Ескерткіштері. Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны 500-ден астам

Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны 500-ден астам. Жезқазған өңірінен неолиттің 150-ге жуық тұрағы, көне кен шығару және жерлеу орындары табылды. Қазақстан жерінде кездесетін неолиттік тұрақтардың ең көнесі б.з.б. 5 мыңжылдыққа тән.

Неолиттің Солтүстік Қазақстан жеріндегі тұрағы Пеньки. Солтүстік Қазақстандағы неолит дәуіріне жататын Ботай тұрағынан жылқы сүйектері өте көп табылды. Тұрақтан 70 мың жылқы сүйектері табылған. Ботайлықтар жылқы малын қолға үйреткен.

Орталық Қазақстандағы неолиттің тұрағы Зеленая Балка, ал Шығыс Қазақстан жеріндегі неолиттің тұрағы Усть – Нарым. Археологтар Қызылорда облысынан (Арал маңынан) неолиттің Сексеуіл деген тұрағынан табылған жануарлардың қаңқаларының 80% -ы қой мен сиырдың қаңқалары.

Неолит дәуірі адамдарының өзіндік дүние танымы болғандығын жерлеу орындары дәлелдейді. Неолит дәуірінде адамды жерлегенде басын солтүстік – батысқа қаратып жерлеген. Неолит дәуірінде өлгендерді денесімен бірге де өртеген. Солтүстік Қазақстан облысының Железинка қаласынан табылған қабірге өлікті өртеу тән.

Энеолит (мысты – тас ғасыры)

б.з.б. 3000 – б.з.б. 2800 ж.ж.)

Ең бірінші қолданылған металл мыс (адамдар мыс өңдеуді бұдан 7 мың жыл бұрын үйренген). Адамзат баласы металдан жасалған еңбек құралдарын энеолитте игере бастады. Энеолит дәуірінде мыс тасты қолданыстан мүлдем шығарып тастаған жоқ, яғни, еңбек құралдарының жартысы мыстан, жартысы тастан жасалды. Тастан және мыстан жасалған еңбек құралдары энеолит дәуірінде қатар қолданылған.

Энеолитте қауым ішінде екі ірі өзгеріс орын алды:

1) Қоғамдық еңбек бөлінісі яғни, егіншілік пен мал шаруашылығының терімшілік пен аң аулаудан бөлінуі. Ежелгі жандарды егіншілік пен мал шаруашылығына алып келген жағдай қолайлы табиғи орта болатын.

2) Аталық ру үстемдік құрды. Ер адам еңбегінің маңызы арта түскендіктен әкелік әулет дүниеге келді. Ер адамдардың қоғамдағы беделінің артуына мал шаруашылығының дамуы себеп болды. Алғашқы бақташылар көшпелі жағдайда өмір сүрген.