Зертханалық жұмыс. «Агарлы блок» әдісімен микроорганизмдердің антагонисттік белсенділігін анықтау

Антагонист-микробтың ө су ү рдісі барысында экзометаболиттер бө лінетін дақ ылдық сұ йық тық пен тест-микрооргнеизмдердің ө суін тежейтін қ абілеті бойынша антагонисттік белсенділігін анық тауғ а болады. Бұ л мақ сатта «агарлы блок» ә дісі қ олданылады.

Қ атты орталардағ ы микробтардың антагонизмін бағ алау тә сілдері басқ а тү рлеріне қ арағ анда келесілерімен ерекшеленеді:

- агар бетіне егілетін барлық тест-штамдар зерттелетін дақ ыл газонынан бірдей қ ашық тық та жатады (2 ± 0, 2мм);

- антагонист – дақ ылдардың клетка санын стандартау мен ө згертіп тұ руғ а мү мкіндік береді;

- ө сіп шық қ ан тест-штамм колонияларының санын есептеу арқ ылы сандық нә тижелерді алу мү мкіндігін болжайды;

- нә тижелерді бағ алау мү мкін болатын салыстырмалы бақ ылау нұ сқ алары болуын болжайды;

- микробоцидті жә не статистикалық ә серлерді бағ алау мү мкіндігін болжайды.

Тазалық ты сақ тай отырып белгілі диаметрі (6-8 мм) бар металл немесе шыны цилиндрмен Петри табақ шасындағ ы агар пластинкасынан агарлы блоктар таң далыпғ алынып тасталады. Олардың орнында анатгонисттік белсенділігі анық талатын зерттелетін дақ ыл сұ йық тығ ын қ ұ ятын ойық тар пайда болады. Бір табақ шағ а 6-8 ойық жасауғ а болады. Ойық тарғ а субстратты қ ймас бұ рын агар беті тест-дақ ылдар суспензиясымен шайылады

. Ойық тарғ а тү рлі бастапқ ы сұ йық тық тардың сұ йылтуларын енгізіп, антагонисттік белсенділігінің титірін шартты бірліктермен анық тауғ а болады. Тә жірибе нә тижелері кестеге енгізіледі.

.

 

15 кесте.

Зерттелетін шатмның дақ ылдық сұ йық тығ ының антагонисттік белсенділігі

 

Тест-дақ ылдар	Дақ ылдық сұ йық тық сұ йылтулары	Тә жірибені қ орытындылау
1: 1	1: 10	1: 100
Ескерту: +белсенділік бар, -белсенділік жоқ.

 

4 сурет. Мерзімі ұ зартылғ ан антагонизм ә дісі

 

16 кесте.

Зерттелетін штамның антагонисттік белсенділігі

 

Тест-дақ ылы	Ө сіп шық қ ан колониялар саны	Тә жірибені қ орытындылау

 

Зертханалық жұ мыс. Бірлесіп дақ ылдау ә дісімен микроорганизмдердің антагонисттік белсенділігінің индексі мен биосә йкестілігін анық тау

Қ атты қ оректік орта да. Қ атты қ оректік ортада зерттелетін штамм мен индикатор штамды аралас дақ ылдау ә дісін Н.А. Глушанова ұ сынғ ан. Қ оректік орта бетіне бактериологиялық тұ зақ пен диаметрі 3 мм болатындай етіп, сұ йық қ оректік ортада ө сірілген жә не лайлану стандарты бойынша стандартталғ ан тә уліктік дақ ылды тамызады. Тамшы кепкен соң оның шетінен 1-2 мм қ алдырып, сол ортаның бетіне сондай кө лемде зерттелетін дақ алдың басқ а тү рін тамызады, ол ағ ып бара жатып, бірінші тамшының жартысын жабады

Бірігіп егілген бө лікте дақ ылдар бір-бірімен бә секелесе отырып, бірлесе отырып ө седі. Екінші тамшы кепкеннен кейін егілген табақ шаларды тө ң керіп, 37–39^оС қ ұ рамында кө мірқ ышқ ыл газы жоғ ары болатын ортада инкубациялайды. Ә р тә жірибені дақ ылдардың орнын ауыстыра отырып екі реттік қ айталаумен жү ргізеді. Жоғ арыда келтірілген ә дістеме бойынша біріне-бірі қ абаттасқ ан бір дақ ылдың тамшылары бақ ылау болып табылады.

