Тақырып 1. Элементті статустың бағасы бойынша жеке идентификациясы (крименалдық зерттеулер)

Мақ саты: жеке идентификациядағ ы аналитикалық диагностика тә різді биообъектідегі микроэоементтерді заманауй ә дісімен зерттеуді таныстыру.

Тақ ырыбы: тақ ырып бойынша ә дебиеттерді мең геру

Элементті статустың бағ асы бойынша жеке идентификациясы.

Қ азіргі уақ ытта ғ ылыми бірлестікте жаң а нозологиялық бірлік жә не оқ у дисциплинасы қ алыптасып жатыр: микроэлементология, ө з кезегінде жалпы жә не жеке(биологиялық, медициналық, токсикологиялық, агрономиялық, химиялық жә не т.б.)бө лінеді. Мә скеу қ аласының университетінің профессоры В.И. Вернадский дә рігерлердің ХІІ съезінде “жер қ абатының химиялық қ ұ рылысы” туралы, < таралғ ан элементтер> жә не адам денсаулығ ының жағ дайы туралы баяндамасын жасады, сол кезден бір ғ асырдан уақ ыт ө тті. Адамның микроэлементоздары, тұ қ ым қ уылаушылық формасынан басқ а, эндогенді табиғ аты бар, бірақ интенсивтілігі жә не организмнің индивидуалды жә не металло-лигантты гомеостазының (МЛГ) генетикалық механизмдерінен байланысып тұ р. Дифицитке, артық шылық тарына жә не МЭ дисбалансына организмнің ә ртү рлі жауаптарымен тү сіндіріледі. Микроэлементология аумағ ындағ ы мамандар биообъектілердегі МЭ кө п элементті ә дістерімен системалы анализбен игеру керек.

Қ азіргі уақ ытта биомедициналық ү лгідегі элементтердің аныұ талуына индуктивті-байланысқ ан плазмамен атомды-эмиссионды спектрометрия (АЭС-ИСП) жә не индуктивті-байланысқ ан плазмамен масс-спектроскопия (ИСП-МС) ә дістері кө п таралғ ан. Олар бірге жә не бө лек бір уақ ытта бір ү лгіде 60 жә не оданда кө п макро-, микро- жә не ультрамикроэлементтерді анық тайды. Олар адам организмінде бір элементтнрдің басқ алармен қ арым-қ атынасының бағ асына керек. Осылайша, дефициттің, артық шылық тарының жә не МЭ дисбалансының тү сініктері қ атал аналитикалық мінезіне ие болуы керек. Қ азіргі уақ ытта негізгі мә селе тек қ ана МЭ абсолютті сандығ ының есебінің анық тау қ орытындысының дұ рыс алгоритмдерді таң дауғ а байланысты емес, олардың қ арым-қ атынасы да, сонымен қ атар клиникалық маң ызды биолиганттардың (биомаркерлер немесе МЭ дисбалансының молекулярлық индикаторлар) қ ұ рамы, МЭ табуындағ ы йоногенді немесе координирленген тү рлерінің анық талуы. Ә р тү рлі патологиялық жағ дайлардағ ы организмнің тіндердің жә не клеткаларының дең гейіндегі микроэлементтердің (МЭ) қ ұ рамын жә не зат алмасуындағ ы ө згерістерді молекулярлық медицина аумағ ындағ ы зерттеулер кө рсетеді.

Артық шылық немесе дефициторганизмге микроэлементтердің тіршілік жеріне тү суі, олардың биожерлерде жиналуына ә сер етеді. Экологиялық ауруларында жә не техногенді микроэлементоздардың донозологиялық диагностикасындағ ы экспозициялы маркерлер тү ріндегі сандығ ында пайдалануғ а мү мкіндік береді. Металдардың қ атысуымен, организмде ө тетін, биопроцесстердің кө бісі жергілікті мінезіне жә не ә р тү рлі факторлардың тә уелсіздігіне қ арамай, заманауй ә дістердің аналитикалық анализінің мү мкіншіліктері, МЭ ә серінің сандығ ын бағ алауғ а мү мкіндік береді.

