Мезолит (орта тас ғасыры) дәуірі

(б.з.б. 12000 – б.з.б. 5000 ж.ж.)

Орта тас ғасыры (мезолит) 7 мың жылға созылды. Орта тас дәуіріне тән оқиға алып мұздықтардың ери бастауы. Б.з.б. 8 мың жылдықта Қазақстан жерінде қолайлы климат орнады.

Мезолитте қазіргіге ұқсас өсімдіктер мен жануарлар түрі қалыптаса бастады (мезолитте мамонт, мүйізтұмсық сияқты ірі және табын – табын болып жүретін аңдар жойылып кеткен болатын). Адамзат баласы мезолитте жануарларды қолға үйретіп, дәнді – дақылдарды өсіруді меңгерді.

Мезолит кезеңіндегі адамдардың негізгі кәсібінің бірі аңшылық болды. Мезолитте еңбек құралдарын пайдалану ыңғайлы қалыпқа түсе бастады.

Мезолит заманының басты жаңалығының бірі садақ пен жебенің жасалуы. Садақ пен жебе және аңшылықтың пайда болуына байланысты енді аздаған адамдар мен жеке аңшылар пайда болды. Садақ құралмалы әдіспен жасалды. Мезолитте жебенің доғал және домалақ ұштары терісі бағалы аңдарды аулау үшін қолданылды. Мезолитте уланған және өртегіш жебелер де пайда болды. Мезолитте шебер садақшы 1 минутта 20 оқ; ата алды, оның жебесі 80 – 100 метрге дейін, ал күрделі садақтың оғы 450 метрге дейін жеткен. Мезолиттік аңшылар Ертіс, Есіл, Тобыл, Торғай, Жайық өзендерінің жағалауларын мекендеген.

Мезолит заманының үлкен жаңалығы болып саналатын ұсақ – жаңқа тастардан жасалған құралдар микролиттер, оның ұзындығы 1-2 см. Мезолитте 100 м. қашықтыққа ұшатын қару бумеранг ойлап табылды. Мезолитте балық аулау кең тарады.

Мезолитте қауым 3 топқа бөлінді: қариялар, ересектер, балалар. Мәселен, балалар тобынан ересектер тобына өту дәстүрі инициация (бағыштау) ғұрпы деп аталады.