Баспана тұрғызу

Баспана тұрғызуға пайданалатын әмбебап заттардың бірі – тент. Жерге белгілі бір бұрышпен орналатылған тент жаңбырдан ғана қорғап қоймайды, сонымен бірге оттың жылуын сақтауға көмектеседі.

Суық уақытта жатын орынды от жанып, қызуы қалған жерге салған жөн. Астына майда бұтақтармен құрғақ жапырақтар төсеген абзал. Егер де жерде түнеу қауіпті болса, жатын орынды ағаш басында орнатуға болады. Бүйрекке суық тигізбес үшін сыз жерде, қар үстінде жатуға мәжбүр болғанда, белді жылы киіммен орап тастаған жөн.

Қажет болғанда қауіпсіз баспана тұрғызған дұрыс. Ол үшін ыңғайлы орын табу керек. Біріншіден, орын құрғақ, жан-жағы ашық болуы керек, су көзіне де жақын болғаны тәуір. Егер уақытша баспананы табиғи орыннан тапса, уақыт жағынан да, әл-күшті сақтауға да үлкен көмегі тиер еді. Үлкен ағаштағы қуыста баспана бола алады.

От жағу. Баспана тұрғызылған соң, от жауды ойлану керек, сапарға шыққанда, табиғат аясына дем алу үшін қыдырысқа шаққанда, қажет болса, өзіңізбен бірге сіріңке алып жүргеніңіз абзал. Әрине, сіріңке полиэтилен пакетіне салынған болса, немесе оралған болса, онда сіріңке су болмай құрғақ күйінде сақталады. Егер де сіріңкеңіз су болған болса, отты басқа жолмен алуға тура келеді.

Оттың дамуына құрғақ бұтақтар керек, алдымен тұтанғыш үстіне, тығыздамай, жіңішке бұтақтар, немесе құрғақ шөп, мүк салып тұтандырған жөн.

От жаққанда өрт шығып кетпеудің қамын ойлаған абзал.

Тамақ пен суды табу. Адамдардың аштықта, шөлде өзін-өзі ұстау іс-әрекеті туралы талай рет ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілген. Сондықтан осы зерттеулердің нәтижесін дайындық кезінде ескерген жөн.

Егер адам толық сусыз, тамақсыз қалған жағдайда, алғашқы 10 күн ішінде қазаға ұшырайтындығы белгілі.

Ал арнайы дайындалған адамдардың тәжірибесі, мысалы йогтардың, өз бойын толық меңгеріп толық сусыз, тамақсыз 40 күнге дейін тірі бола алады екен.

Аштықтың алғашқы 2-3 күнінде адамда тағам қозуы болады. Бұл кезде адам қанында қант бірден төмендеп кетеді. Бойдағы май көміртегімен толық «жанып» кетеді. Аштық қинап, іші гүрілдеп, сілекей ағып, мазасызданады. Бір тәуліктің ішінде адам салмағы 1 кг азаяды. Қан қысымы көтерілмегенімен, тамыр соғысы жиілейді.

Организмде көміртегінің азаюы майдың қорытылмауына, метаболизмнің қышқыл өнімдерінің;жиналуына әкеліп соғады. Ацидоз дами бастайды. Синил қашқылымен уланған кездегідей, аш адам ацидоздан өледі.

Жападан жалғыз қалғанда аштан өлмес үшін, адам бәрін де жей алатындығын ұмытпауы керек. Мысалы, кесірткені де, жыланды да, құрбақаны да, шегірткені де, құрт-құмырсқаны да, құсты да, балапандарды да, оның жұмыртқаларын да – бәрін де жеуге болатындағын білген дұрыс. Құрт-құмырсқалардың кеудесі мен іш жағын жейді. Әрине тамақ ретінде жүнді құртты, көбелек, қоңызды, раковинасы жоқ құрлық моллюскаларын пайдалануға болмайтынын білу керек.

Бау-бақша және жүзім улиткаларын қуырып не қайнатып жеуге болады. Құмырсқаның жұмыртқасы да пайдалы.

Құстың және майда жәндіктердің жүнін жұлмай және бұзбай оттың шоғының үстіне айналдырып пісіреді. Піскен сон терісін алып тастап, тамаққа пайдалана беруге болады.

Тамақ болатын жемістер, дәндер, тамырлар, жапырақтар өсімдік әлемінде де жеткілікті. Негізінен, тамырды, бадананы, түйнекті тамаққа пайдалану үшін, аспаздық өңдеуден өткізу керек. Ал өсімдіктердің ішінде тамаққа өзіне бұрыннан белгілілерін пайдаланған дұрыс. Бұл өсімдіктер балық және жан-жануар еттерімен қосқанда тамаша тағам болар еді. Орманда ерте көктемнен бастап, қысқа дейін саңырауқұлақтар болуы мүмкін. Олардың көп түрлері жеуге жарайды, оның ең сенімді көрсеткіші – құрт түскен белгісі. Құрт түскен, бірақ шірімеген саңырауқұлақ тамақ ретінде пайдалануға жарайды.

Таңқурай (малина) жапырағымен, қара қарақатпен (смородина), иван-чай мен, жалбызбен (мятамен) шай тұндыруға болады.

Қысылтаяң жағдайда ас тұзының жетіспеушілігінен адам организмінде ауыр өзгерістер болады. Тұз бен сіріңке – сапарға шыққандағы ең қажетті заттар екенін ұмытпау керек.

Су адам организмінен шығарған деммен, зәрімен, үлкен дәретімен шығып отырады. Яғни шыққан суды орнына толықтырып отыру керек. Содан аса ыстық емес аудандарда және орташа физикалық үстемеде адам бойынан тәулігіне 1,5-2 литр су жоғалады, ал өте ыстық, шөл жерлерде – 4-6 литр.

Жоғарыда айтылғандарды бағалай отырып, мынадай қорытындыға келуге болады: судың адам организміне қажеттілігі соншама, денеден судың кетуі су қоры табылмаса, өте ауыр жағдайға ұшыратады.

Алдымен су көзін іздеу керек. Балшықты-орманды жерде бұл жағынан мәселе тумайды: бұлақтар, көл, өзен, балшық және шалшықтар көптеп табылады. Таулы жерде де солай: бұлақтар, көлдер, мұздар және қар жеткілікті. Ал шөл далада су көзін табу қиындау, бірақ түк табылмайды деуге болмас. Жағалардың сайында өсімдік бар болса, онда су табылуы мүмкін.