Башҡортостан Яҙыусыларының дөйөм йыйылышы резолюцияһы

Үҙ аллы Башҡортостан яҙыусылары Юғары власть даирәһендә Конституцияға ҡаршы ойошторолған фетнәнең ғәҙәттән тыш хәл буйынса дәүләт комитеты (ГКЧП — СССР-ҙың яңы Шартнамәһенә ҡул ҡуйҙыртмаҫ өсөн Мәскәүҙә ойошторолған баяғы фетнә тураһында һүҙ бара. — Й.С.) тип аталған хунтаның эшен тәүге көнөнән үк киҫкен ғәйепләне. Беҙ ысын күңелдән демократияны һәм хоҡуҡ тәртибен яҡлаусылар сафында булдыҡ. Ул көндәрҙә беҙҙең яҙыусыларҙан берәү ҙә фетнәселәрҙе яҡлап матбуғатта һәм рәсми органдарҙа сығыш яһаманы, фетнәселәргә бер ниндәй ҙә булышлыҡ итмәне. Совет халҡы алдында беҙҙең гражданлыҡ намыҫыбыҙ керһеҙ һәм таҙа.

Илдә һәм республикала Конституцияға ҡаршы ойошторолған фетнәнән һуң тыуған сәйәси хәлде тикшергәндә, беҙ килеп тыуған киҫкен сәйәси хәлде хөсөтлөк ниәте менән ҡуҙғатыу һәм республикабыҙҙың етәкселегенә урынһыҙ һөжүм яһарға ынтылыусы ҡайһы бер төркөмдәрҙең маташыуҙарына иғтибар итмәй булдыра алмайбыҙ. Илдең юғары етәкселәренең ғәйебен булып уҙған ваҡиғаларға һис тә ҡағылышы булмаған Башҡортостан етәкселәренә ауҙарыу тамырынан дөрөҫ түгел, тип иҫәпләйбеҙ;.

Уҫал ниәттәге һәр төрлө лығырҙауҙарҙы кире ҡағып, беҙ шуны ла тәүәккәл белдерәбеҙ: Башҡорт ССР-ы Юғары Советының законлы һайланған Председателе М.Ғ. Рәхимов иптәшкә һәм республика хөкүмәтенә һөжүм итеү — Башҡортостандың үҙ аллылығына ябырылыуҙан башҡа бер нәмә лә түгел. Ә Башҡортостан яҙыусылары бының менән бер нисек тә килешә алмай. Ана шуға ла беҙ Башҡортостандың бөтә халыҡтарына мөрәжәғәт итәбеҙ: шундай ауыр мәлдә үҙегеҙҙең Юғары Советығыҙҙы яҡлағыҙ, айырым экстремистарҙың яуыз ҡотҡоһона бирелмәгеҙ;.

Халҡыбыҙ ҡан ҡойоп яулап алған демократияны уға ҡаршы көстәрҙән һаҡларға һәм нығытырға кәрәк. Ысын демократия илдең һәр бер гражданины һәм уның халҡының хоҡуҡтарын, азатлыҡтарын ҡыҫыусы, мыҫҡыллаусы теләһә ниндәй хәрәкәттәр менән һыйыша алмай.

Беҙҙе шул хәл айырыуса борсоуға һала. Башҡортостандың үҙ аллылығына көрәш башлағанда милләт-ара ыҙғыштарға юл асыла. Уның ниндәй эҙемтәләргә килтергәнен илебеҙҙең башҡа төбәктәрендәге ҡанҡойоштар миҫалында асыҡ күрәбеҙ;.

Ҡәҙерле туғандар, ҡан-ҡәрҙәштәр, илебеҙҙең барса милләттәре! Һеҙҙең йөрәгегеҙгә һәм фекерегеҙгә мөрәжәғәт итәбеҙ;.