Орындалу тү рі: тақ ырып бойынша ө зіндік жұ мыс, реферат

Орындалу критерилері:

· Берілген тақ ырып бойынша, сұ рақ тар бойынша ә дебиетпен жұ мыс істеу

· рефератқ а дайындалу жә не график бойынша тапсыру

· максималды балл алу

Тапсыру мерзімдері: Екінші апта

Ә дебиет:

1. Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие + СD/ под ред. Н.И. Калетиной. – М., 2008. – 1016 с. Переплет.

2. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. – 2-ое изд. – М., 2008. – 512 с. Переплет.

3. Крамаренко В. Ф. Токсикологическая химия / В. Ф. Крамаренко. - Киев, «Высшая школа», 1989.- 272 с.

Бақ ылау (сұ рақ тар)

1. Микроэлементтер туралы жалпы мә ліметтер. Маң ызды эссенциалды жә не шартты-эссенциалды микроэлементтер. Токсикалық микроэлементтер. Ө мірдің ә ртү рлі кезең індегі адам организміндегі микроэлементтердің қ ұ рамы.

2. Металды-лигандты гомеостаз. Организмнің гомеостатикалық функциялардағ ы микроэлементтердің қ атысуы.

3. Периодты жә не техногенді локустардың организмдегі микроэлементтердің қ анығ уы (перенасыщение).

4. Микроэлементті алмасудың патологиясы. Микроэлементтер балансының бұ зылуы.

5. Аналитикалық диагностика тә різді биообъектідегі (маң ыздылық тары, қ иыншылық тары, жеткіліксіздік, дамудың перспективалары) микроэлементтердің заманауй ә дістерінің мінездерін салыстыруындағ ы зерттеуі.

6. Медицинадағ ы, сот-медицинадағ ы жә не фармацевтикалық дағ ы жедел жә не созылмалы металлотоксикоздардың аналитикалық диагностикалық сұ рақ тары.

Тақ ырып 2. Минералдардағ ы жә не биологиялық сұ йық тық тардағ ы улы металлдарды анық таудағ ы атомды-абсорбционды спектроскопия қ олданыундағ ы перспективалары.

Мақ саты: улы металлдарды анық таудағ ы атомды-абсорбционды спектроскопия қ олданыундағ ы перспективаларымен танысу.

Тапсырма: тақ ырып бойынша ә дебиетті мең геру

Токсиканттардың элементті анализіндегі атомды спектрометрия мен ядерлі ә дістер.

Атомды-абсорбционды анализінде затты атомизацияғ а сынайды. Бірақ та атомдардың қ озуы болмайтындай етіп істеу керек. Осындай кү йде, атомдық булар деп аталынатын, одан резонанстты сә улелер ө тетін, атомдардың кванттарды жұ ту қ асиеті бар. Содан, сә уленің интенсивтілігі кішірейіп, оны ө лшеуге болады. Ө з квантын жұ та отырып, атом қ оздырғ ыш кү йіне содан кейін негізгі кү йіне ө теді. Бірақ та сә йкес энергия деградирленеді, яғ ни ө згеріп отыратын тү рден-жылығ а дейін.

Сызыұ шалы атомдарының спектрлерінің ерекшеліктерінің спектрлері атомдарының сыртқ ы электронды оболочкалы қ ұ рылысының жә не оның электрондарымен толуы, барлық бү тіндей анық талады. Теорияда кванттар сандарының жә не сә кестаң балық аппратының кө мегімен ә р дең гейінде электрон энергиясын мінездецді қ абылдағ ан. Спектрлердің пайда болуына ә келетін, электронды ауысуларды суреттеп беруге мү мкіндік береді. Атомның спектрометрия ә дістерінде орбитальді квант санының ө згеруіндегі электронды ауысуларды ғ ана іске асырылуы мү мкін. Кейбір кезде сә йкес ауысулар “оптикалық электрон” терминімен белгіленеді.

Атомды-абсорбционды жә не атомды-эмиссионды ә дістері дің анық талуымен негізінде индуктивті-байланысқ ан плазмамен (ИСП) жә не электротермиялық атомизацияның қ олдануымен мінзделеді..

 

Сурет. Негізгі (0) жә не қ оздырылғ ан (1.2) дең гейлердіің арасындағ ы электронды ауысулар- атомды спектрлердің пайда болуының себебі.

