Жедел пневмонияэтиологияся, Клиникалық көріністері.

Пневмония - өкпепаренхимасыныңжітіжұқпалы-қабынулықауруы, клиникалықтұрғыданəр-түрлікөріністегі, дəрежедегітынысалубұзылыстарымен, қызба, уыттану, сипаттыфизикалықөзгерістер мен өкпедегіошақты - инфильтративтік «жаңапайдаболған» өзгерістердіңрентгенологиялықдəлелдерменкөрінеді.Пневмонияменауырғанбалалардың 10-20 –да қоздырғышMycoplasmapneumonia не Chlamydiapsittaci (орнитоз қоздырғышы) болады. Олкөбіне қызылша, көкжөтел, тұмау, бронхит, демікпе сияқтытынысауруларыннемесеәсіресежасбалалар мен қартадамдардаболатынқатаңауруларданкейінпайдаболады. СоныменқатаролСПИД-пенауырғанкезде де болуымүмкін.

Жедел пневмония кенеттенбасталады, денеқызуы 39 — 40^oС-қа, кейдеодан да жоғарыкөтеріледі, науқасқалтырап, алғашқыдақұрғақ, кейінненқақырықтыжөтелпайдаболады. Науқастыңбүйірішаншиды, біртіндептынысытарылып, ауажетпейді, буындарысырқырайды. Ем қабылдағансоңаурудыңбеті 3 — 5 күнненкейінқайтабастайды.

Жіктелу:

Госпиталдықпневмониялар + стационардаболғаннан 48 сағатөткенсоң не оданшығарылғаннанкейін 48 сағатөткенсоңдамиды. Бұлардыңішіненерте (ЖӨЖ-де болғандардыңалғашқы 4 тәулігі) жәнекеш (ЖӨЖ –де болғандардың 4 тәулігінен аса) вентиляциялықтүрінажыратады.

Пневмонияныңморфологиялықболмысын клиника-рентгендіккөрсеткіштерінеқарайанықтайды.

Ошақты- пневмонияныңеңжиітарағантүрі, ошақкөлемі1 см не оданүлкен.

Ошақтықосылған- ошақтыинфильтративтіөзгернешесегментте не өкпеніңтүгелбөлігінде; бұндатығыздау инфильтрация ошақтарыжәне/не деструкция қуысы.

Сегментарлық– прцескесегметтүгелқатысып, ателектаз не гиповентиляциякүйіндеболады.

Бөліктік -лобарлықпневмоникалық инфильтрат.

Крупоздыбөліктік (пневмококктік) пневмония (Боткин ұсынысы), тек Ресейдеорыналғантүсінік.

Интерстициалдық;–пневмонияныңсиректүрі, бұзылысорны- өкпеинтерстицийі. пневмонияныңсозылыңқыағымынқоюдамәндісі –пневмониялықпроцестің 6 апта- 8 ай арасындажазылыпүлгермеуі.

Пневмонияныңауырлығын (жеңіл, орташажәнеауыр) токсикоз, ТТ, жүрек- қантамырөзгерістері (бұларқоздырғыштүрінебайланысты), инфекция ауқымы, организм реактивтілігі, емнің дер кезі мен тиімділігіанықтайды.

Клиникасы (бастысиндромдар)
1. Жайқабыну синдромы: қалтыраптоңу, дененіңқызуы, бас ауруы,қанқақыру, қызба, кеуденіңауруы, ЭТЖ өсуі, лейкоцитоз, СРБ,ДФА фибриногенніңкөбеюі.
2. Өкпеинфильтрациясы синдромы: кеуденіңзақымданғанжағыныңтынысалудақалыңқыболуы, дауысдірілі мен бронхофонияныңкүшеюі, өкпедыбысыныңәлсіреуі, везикула тынысыныңөзгеруі,крепитация, рентгенологиялықбелгілер.
3. Бронхообструктивті синдром: қақырыққиналыптүсетінжөтел, экспираторлықдемікпе, қысқырғанөкпедыбысыныңқорапреңіболуы, құрғақсырылдардыңестілуі.
4. Тынысжетіспеушілік синдромы: демікпе,цианоз,ӨТС мен Тиффно-Вотчалтестігініңазаюы.
5. Жүрекәлсіздігініңбелгілеріболуымүмкін
6. Астения синдромы: делсалдық, әлсіздік, тәбеттіңболмауы, тез шаршау.
7. Басқаоргандар мен жүйелерзақымданусиндромы:асқазан-ішекжолы, бүйрек, нерв жүйесіөзгерістері.

