Бас сүйегінің жарақаттануы.

Бас сүйегінің сынулары барлығы ауруға жатады, сондықтан желдел жәрдем көмекгін шақырту керек. Бас сүйегінің сынуы ашық және жабық болады. Олардың айырмашылығы бас терісінің бұзылуында. Бас сүйегінің сынуы жарық қана түрінде де болады. Дәрігер келуіне дейін ауруды носилкаға жатқызады, жарасына матаны байлап, оның үстіне суық затты қояды. Естен таңған ауруды етпетінен жатқызады. Алмалы тістер, протездер алынуы тиіс. Дем алу тоқтаған кезде жедел түрде жүрекке массаж жасау керек.

Тілдің жұтылып кетуі мүмкіндігі болғандықтан, тілді қауіпсіздік түйреуішпен бекіту керек: тілдің ұшынан 2 см жерден тесіп (алдымен тіл мен түйреуішті спиртпен жағу керек), одан кейін түйреуішті бинтпен бекіту керек. Бас миының жарақаттануы – ми шайқалу, соққы мидың қысылуы мен бірге болуы мүмкін.

Жақтың үстіңгі жағы көбінесе орталық жерінен сынады.

Бірінші көмек ретінде ауру адамның аузын тазалау керек: қан, сілекей, сүйек сынықтары, протездер; осыдан кейін тілді түйреуішпен бір қалыпқа бекітіп, қансыраған жерге мата байлау керек. Кейін жедел жәрдем шақыртып ауруды стоматологиялық ауруханаға апару керек.

Мұрынның ауыр жарақаты – ол дегеніміз, мұрынның сынуы, оның екі түрі бар – біржақтық және екіжақтық. Ондай жарақаттардан кейін мұрынның дем алысы бұзылады.

Бірінші көмек – қансырауды тоқтату. Жеңіл жағдайларда аурудың басын еңкейтіп отырғызу керек, дем алатын жолдарға қан кетпеуі үшін. 3-5 мин. кейін қансырау өзінен-өзі тоқтауы мүмкін. Қатты қансырауы кезінде мұрынға тампон салу қажет, оны жедел жәрдем қызметкерлері орындауы керек.

Бірінші медициналық көмек. Естің бұзылуының дәрежесін, қансыраудың мөлшерін және сыртқы дем алудың бұзылуын анықтау керек.

Қансырау кезінде жараға таза матаны қысып байлау керек. Дем алудың бұзылуы кезінде ауыз қуысын тазартып, жасанды дем алыс жасайды. Есі жоқ адамдардың тілін бір қалыпқа орналастыру қажет. Басты мұзы бар қаптармен қоршау керек.

Бастың жарақаттануы кезіндегі таза маталардың салыну ережелері. Бастың шашы бар жерін жабу үшін жай және сенімді – «чепец» таза матаны байлайды. Оны біз суреттен көреміз.

 

 

13-сурет Басқа «чепец» түрінде таза матаны байлау.

 

 

а) ә)

 

 

Мұрынға, мандайға және жаққа «пращевидалық» матаны байлайды. Мұны біз суреттен көре аламыз.

 

 

14-сурет. «Пращевидалық» матаны салу.

 

а) мұрынға ә) маңдайға б) жаққа

 

Көзге матаны байлаған кезіңде ең алдымен маңдай-қарақұс арқылы бастайды. Содан кейін қарақұс жағын төмендетіп көзді байлайды.

 

15-сурет. Көзге матаны байлау.

 

Мойынның, көмейдің жарақаттануы кезінде таза матаны айқыштап байлайды. Матаны бірінші басқа байлап, содан кейін айқыштап мойынға түсіреді.

 

16-сурет. Мойынға айқыштап салынған мата.

 

Кеуде мен қарынның жарақаттануы. Кеуде жарақаты ашық және жабық болып бөлінеді. Көбінесе кеуденің қысылуы ірі сауыттың қысымы тез арада көтерілген кезде пайда болады. Осыдан кейін веноздық арнадағы қан көтеріліп жарақаттық асфикцияға әкеледі. Ол кезінде беттің, мойынның және кеуденің терісі қоңыр түсті болады.

Кеуденің жарақаттануы. Оқ атылған және оқ атылмаған болып бөлінеді, олар бойлаулы және бойлаусыз болып бөлінеді.

Байлаулы кеуде жарақаты кезінде ашық пневмоторакс пайда болады. Ашық пневмоторакс кезінде атмосфералық ауа кеудеге жара арқылы оңай өтеді, ол өз уақытта өкпенің түсіп, көтерілуіне әкеледі.

Байлаусыз кеуде жарақаты кезінде гемоторакс пайда болады. Осы кезенде жарада қан жиналып кеуденің түсуіне әкеліп, дем алудың және қан айналымының бұзылуына әкеледі.

Бірінші көмек ретінде естен танумен күресті, дем алысқа зиян келтіретін жағдайларды болдырмау керек.