Орындалу тү рі: тақ ырып бойынша ө зіндік жұ мыс, реферат

Орындалу критерилері:

· Берілген тақ ырып бойынша, сұ рақ тар бойынша ә дебиетпен жұ мыс істеу

· рефератқ а дайындалу жә не график бойынша тапсыру

· максималды балл алу

Тапсыру мерзімдері: Екінші апта

Ә дебиет:

1. Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие + СD/ под ред. Н.И. Калетиной. – М., 2008. – 1016 с. Переплет.

2. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. – 2-ое изд. – М., 2008. – 512 с. Переплет.

3. Крамаренко В. Ф. Токсикологическая химия / В. Ф. Крамаренко. - Киев, «Высшая школа», 1989.- 272 с.

Бақ ылау (сұ рақ тар)

1. Атомды спектрометрия жә не ядерлы анализ ә дістері. Жалпы мінездемесі

2. Токсиканттардың элементті анализіндегі улы металлдарды анық таудағ ы атомды-абсорбционды спектроскопия қ олданылуы.

3. Биологиялық сү йық тық тардағ ы металдық уларды анық тауындағ ы ә дістің қ олданылуы.

 

Тақ ырып 3. Рентгенді-флуоресцентті талдау. Оларды микроэлементтерді талдауда қ олдану.

Мақ саты: микроэлементтердің анализіндегі рентгендік ә дісімен таныстыру.

Тапсырма: тақ ырып бойынша ә дебиетті мең геру

Рентенді спектрометрия ә дісінде ішкі энергетикалық атом дең гейлерінің ауысуларына жауап беретін сигналдарды белгілейді. Квант энергиясы мұ нда ү лкенірек, ал толқ ын ұ зындығ ы кішірек, ол 0, 001-10нм. қ ұ райды. Рентгендік аумағ ында тұ рақ ты тү рде, жү йеден тыс бірліктердің толқ ын ұ зындығ ын ө лшейтін-ангстремдер (0, 01нм.-100А⁰) Оптикалық спектрометриядан ерекшелігі рентгендік спектрометрияда электронды ауысулар басым квант санының ө згеруінде. Оғ ан рентгендік сә уленің ү лкен энергиясы сә йкес келеді-4-11 эВ.

Рентгенді, эмиссионды жә не флюоресцентті анализ 13 тен кө п ретті кө мірімен элементтерді сандық анық тауда жә не идентифицирлеуге мү мкіндік береді, 10 мкм-ге дейін рұ қ сатымен локальды анализ болуы мү мкін.Осы зерттеу жұ қ а пленкаларды жә не кейбір қ атты биологиялық ү лгілерді зерттеуге ө те қ олайлы. Кристалды заттардың қ ұ рылысын зерттеуде-кристалдардың идентификациясын-рентгенді сә улелердің дифракциясын зерттейді. Сандығ ын анық тағ ан кезде флюоресцентті ә дісті қ олдануғ а болады.

Рентгенді флюоресцентті ә дісте рентгендік сә улелену иницирленеді. Ол басым квант санының ө згеруімен ішкі электронды оболочкалардағ ы электронды ауысулар іске асатын біріншілікті шақ ырады. Идентифицирленетін элементтерге жауап беретін, бө лек спектральді сызық тарғ а жазылуғ а болатын квванттардың есебінің жағ дайын ө згертуге осылай болады. Жазылғ ан импульстердің саны анық талып жатқ ан элемент атомының санына пропорционал. Бұ л сандық анализдің негізгісі болып табылады.

Орындалу тү рі: тақ ырып бойынша ө зіндік жұ мыс, реферат

Орындалу критерилері:

· Берілген тақ ырып бойынша, сұ рақ тар бойынша ә дебиетпен жұ мыс істеу

· рефератқ а дайындалу жә не график бойынша тапсыру

· максималды балл алу

Тапсыру мерзімдері: Екінші апта

Ә дебиет:

1. Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие + СD/ под ред. Н.И. Калетиной. – М., 2008. – 1016 с. Переплет.

2. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. – 2-ое изд. – М., 2008. – 512 с. Переплет.

3. Крамаренко В. Ф. Токсикологическая химия / В. Ф. Крамаренко. - Киев, «Высшая школа», 1989.- 272 с.

Бақ ылау (сұ рақ тар)

1. Рентгендік ә дістің анализінің жалпы мінездемесі

2. Рентгендік спектрометрияның ә дісі.

3. Микроэлементтердің рентгендік эмиссионды жә не флюоресцентті анализі, мінездеме.