Нә тижелердің есебі инкубация басталғ аннан кейін 24 жә не 48 сағ аттан кейін жү ргізіледі (5 сурет). Зерттеліп отырғ ан дақ ылдардың бірінің ө суі тежелетін болса, онда олардың арасындағ ы қ арым-қ атынасты антагонисттік деп қ арастырады. Ал ол дақ ылдарды биосә йкессіздер санатына жатқ ызады.

Бірлесіп дақ ылдау аймағ ындағ ы зерттелетін штамдардың ө суі артқ ан кезде немесе дақ тар толық бірлесуі байқ алғ ан жағ дайда ғ ана дақ ылдарды биосә йкес деп есептеуге болады (мутуализм, синергизм, сателлизм).

Егер екі дақ ылдың біреуі бірлесіп дақ ылдау аймағ ында тамызу кезегіне қ арамастан екінші дақ ылдың ө суін тежей отырып, ө сетін болса, онда мұ ндай нұ сқ асын ә лсіз антагонизм деп бағ алайды.

Басқ а бір зерттелетін дақ ылдың дағ ының перифериясы бойымен басқ а бір дақ ылдың тежелу аймағ ы (ө судің тежелуі) анық байқ алатын болса, онда мұ ны кү шті антагонизмнің белгісі ретінде қ арастырады.

 

А Б В

 

 

5 сурет. Қ атты қ оректік ортадағ ы бірлесіп дақ ылдау ә дісімен микроорганизмдердің биосә йкестілігін анық тау: А – штамдар сә йкессіздігі (дақ ылдардың бірінің «жоғ арығ а шығ уы»); Б – штамдар сә йкессіздігі (байланыс аймағ ында тестіленетін дақ ылдардың бірінің ө суінің тежелуі); В – штамдар сә йкестілігі (дақ ылдардың байланысу аймағ ы тегістелген).

 

17 кесте.

Зерттелетін дақ ылдардың биосә йкестілігі

Дақ ылдар	Биосә йкестілік	Тә жірибені қ орытындылау
1+2
2+3
1+3
Ескерту: «+» дақ ылдар биосә йкестілігі; «-» -дақ ылдар биосә йкессіздігі.

Сұ йық қ оректік ортада. Бактериялардың антагонисттік қ абілетін сұ йық қ оректік ортада анық тау белгілі аралық тардан кейін, инкубацияланатын бактериялармен бірге белгілі сандық қ атынаста қ атты ортадғ жү йелілікпен егіліп отыратын жолмен жү зеге асады. Егу жұ мысын табақ шада сандық есеп жү ргізе алатындай изоляцияланғ ан колониялар ө сетіндей етіп жү ргізеді. Сонымен қ атар, микроб-антагонистінің колониялары санына ө сіп шық қ ан тест-микроб санының қ атынасын, антагонисттік белсенділік индексін, анық тайды.

18 кесте.

Зерттелетін дақ ылдардың биосә йкестілігі

Дақ ылдар	Антагонисттік белсенділік индексі	Тә жірибені қ орытындылау
1+2
2+3
1+3

 

Қ ұ рал-жабдық тар: ЕПА, Сабуро қ оректік орталары бар Петри табақ шалары; залалсыздандырылғ ан қ ұ быр су бар пробиркалар; бактериялар мен ашытқ ылар суспензиясы; лайлану стандарттары; бактериологиялық тұ зақ; 1 мл-лік тамшуырлар; Дригальский шпателі; спирт шамы.