У выніку падпіс Рыжскага мірнага д-ра паміж Польшчай і Савец Расіяй (18.3.1921) зах бел тэр сталі часткай "другой РП". падзел на 4 ваяводствы (Віленскае, Беластоцкае, Наваградскае і Палескае) 29 паветаў і гміны. Палякі наз гэтыя тэр "крэсы ўсх", "паўн-ўсх землі Польшчы", "Белапольшча", што падкрэслівала пазіцыю непрызнання бел зямель як асобнай не толькі тэр-паліт, але і этнічнай адзінкі. У эк плане Зах Бел была аграрным рэгіёнам. У 20-х гг. польскі ўрад праводзіць на далучаных землях шэраг аграрных р-м: парцэляцыю – продаж памешчыкамі праз банк часткі сваіх зямель па фіксаваных цэнах; камасацыю – аб’яднанне ў адзіны надзел дробных сялян палосак і высяленне сямей на хутары; пераход сервітутаў – сумесных для карыстання памешчыкаў і сялян зямель.Прамысловасць Зах Бел насіла пераважна дробны х-р з найбольшым развіццём харчовай і дрэваапрацоўчай галін. Сярэдняя зар плата рабочага на заходнебел прадпрыемствах складала каля 68 % ад зар платы рабочага ў Цэнт Польшчы. Значна абвастрыў стан працоўных эк крызіс 1929 – 1933 гг., у выніку 46 % рабочых засталіся без працы. Адным з вынікаў непамернай эксплуатацыі народа і цяжкага сацыяльна-эк стану стаў масавы выезд за мяжу. нацыянальна-рэлігійная п-ка польскага ўрада, якая мела мэтай непрызнанне і далейшае знішчэнне бел нацыі. На тэр Зах Бел дзейнічала 19 турмаў і канцэнтрацыйны лагер у Бярозе-Картузскай. Рэжым санацыі Ю. Пілсудскага (1926 – 1939) узмацніў сацыяльны, нац і рэліг прыгнёт, што выклікала актывізацыю нац-вызваленчага і рэвалюц руху ў Зах Беларусі. У першай палове 20-х гг пераважалі ўзброеныя выступленні партызан хар-ру.У сярэдзіне 20-х гг на паліт сцэну выходзіць яшчэ некалькі сіл, сярод якіх вызначаецца Бел сялянска-работніцкая грамада (БСРГ). За два гады яе існавання (1925 – 1927) яна ператварылася ў самую мас паліт арганізацыю сялян Еўропы. Яе мэты: самавызначэнне Зах Бел, аб’яднанне ўсіх бел зямель, сялянска-рабочы ўрад, ліквідацыя асадніцтва, дэмакратыя, свабода, нац роўнасць і навучанне на роднай мове. З 1931 г. пачынаецца рост сялянскіх выступленняў; адбываецца ўзброенае паўстанне сялян Кобрынскага павета (1933) і найбуйнейшае паўстанне нарачанскіх рыбакоў 35-39гг. Другая палова 30-х гг. стала цяжкім часам для рэв-выз руху ў Зах Бел. У Еўропе шырылася фашысцкая пагроза. У 1935 г. быў створаны адзіны антыфашысцкі фронт. Гэта садзейнічала рэвалюц ўздыму 1936 – 1937 гг., які змяніўся спадам. Жорсткая рэпрэсіўная п-ка польскіх улад прыводзіла да шматлікіх арыштаў лідэраў паліт арганізацый і забароны іх дзейнасці. Сапраўднымі асяродкамі бел мовы і к-ры становяцца Бел інстытут гаспадаркі і культуры (1926 – 1936), беларускія гімназіі ў Вільні (1914 – 1944).У 1921 г. заснаваны Віленскі бел гісторыка-этнаграфічны музей. У навуковай і культурна-асвет рабоце актыўна ўдзельнічалі Ластоўскі, Станкевіч, Тарашкевіч, браты Луцкевічы і інш.У час, калі ў БССР пачаўся працэс згортвання п-кі беларусізацыі, супрацьстаянне прымусовай паланізацыі ў Зах Бел садзейнічала актывізацыі і аб'яднанню бел інтэлігенцыі.