 

Жүрек-тамыр жүйесі ауруларының науқастарын сұрастыру және қарау. Жүрек маңын қарау және пальпациялау. Пульсті зерттеу, артериальды және веналық қысымдарды анықтау. Жүректі перкуссиялау.

Жүрек - қан тамыр жүйесіне жүрек, қан тамырлары және оның жұмысын реттеп отыратын аппараттар жатады. Жүрек – кеуде қуысының ортасында, үшінші қабырға мен семсер өсіндінің ортасында орналасқан. Жүректің көп бөлігі ортаңғы сызықтан сол жаққа қарай орналасқан. Қолқа, өкпе артериясы және жоғарғы ұшынан жүректің негізін және төменгі сол жағын табуға болады. Жүректің салмағы – 250 – 350г.

Науқастарды қарап тексеру. Жалпы қарағанда науқастың бет әлпетін, ыңғайлы жағдайын, терінің түсін, ісіктің көлемін, домбығы бар ма екенін қарау керек. Жүрек маңайының ауруында, ентікпеде науқас өзіне ыңғайлы жағдай іздейді. Ауырсыну кезінде дененің жоғарғы бөлігін қозғалтуға қорқады. Ауа жетіспегендіктен қан айналымының бұзылғанынан және гемоглобиннің тотықпауынан науқастың еріннің, мұрын ұшының, аяқ пен қолдың саусақтарының көкшіл түсті болуы цианоз деп аталады. Әдетте цианоз ісіктен бұрын пайда болады және жүрек шамасыздығына тән. Көкшіл түске боялу құрамында көп мөлшерде тотықсызданған гемоглобині бар қанның тері саңылаулары арқылы шығуы деп түсіндіріледі. Кейбір жүрек - тамыр ауруларында науқастың терісі сарғаюы мүмкін. Өйткені бұл бауырдың билирубин шығару қызметінің бұзылуынан болады. Жүрек маңайын қарағанда ол жердің төмпекшеніп көзге көрінуіне көңіл аударамыз. Қалыпты жағдайда ол көзге көрінбейді.

Бұлшық еттің гипертрофиясында сол жақ қарыншаның жиырылуы жиіленеді және көлемді болады. Сол жақ қарыншаның дилетация (босану) кезінде жоғарғы бөліктің итерімі (күші) сол жақ және төменге қарай беріледі. Қолқаның аневризмасында кеуденің жоғарғы ойындысында оң жақ екінші қабырға аралықта пульстің соғуы білінеді. Жүректің аневризмасында пульстің соғуы кеуденің сол жақ төртінші қабырға аралығында білінеді. Жауырын аймағындағы пульстің білінуі - бұл жүрек ақауындағы оң жақ қарыншаның гипертрофиясында және өкпе эмфиземасы болып табылады.

