Формы і метады навучання і выхавання

Праблемная лекцыя – Праблемная лекцыя пачынаецца з пытанняў, з пастаноўкі праблемы, якую падчас выкладання матэрыялу неабходна вырашыць. Праблемныя пытанні адрозніваюцца ад непраблемных тым, што ўтоеная ў іх праблема патрабуе не аднатыпнага рашэння, гэта значыць, гатовай схемы рашэння ў мінулым досведзе няма. Для адказу на яго патрабуецца разважанне, калі для непраблемнага існуе правіла, якое трэба ведаць.

На працягу лекцыі мысленне студэнтаў адбываецца з дапамогай стварэння выкладчыкам праблемнай сітуацыі да таго, як яны атрымаюць усю неабходную інфармацыю, складнік для іх новыя веды. У традыцыйным навучанні паступаюць наадварот - спачатку даюць веды, спосаб ці алгарытм рашэння, а затым прыклады, на якіх можна папрактыкавацца ва ўжыванні гэтага спосабу. Такім чынам, студэнты самастойна спрабуюць знайсці рашэнне праблемнай сітуацыі.

Праблемныя лекцыі забяспечваюць творчае засваенне будучымі спецыялістамі прынцыпаў і заканамернасцяў вывучаемай навукі, актывізуюць навучальна-пазнавальную дзейнасць студэнтаў, іх самастойную аўдыторную і пазааўдыторную працу, засваенне ведаў і ўжыванне іх на практыке.

Лекцыя – візуалізацыя. Дадзены выгляд лекцыі з'яўляецца вынікам новага выкарыстання прынцыпу нагляднасці, змест дадзенага прынцыпу змяняецца пад уплывам дадзеных псіхолага-педагагічнай навукі, формаў і метадаў актыўнага навучання. Лекцыя - візуалізацыя вучыць студэнтаў ператвараць вусную і пісьмовую інфармацыю ў візуальную форму, што фармуе ў іх прафесійнае мысленне за кошт сістэматызацыі і вылучэння найболей значных, істотных элементаў зместу навучання.

Любая форма нагляднай інфармацыі ўтрымоўвае элементы праблемнасці. Задача выкладчыка выкарыстоўваць такія формы нагляднасці, якія не толькі дапаўнялі б славесную інфармацыю, але і самі з'яўляліся носьбітамі інфармацыі. Чым больш праблемнасці ў нагляднай інфармацыі, тым вышэй ступень разумовай актыўнасці студэнта.

Падрыхтоўка дадзенай лекцыі выкладчыкам складаецца ў тым, каб змяніць, пераканструяваць навучальную інфармацыю па тэме лекцыйнага занятку ў візуальную форму для паказу студэнтам праз мультымедыйныя сродкі навучання (схемы, малюнкі, чарцяжы ў прэзентацыі, фільме і г.д.). Чытанне лекцыі зводзіцца да разгорнутага каментавання выкладчыкам падрыхтаваных наглядных матэрыялаў. Прадстаўленая такім чынам інфармацыя павінна забяспечыць сістэматызацыю наяўных у студэнтаў ведаў, стварэнне праблемных сітуацый і магчымасці іх вырашэння; дэманстраваць розныя спосабы нагляднасці, што з'яўляецца важным у пазнавальнай і прафесійнай дзейнасці.

Лекцыя-гутарка. Лекцыя-гутарка, ці "дыялог з аўдыторыяй", з'яўляецца найбольш распаўсюджанай і параўнальна простай формай актыўнага ўцягвання студэнтаў у навучальны працэс. Гэта лекцыя прадугледжвае непасрэдны кантакт выкладчыка з аўдыторыяй. Перавага лекцыі-гутаркі складаецца ў тым, што яна дазваляе прыцягваць увагу студэнтаў да найбольш важных пытанняў тэмы, вызначаць змест і тэмп выкладання навучальнага матэрыялу з улікам асаблівасцяў студэнтаў. Эфектыўнасць лекцыі-гутаркі ва ўмовы групавога навучання змяншаецца з-за таго, што не заўсёды атрымоўваецца кожнага студэнта залучыць у двухбаковы абмен меркаваннямі. У першую чаргу гэта злучана з недахопам часу, нават калі група малалікая. У той жа час групавая гутарка дазваляе пашырыць круг меркаванняў бакоў, прыцягнуць калектыўны досвед і веды, што мае вялікае значэнне ў актывізацыі мыслення студэнтаў.

Удзел слухачоў у лекцыі-гутарцы можна прыцягнуць рознымі прыёмамі, так, напрыклад, задаваць студэнтам пытанні напачатку лекцыі і па яе ходзе, як ужо апісвалася ў праблемнай лекцыі для высвятлення меркаванняў і ўзроўня дасведчанасці студэнтаў па разгляданай тэме, ступені іх гатовасці да ўспрымання наступнага матэрыялу. Пытанні могуць быць інфармацыйнага і праблемнага характару. Пытанні адрасуюцца ўсёй аўдыторыі. Студэнты адказваюць з месцаў. Калі выкладчык заўважае, што хтосьці са студэнтаў не ўдзельнічае падчас гутаркі, то пытанне можна адрасаваць асабіста таму студэнту, ці спытаць яго меркаванне па абмяркоўваемай праблеме. Для эканоміі часу пытанні рэкамендуецца фармуляваць так, каб на іх можна было даваць адназначныя адказы. З улікам рознагалоссяў ці аднадушнасці ў адказах выкладчык будуе свае далейшыя развагі, маючы пры гэтым магчымасць, найболей доказна выказаць чарговае паняцце лекцыйнага матэрыялу.

Падчас правядзення лекцыі-гутаркі выкладчык павінен сачыць, каб задаваныя пытанні не заставаліся без адказаў, бо яны тады будуць насіць рытарычны характар, не забяспечваючы дастатковай актывізацыі мыслення студэнтаў.