. Білу керек: Минералды қ ышқ ылдар, сілтілер жә не олардың тұ здарын табу жә не оқ шауландыру ә дістерін мең геру. Ө ткізу формасы: теориялық материалдарды топ бойынша талқ ылау жә не тапсырмаларды жұ п бойынша орындау. Тақ ырып бойынша тапсырмалар: Тапсырма 1(тақ ырып бойынша теориялық сұ рақ тарды топ бойынша талқ ылау) 1. Топқ а жалпы сипаттама. Токсикалығ ы; 2. Зерттеу объектісін таң дау негіздері; 3. Зерттеу объектісің рН ортасын анық тау ә дістері.Мембраналық фильтрация жә не диализ; 4. Сілтілердің оқ шаулардың ерекшеліктері; 5. Қ ышқ ылдарды оқ шауландыру ә дістері; 6. Осы топқ а енетін жеке заттарды анализдеу ә дістері; 7. Анализдеу қ ұ жаттары.Қ орытынды жасау. Тапсырма 2(2студент ү шін). Ө сімдік тектес объектілерден нитриттер мен нитраттарды табу жә не оқ шауландыру сызбанұ сқ асын қ ұ растыру.
|