Жүрекұшынжәнежүрекдумпуінпальпацияәдісіментексеру. Пальпацияарқылыжүрекұшыныңтүрткісін, жалпыжүректіңсоғуынжүректұсындағыпульсацияларды, кеудедірілінанықтауғаболады. Жүрекұшыныңтүрткісінанықтауүшін оң қолдыңалақанынжүректұсынақоямыз, саусақтарқолтыққабағытталыпүшінші, төртіншіқабырғалараралығындажатуытиіс. Алақанжүрекұшынбасыпжатуышарт. Соныменжүрекұшынанықтағансоң, оныңжалпысипатынамәнберуімізкерек. Пальпацияжасағандажүрекұшыныңжатқанжерін, оныңаумағын, күшін, биіктігін, серпімділігінзерттейқарайды. Олүшінжоғарыдаайтылған оң қолдың үш саусағыныңұшыменжүрекұшытұрғаннүктенідәланықтапбелгілеукерек. Егержүрекұшыныңтүрткісіедәуір жерді алыпкөлбепжатса, ең сыртқы, төменгінүктенітаңдапаламыз. Науқастыңкеудесіналғаеңкейтіпұстауынөтінукерек, негедесеңізбұлкездежүрекұшыныңтүрткісін табу ыңғайлыболады. Жүректүрткісініңаумағыдеп түрткініңәсеріненкеудеклеткасыньңқозғалуынайтамыз, оныңкалыптыжағдайдадиаметрі 1-2 см болады. Егерол 2 см-ден үлкенболса — жайылғанжәнеоданкішіболса - шектелгендепесептелінеді.Пальпация әдісімен зерттеу кезінде жүрек ұшының саусақтарға әсер ететін қысымы жүрек ұшы түрткісінің күші деп аталады. Ол сол жақ қарыншаның жиырылуына байланысты болады. Алдыңғы екі қасиеті сияқты, түрткінің күші де кеуде қуысының қалыңдығына және оған жүрек ұшының жақын орналасуына байланысты.

Ал сол жақ қарынша қатты қалыңдағанда "күмбез" тәрізді түрткі сезіледі, себебі бұл кезде жүрек кеуде қуысына тығыз жанасып жатады.

Қалыпты жағдайда жүрек ұшы түрткісі ортаңғы бұғана сызығынан 1-2 см оңға қарай бесінші қабырға аралығында жатады. Егер науқас сол жағымен жатса, бұл нүкте солға 2 см, оң жағымен жатса, оңға 1-1,5 см ығысуы мүмкін. Ал адам тік тұрғаңда мұңдай өзгерістер болмауы тиіс.

Тамыр соғуы (пульс) - бұл жүректің жиырылуы кезінде айдап шыққан қанның әсерінен артерия қабырғаларында пайда болатын кезеңді тербелістер. Әдетте пульсті білезік артериясында үш саусақпен анықтайды. Пульсті самаймен ұйқы артериясында анықтауға болады.

Перкуссия Бұл әдіс арқылы жүректің көлемін, оның орналасуын, шекарасын, кескін үйлесімін (конфигурация), сол сияқты қан тамырлары шоғырының енін де анықтауға болады. Негізінде жүрек екі жағынан өкпемен жабылып жатады, перкуссияның шарты бойынша, өкпе ауасы бар мүше, онда ашық дыбыс, ал жүрек ауасыз мүше, оңда тұйық дыбыс естіледі.

Перкуссия жасағанда төменгі көрсетілген ережелерді басшылыққа алған жөн. Науқастың қалпы: жүрек перкуссиясын жасағанда науқас тік тұруы тиіс, екі қолы төмен түсірілген, ал халі ауыр, өздігінен тұра алмайтын науқастарды төсекте жатқан қалпында перкуссия жасайды.

Плессиметр саусақтын қалпы: плессиметр саусағын кеудеге тығыз ұстап, анықтайтын шекарамызға сәйкестендіріп (параллель) қояды.

Жүрек перкуссиясы: бұл кезде ең алдымен жүректің қай шекарасын анықтаймыз, соны білу қажет. Салыстырмалы тұйықтықты анықтау үшін орташа күшті перкуссияны қолданады. Абсолютті тұйықтықты анықтағанда бәсең перкуссияны қолданады.

Перкуссияның бағыты: жүрек перкуссиясын ашық дыбыстан бәсең дыбысқа қарай, өкпеден жүрекке қарай жасайды.

Жүрек шекарасын белгілеу: жүрек шекарасының белгісін плессиметр саусағының өкпе перкуссиясы сияқты ашық дыбыс жағынан (сыртқы жағынан) белгілейді.

Жүректің және қан тамырлар шоғырының енін анықтау. Ол үшін жүрек перкуссиясын төменгідей төртіппен жүргізеді: ең алдымен жүрекгің оң жақ ше-карасын кейін, сол жақ және жоғарғы салыстырмалы тұйықтыктығын анықтайды, қосымша жүрек кескін үйлесімін (конфигурациясы) сантиметр өлшемімен өлшейді. Салыстырмалы тұйықтыктан кейін абсолюттік тұйықтықты және қан тамырлар шоғырының енін анықтайды.

