Ола дәуірі
(б.з.б. 2800 -.з.б. 90ж.ж.) Тастан, мыстан жасалған еңбек құралдарын ығыстырған кезең қола дәуірі. Кен өндіру мен металл өңдеу алғаш қола дәуірінде дамыды. Қазақстанда қола балқыту ісі 4 мың жыл бұрын басталды. Қоланың алыну қосындысы мыс пен қалайы. Қола дәуірінде кенді қорыту үшін салынған арнайы құрылыстар қазандықтар болған. Қола дәуірінде ыдыс жасаудың ең бір өрістеген түрі көзе құмыралар. Қазақстан жеріндегі қола дәуірін жоспарлы түрде зерттеу 1946 жылы басталды, қола дәуірін түбегейлі түрде алғаш зерттеуді бастаған ғалым Ә.Марғұлан. белгілі ғалым Қ. Сәтбаев қола дәуірінде Жезқазған өңірінен 1 млн. тоннадай кен өндірілгенін айтқан. Қола дәуірінде Орталық Қазақстанда 100 мың; тонна мыс өндірілсе, Нарым мен Қалба кен орындарынан 1100 тонна қалайы шығарылған. Қола дәуірі ерекшелігінің бірі: 1) мал бағудың көшпелі түріне көшу қалыптаса бастады; 2) металл өңдеу игерілді; 3) жер өңдеудің қарапайым түрі ең алғашқы теселі егіншілік дамыды. Қола дәуірінде мал шаруашылығы бүкіл Қазақстан жеріндегі шаруашылықтың жетекші күшке айналған саласы болды. Қола дәуірінде Қазақстанның далалы аймақтарында пайда болған өзгеріс көшпелі мал шаруашылығы пайда болды. Қола дәуірінде аналық ру күйреді. Қола дәуірінде рулық ұжымдық меншіктің орнына жеке меншік келді. Мүлік теңсіздігі мен жеке меншік қола дәуірінде қауым ішіндегі әлеуметтік теңсіздікті тудырған нәрсе мал – мүлік теңсіздігінің шығуы. Қола дәуірінде Қазақстан жерінде өмір сүрген адамдардың қоғамдық құрылысы рулық – тайпалық құрылыс болған. Қола дәуіріндегі қоныстар көбінесе өзендердің жағасында орналасты. Қола дәуіріндегі жоғарғы дінбасылар абыздар болды. Олардың негізгі міндеті салт – дәстүрлердің орындалуын қадағалау болған.
|
