Зертханалық жұмыс. Ауаның жай-күйін санитарлық-бактериологиялық бағалау

Атмосфералық ауа мен жабық бө лмедегі ауа микроорганизмдердің сапалық жә не сандық қ ұ рамы бойынша айтарлық тай ерекшеленеді. Бө лмедегі бактериялар жиынтығ ыны (бактериальная обсемененность) атмосфералық ауа тығ ыздығ ына қ арағ анда жоғ ары, сонымен қ атар.ауағ а науқ ас адамдар мен жануарлардан келіп тү сетін (сө йлескенде, жө телгенде аэрозоль қ ұ рамындағ ы ауа тамшылары жолымен, тері мен тү ктері бетінің эпителиінің тү леуінде, тө сек жабдық тарының ластануы мен топырақ тың зақ ымдалуы кезінде) патогенді тү рлері бойынша.

Ауа микрофлорасы кө птеген қ ұ рғ ау, кү н жарығ ының ультракү лгін сә улесі, температураның ауытқ уы сияқ ты басқ а да қ оршағ ан ортаның жағ ымсыз факторларына жоғ ары тө зімділігімен ерекшеленетін топырақ микроорганизмдері негізінде қ ұ ралады. Ә детте ауадан Micrococcus, Bacillus subtilis, В. cereus vat: mycoides, В. Mesentericus туыстарының ө кілдерін, Actinotnyces, Penicillium, Aspergillus, Mucor ә р тү рлерін бө ліп алады.

Ауыз қ уысы мен мұ рын қ уысының шартты – патогенді микроорганизмдері (жасыл жә не гемолитикалық стрептококктар, гемолиткалық стафилакокктар) ауа ү шін санитарлық кө рсеткіштер болып табылады.

Ауа микрофлорасын зерттеу ү шін тү рлі ә дістерді қ олданады.

Седиментациялық ә діс (Кох ә дісі, 1881 ж.) – беті ашық Петри табақ шасындағ ы қ оректік орта бетіне ауырлық кү шінің ә серімен бактериалды бө лшектер мен тамшылардың шө гуіне негізделген ә діс. Ә детте Омелянский бойынша есептейді: 100 см² қ атты ортағ а 5 минут ішінде 10 л ауада болатын бактериялар саны шө геді. Дегенмен, кейінірек бұ л кө рсеткіштер 3 есеге дейін тө мендеген. Қ озғ алыс жылдамдығ ының ү лкен ауытқ улары орын алатын атмосфералық ауа ү шін аталғ ан ә діс нақ ты емес жә не мү лдем жарамсыз саналады. Ә діс тек қ ана электр энергиясы мен едә уір жетілген қ ұ ралдар борлмағ ан жағ дайда ғ ана қ олданылуы мү мкін.

Фильтрациялық ә діс (ауа сұ йық тық арқ ылы ү рленеді) – кейін тү рлі орталарғ а егу ү шін қ олдауы мү мкін болатын бактерияларды сұ йық тық ішінен ұ стап алуғ а негізделген, Дьяконов қ ұ ралы. Микробтық аэрозольді бумен немесе сұ йық тық ты себу арқ ылы шө ктіретін ә діс – Речменский қ ұ ралы. Ауа ағ ындарының арнайы қ ұ ралдарды қ олдану арқ ылы кү шпен соғ ылу принципіне негізделегн ә діс – Кротов қ ұ ралы. Ауа ағ ыны сына тә різді тар саң лау арқ ылы келіп, жоғ ары жылдамдық пен дымқ ыл қ оректік орта бетіне соғ ылады. Соғ ылу нә тижесінде ауада болатын аэрозольдар, сонымен қ атар, қ ұ рамында бактериялар бар шаң бө лшектері мен тамшылар ЕПА немесе элективті қ оректік орталардың бетіне келіп соғ ылады. Мұ ндай қ ұ ралдың ө німділігі 20-дан 40 л/мин қ ұ райды. Мұ ндай ә дістер айтарлық тай сенімді ә рі нақ ты келеді.

Ауа микрофлорасын седиментациялық ә діспен зерттеу. Қ оректік ортасы бар (ЕПА) Петри табақ шаларын ашық кү йде еденнен ә р тү рлі дең гейде орналастырады. Ауаның санитарлық жай-кү йін анық тау кезінде табақ шаларды отырғ ан немесе тұ рғ ан адамның тыныс алу дә режесіне сә йкес келетін тү рлі биіктіктерде орналастырады. Қ оректік ортасы бар табақ шаларды ауаның болжанғ ан ластануына қ арай 10-20 минут сайын орналастырып отыру қ ажет. Кейін олардың бетін жауып, 25°С-та 48 сағ ат бойы инкубациялайды, бұ л ө суі ү шін едә уір тө мен температураларды қ ажет ететін бактериялар мен зең саң ырауқ ұ лақ тарының ө суін ынталандырады. Екі табақ шадағ ы ө скен колониялардың жалпы санын есептейді, 250 колониядан аз болса, ауа таза болып есептеледі, 250-500 колония – орташа ластану дә режесін кө рсетеді, колониялар саны 500-ден жоғ ары болса ластанғ ан болып есептеледі.

Омелянский ережесіне сә йкес 100 см² ауданғ а 5 минут ішінде 10 л ауада болатын микроорганизмдер шө геді (1 м³ 1000 л-ге тең). Микробтық санды мына формуламен анық тайды:

Х= а ^. 100 ^. 1000 ^. 5 / в ^. 100 ^. t,

мұ ндағ ы, Х – 1м³ ауадағ ы микроорганизмдер саны; а – табақ шадағ ы колониялар саны; в – табақ ша ауданы; t – табақ ша беті ашық тұ рғ ан уақ ыт; 5 Омелянский есебі бойынша уақ ыт; 10 – 5 минут ішінде микроорганизмдер шө гетін ауа кө лемі (литрмен); 100 – шө гетін аудан (сантиметр квадратпен); 1000 – зерттелетін ауа кө лемі (литрмен).

Ауа микрофлорасын аспирациялық ә діспен зерттеу. Ауаны егу ү шін ЕПА ортасы бар Петри табақ шаларын Кротов апаратына орналастырып, ток кө зіне қ осады (ауаның жұ тылу жылдамдығ ы 10 минутта – 25 л/мин). Микроорганизмдер агар бетіне шө геді. Табаұ шаларды шығ арып, тә улік бойы 37°С-та инкубациялайды. Кейін ө су нә тижесін есептейді. Ауаның бактериалдық ластануы 1 м³ кө лемдегі микробтардың жалпы санымен кө рсетіледі. Микробтық санды келесі формуламен санайды:

Х = а ^. 1000 / V, мұ ндағ ы, а – табақ шадағ ы ЕПА ортасына ө сіп шық қ ан микробтық колониялар саны; V – қ ұ рал арқ ылы ө ткізілген ауа кө лемі, л; 1000 – зерттелетін ауа кө лемі, л. Ауаның тазалығ ын 23 кесте бойынша бағ алайды.

 

23 кесте

Ауа тазалығ ы ережелері

 

Бө лмедегі ауа	1 м3 –де рұ қ сат етілген кө рсеткіштер
микробтық сан	стрептококктар
жазда	1500 дейін	16 дейін
қ ыста	4500 дейін	36 дейін

Есептеу ү лгісі. Мә селен, 10 минут ішінде 250 л ауа ө ткізгенде, орта бетінде 50 колония ө сіп шық ты. 1 м³ ауадағ ы микроб саны = (50 ^. 1000): 250 = 200.