Билет

1 Созылмалы обструктивті бронхит.Этиологиясы.Клиникалық көрінісі.

Созылмалы бронхит – бастапқыда шырышты қабат, кейіннен үдеріс үдеген сайын бронхтардың тереңірек қабаттары мен перибронхиалды дәнекер тінін зақымдайтын, бронхиалды жолдардың созылмалы қабынуы. Онымен көбіне кәрі жастағы ер кісілер ауырады. Созылмалы бронхитпен аурушаңдық адам өмірінің алтыншы және жетінші онжылдығында артады, ал бұл аурудан өлімге алып келуі сегізінші онжылдықта байқалады.

Этиологиясы. Ауруды тудыратын бірден бір себебі ол шылым шегу.Темекі тартатын адамдар сау адамдарға қарағанда,созылмалы бронхитпен 4-5 есе жиі ауырады.Екінші орынға қоршаған ортаның зиянды әсерлері жатады.Әсіресе жанармайлар толық жанбаған кезде түзілетін заттар.(күкірт қышқылы) органикалық және органикалық емес шаң-тозаңдар (мақта,астық,цемент,көмір тозаңы т,б) Созылмалы бронхит ауруына бейімділік тыныс жүйесінің жоғарғы бөлігінің патологиялық зақымдануынан (қайталанған жедел респираторлық аурулар,созылмалы инфекциялар т.б) да болуы мүмкін.Осы айтылған әсерлерден бронхтардың кілегей қабаты біртіндеп қалыңдайды да,оның шырыш бөлу қызметі артады, әртүрлі инфекциялық агенттермен қосылып,шырыш кілегейлі іріңді немесе іріңді болып өзгереді.Патологиялық қабыну үдерістері тереңдей отырып,бронхтардың барлық қабаттарын қамтуы мүмкін.Кейін фиброздық өзгерістер де қалыптасады.

Клиникалық көріністері. Созылмалы бронхиттің негізгі белгілерінің қатарына: жөтел, қақырық тастау, ентігу, ал аускультацияда – қатты тыныс пен сырылдардың естілуі жатады. Созылмалы бронхит біртіндеп дамиды және кеш анықталады, себебі ұзақ уақыт бойы науқасты аз мазалауы мүмкін. Клиникалық көрінісі бронхиалды ағаштардың (жолдардың) зақымдау деңгейімен байланысты көрінеді.

· Қабыну үдерісі ірі және орта бронхтарды қамтитын проксималды бронхитте, аз мөлшерлі қақырықты жөтел байқалады, ентігу болмайды, қатаң тыныспен бірге төмен тембрлі құрғақ сырылдар естіледі. Бронхиалды өткізгіштік бұзылмаған. Бұл созылмалы обструктивті емес бронхит немесе «ентігусіз бронхит» болып табылады.

· Обструктивті бронхитте тек қана жөтел ғана емес (қақырықты немесе қақырықсыз), сонымен бірге, бірінші кезекте, ентігу («ентігулі бронхит») байқалады. Қабыну үдерісі ұсақ бронхтарда («дисталды бронхит») орналасады. Қатаң тыныс пен бірге ысқырықты сырылдар естіледі. Сыртқы тыныс қызметін тексергенде бронх өткізгіштігінің бұзылуы анықталады.

· Бронхиттің өршуі көбіне қалыпты температурамен өтеді, дененің жоғарғы бөлігінің (бас, мойын) терлегіштігі байқалады, жөтел күшейеді, қақырық көлемі артады.

· Аздап өршу кезінде қақырық шырышты – іріңді, дене температурасы қалыпты немесе субфебрильді, шеткері қан көрсеткіштері аз өзгерген. Айқын өршу кезінде қақырық шырышты – іріңді, құрамындағы лейкоциттер жоғары мөлшерде болады. Обструктивті өзгерістер үдеген кезде ентігу күшейеді созылмалы обструктивті бронхиттің үдеуі тыныс және жүрек жеткіліксіздігіне алып келеді.