Глоссарий. Сот билігі мемлекет атынан заңның үстемдігі мен әділеттілікті қамтамасыз ету мақсатында бұзылған

Сот билігі мемлекет атынан заңның үстемдігі мен әділеттілікті қамтамасыз ету мақсатында бұзылған құқық пен бостандықты әділеттілікті қалрына келтіру заң мен қорғалатын мүдделерге қол сүғушы адамдарға мемлекет атынан жауапқа тартатын билік өкілеттердің жиындығы.

Судья жеке немесеалқа құрамында заңда белгіленген процуссуалдық тәртіппен сот істерін қарап кінәсіз адамдарды жауапкершіліктен босатып кінәлі адамдарға айыптау үкімін шыгаратын қажетті жағдайда мәжбүрлеу шараларын қолданатын тәуелсіз тек заңдармен құқықтық актілерді басшылыққа ала отырып мемлекет атынан билікті жүзеге асыратын билік өкілдері.

Сот төрелігі – адам мен азаматтың, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардың, лауазымды адамдардың аса маңызды құқықтары мен заңды жүзеге асыруға тікелей қатысы бар құқық қорғау қызметінің функциясы.

Судьялардың тәуелсіздігі және олардың тек Конституция мен заңға бағынуы сот төрелігін жүзеге асырудың қажетті шарттары, іс бойынша шындыққа қол жеткізудің аса маңызды кепілдіктері болып табылады.

Заңдылықтың сақталуы. Заңдылық мемлекет пен құқықтың жалпыға бірдей принцип болып табылады, ол жас, егемен Қазақстан үшін толық дәрежеде сотты ұйымдастыру мен оның қызметіне де қолданылады.Заңдылық принципі демократияның аса маңызды элементі болып табылады. Бұл екі ұғым бір-бірімен мейлінше өзара байланысты, өзара тәуелді: елде демократиясыз заңдылықтың болуы мүмкін емес, керісінше, мемлекетте заңдылық сақталмай демократияның болуы да мүмкін емес.

Сотта іс қарау барысында істің жағдайларын зерттеуде толықтық, жан-жақтылық және обьективтілік, әділеттілікпен көз жеткізу, сот процесінің үздіксіздігі, сотта іс қарау кезінде тараптардың іс жүргізуге қатысты тең құқықтығы жөнінде талаптар орындалуы үшін жарыспалылық процесін жүзеге асыру қажет.

Сот әдiлдiгi - мемлекеттiң құқыққорғау қызметiнiң бiр бағыты. Сот әдiлдiгiн жүзеге асыру кезiнде сотқа мемлекеттiк мәжбүрлеу құқығы берiлген. Сот шешiмдерi мен судьяның талаптарын орындамау немесе өзгедей құрметтемеу заңмен белгiленген жауапкершiлiкке әкеп соғады.

Сот жүйесi – сот әдiлдiгiн жүзеге асыру бойынша өзара нақты мiндеттермен, мақсаттарымен байланысты және өз құзiреттерiне сәйкес құрылған мемлекеттiң барлық соттарының жиынтығы болып табылады.