ДӘРІС № 9
Тақырып: Физиологиялық және көзілдірік оптикасы Мақсаты: Көздің құрылымын, көздің көруінің бұзылыстарын қарастыру
Дәріс жоспары: 1. Көз оптикалық прибор ретінде. 2. Аметропия және аметропия түрлері. 3. Бинокулярлы көздің көруінің бұзылуы. 4. Көздің қитарлануы және анизейкония.
Дәріс тезисі: Анатомиялық құрылымы бойынша көзді бейнелерді қабылдауға және беруге арналған техникалық құрылғымен салыстыруға болады. Адамның анатомиялық көз алмасы диаметрі 25 мм болатын дұрыс сфералы болып келеді. Көз алмасы қабырғксының көп бөлігі үш қабықшамен түзілген: склера, тамырлы қабықша және торлы қабықша. Көз алмасының алдыңғы бөлігінде склера қасаң қабаққа өтеді, ал тамырлы қабықша және торлы қабықша болмайды. Көз алмасының ішкі бөлігінде ылғалды орта, көз қарашығы және шыны тәрізді дене болады. Көру өткірлігі – көздің негізгі функциясы, көзілдірікті таңдау кезінде соған бағыт түзейді. Көздің көру өткірлігін ондық үлестерде өлшейді. Көздің қалыпты көру өткірлігіне (1,0) екі нүктеден көзге түскен сәулелер арасындағы бұрыш 1-ге тең болған жағдайдағы осы екі нүктені көздің бөлек көру қабілетін жатқызады. Аметропия – көздің оптикалық ақауы, онда көздің торлы қабатына түскен заттардың бейнесі анық болмайды. Аметропияны түрлері және дәрежесі бойынша бөледі. Аметропияның түрлері: гиперметропия және миопия. Гиперметропия кезінде көздің көруінің нашарлауы көздің сындыру күшінің жеткіліксіз болуына байланысты. Белгілі бір дәрежеде ол аккомадация қысымымен түзетілуі мүмкін.. Миопия кезінде көздің көруінің нашарлауы көздің сындыру күшінің артық болуымен байланысты, сондықтан ол аккомадациямен түзетілмейді Аметропияның екі түрінде де көздің көруін көздің алдына линза қою арқылы түзетуге болады: гиперметропияда – дөңес (оң), миопияда – ішке қарай ойысталған (теріс). Афакия – көз қарашығының болмауы, ол өте жоғары дәрежедегі гиперметропияның дамуымен бірге жүреді. Пресбиопия – жас ұлғаюына байланысты аккомадацияның әлсіреуі Пресбиопия кезінде көздің торлы қабатында жақын орналасқан заттардың анық бейнесін алу мүмкін емес. Объект анық болуы үшін, көздің алдына фокусты торлы қабаьқа түсіретін оң (дөңес) линзаны қояды. Пресбиопиялық көзілдіріктерді жақын жердегі заттарды көру үшін жұмыс істеу кезінде ғана қолданады (алыста орналасқан заттарды осы линзалар арқылы анық көре алмайды). Алыс және жақын орналасқан заттарды бірдей анық көру үшін әр бөліміндегі рефракциялары әртүрі арнайы линзаларды қолданады (бифокальды, трифокальды, мультифокальды). Астигматизм, клиникалық рефракцияның жеке түрі болып табылмайды, бірақ эмметропия кезінде де және аметропия кезінде де болуы мүмкін. Астигматизм кезінде оптикалық ортаның (қасаң қабақ немесе көз қарашығы) сындырғыш беті сфералы түрде емес, эллипси формасында немесе созылған (торическая форма) формада болады. Бұл жағдайда көзде бір мезгілде бірнеше рефракция болады.. Астигматизмді оптикалық түзету үшін астигматикалық цилиндрлік және сфероцилиндрлік линзаларды қолданады. Адамның екі көзі де көретін заттың бірыңғай көрінетін бейнесін қалыптастыратын келісілген жүйе түрінде жұмыс істейді. Екі әртүрлі көзде осындай бейнені қалыптастыру қабілеті бинокулярлық көру деп аталады. Бинокулярлы көздің көруінің бұзылуы көздің қитарлануы және анизейкония түрінде көрінеді. Көздің қитарлануы – бұл бір көздің көру сызығының біріккен нүктеден ауытқуы. Анизейкония – екі көздің торлы қабатындағы бейнелердің мөлшерінің бірдей болмауы. Жалпы анизейкония – екі көздің біреуіндегі заттың бейнесі бірдей мөлшерде үлкейген немесе кішірейген; меридиональды анизейкония – екі көздің біреуіндегі заттың бейнесі тек бір бағытта үлкейген. Анизейкония шамасын пайызбен өлшейді. Анизейконияны түзету үшін эйкониялық әсері бар арнайы оптикалық жүйелер керек, онда эйкониялық әсері басқа да оптикалық әсерімен біріккен линзаны немесе линзалар жүйесін қолданады. ДЕБИЕТ 1. О.А.Васнецова. Медицинское и фармацевтическое товароведение.- Москва: «ГЭОТАР-Медиа», 2005. 2. Умаров С.З., Наркевич И.А., Костенко Н.П., Пучинина Т.Н. Медицинское и фармацевтическое товароведение. – Москва: ГЭОТАР-MED, 2004.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ (кері байланыс) 1. Көздің анатомиялық құрылымы. 2. Аметропия деген не? 3. Аметропияның қандай түрлері бар? 4. Афакия деген не? 5. Көздің қитарлануы және анизейкония.
|