ВАВ
Фашысцкая Гер, парушыўшы пакт аб ненападзенні, 22 чэрвеня 1941 г. ўварвалася ў межы СССР. На тэр Бел разгарнуліся абарончыя баі. У адпаведнасці з планам маланкавай вайны галоўны ўдар на маскоўскім напрамку наносіла група армій «Цэнтр». Яна мела на мэце знішчэнне ў прыгранічных баях войскаў Зах асобай вайсковай акругі. У першапач перыяд вайны савец войскі вымушаны былі адступаць бо склад Чыр Арміі рыхтаваўся галоўным чынам да наступ дзеянняў, бо існавала думка аб будучай вайне як наступальнай, скарацечнай і на чужой тэр. Не было цалкам праведзена пераўзбраенне войскаў, новая тэхніка была яшчэ не асвоена. За тыдзень баёў байцы паграніч заставы лейтэнанта Кіжаватава, што знах ў Брэсц крэпасці, знішчылі каля батальёна гітлераўцаў. Штаб абароны крэпасці ўзначалілі капітан Зубачоў і палкавы камісар Фамін. Кіраўніком абароны стаў маёр Гаўрылаў. Абаронцы крэпасці пратрымаліся каля месяца, хаця па планах фашыстаў на захоп крэпасці адводзілася толькі некалькі гадзін. У 1965г. «Крэпасць- герой». Ужо ў першыя гадзіны вайны разгарнуліся павет баі ў небе Бел. Каля Радашковіч здзейснілі гераічны подзвіг камандзір эскадрыллі, капітан Гастэла і члены яго экіпажа. накір палаючы самалёт на трупу ням танкаў і аўтамашын. 14 ліпеня 1941 г. пад Оршай упершыню батарэя мінамётаў пад каманд капітана Флёрава выкарыстала рэактыўную артылерыю — «кацюшы». не дазволілі праціўніку рэалізаваць план «маланкавай вайны. На акуп тэр Бел ням-фашыс захопнікі ўстанавілі акуп рэжым. Быў уведзены «новы парадах», нак на ліквід савец ладу, рабаванне нац багаццяў і рэсурсаў, прыгнечанне і знішчэнне людзей. Яго ідэйнай асновай «рас тэорыя», перавагу арыйскай расы неабходнасць пашырэння «жыццёвай прасторы» для немцаў і іх «права» на сусветнае панаванне. плане «Ост». 75% рускіх, бел, укр фізічна знішчыць, а астатнія 25% ператварыць у рабоў. Пойнае зніш яўрэяў і цыган. У Бел было створана больш за 260 лагераў смерці. 22 сакавіка 1943 г. па загадзе фашыс былі спалены жывымі ўсе жыхары вёскі Хатынь паблізу Лагойска. вывозілі савецкіх людзей на работы ў Гер. 22 чэрвеня 1941г створаны Зах фронт. Камандуючымі Зах фронтам былі: генерал арміі Паўлаў (чэрвень 1941 г.), генерал-лейтэнант Яроменка (чэрвень - ліпень 1941 г.). Маршал Савец Саюза Цімашэнка (ліпень - верасень 1941 г.), генерал-палкоўнік Конеў І.С. (верасень - кастрычнік 1941 г., жнівень 1942 г. - люты 1943 г.), генерал арміі Жукаў (кастрычнік 1941 г. - жнівень 1942 г.), генерал арміі Сакалоўскі, генерал-палкоўнік Чарняхоўскі (красавік 1944 г.). З першых дзён вайны войскі Зах фронту прынялі на сябе ўдар перавышаючых сіл ворага. Яны вялі цяжкія абарончыя баі ў Бел (абарона Брэсцкрэпасці, Брэста, Мінска, Магілёва, Віцебска, Гомеля), наносілі контрудары пад Гроднам, Віцебскам, удзельнічалі ў Смаленс бітве, абарон аперацыях на подступах да Масквы, у контрнаступленні пад Масквой. Летам 1943 г. ўдзельнічалі ў Курскай бітве, Смаленскай аперацыі. Войскі 3-га Бел фронту ўдзельнічалі ў аперацыях "Баграціён" па выз Бел. і ва Усх-Прускай.