Үтә ҡатмарлы һәм көсөргәнешле ҡырҡыу көндәрҙә халыҡтарҙың быуаттан-быуатҡа күсә килгән, йөрәктәребеҙҙә тәрән тамыр алған дуҫлыҡ һәм туғанлыҡ традицияларына тоғро ҡалығыҙ! Һәр төрлө ҡотҡоларға, провокацияларға отпор бирегеҙ!

Республикабыҙҙың демократик ҡаҙаныштарын һәм үҙ аллылығын берҙәм көс, берҙәм маҡсат менән һаҡлап ҡалайыҡ!

Резолюция БССР яҙыусыларының дөйөм йыйылышында ҡабул ителде.

Йылдың 27 авгусы. Өфө;.

 

Мәскәүҙә иһә Б.Н. Ельцин етәкселегендә хакимиәтте үҙ ҡулына алған һәм Кремлгә кереп оялаған «демократ»тар (оло әҙип Л.-Х. Ғиләжев әйтмешләй, “дерьмократтар”) өйөрө милли республикаларҙы бөтөрөргә, Рәсәйҙе тап батша самодержавиеһындағыса берәгәй һәм бүленмәҫ, тип иғлан ҡылырға йәғни Рәсәй империяһын яңыртырға аҫтыртын да, асыҡтан-асыҡ та һөмһөҙ ҡыланды, Башҡортостандағы ҡара көстәр ҙә уларға ҡушылды. Республикала килеп тыуған ҡатмарлы хәлдәр арҡаһында беҙҙең «Урал» Башҡорт халыҡ үҙәге башҡорт халҡы исеменән ярҙам һорап халыҡ-ара ойошмаларға өндәшергә мәжбүр булды:

 

Урал» Башҡорт халыҡ үҙәгенең Берләшкән Милләттәр Ойошмаһына

Мөрәжәғәте

...Үҙәк властарҙың оҙаҡ йылдар халыҡҡа ҡаршы милли сәйәсәт үткәреүе һөҙөмтәһендә юғалыуға дусар ителгән башҡорт милләтен һаҡлап алып ҡалыу һәм үҫтереү проблемалары БМО-ға мөрәжәғәт итергә этәрҙе беҙҙе... Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, РСФСР властары республиканың дәүләт суверенитеты тураһындағы Декларацияны, шуның менән башҡорт халҡының үҙ дәүләтен төҙөүгә хоҡуғын танымай... Был осраҡта БМО таныған халыҡ-ара хоҡуҡтың төп нигеҙҙәре боҙола...

«Урал» Башҡорт халыҡ үҙәге түбәндәгесә фекерләй:

1. Рәсәй — берәгәй дәүләт, тигән ялған төшөнсәнән БМО арынырға тейеш. Рәсәй әлегә тиклем урыҫ булмаған халыҡтарға ҡарата империя сәйәсәтен алып барыусы колониаль держава булып ҡала килә;.

2. БМО колониаль илдәргә һәм халыҡтарға бойондороҡһоҙлоҡ биреү тураһындағы декларацияларын һәм пакттарын аҙағынаса тормошҡа ашырырға тейеш.

3. «Урал» БХҮ Рәсәйҙә йәшәгән үҙҙәренең этник территорияһынан ҡыҫырыҡлап сығарылған, күберәк һанлы халыҡтар яғынан ассимиляцияға дусар ителгән халыҡтарҙың, шул иҫәптән башҡорт халҡының да, хәле тураһындағы мәсьәләне БМО-ның сираттағы ултырышына ҡуйыуҙы һорай.

Беҙ БМО ағзаларының изге ихтыярына, башҡорт халҡының зарын һәм ынтылыштарын аңларына ышанабыҙ;.

21.09.1991.

 

Башыбыҙға төшкән ошо дөйөм аяныслы хәлдәр, булһа кәрәк, демократияны ҡыҫыусы урындағы чиновниктарҙы ла ныҡ албырғатып, ошоғаса ҡиң элемтә сараларына юлы ябыҡ шәхсән минең үҙемә лә шул 1991 йылдың 2 октябрендә республика телевидениеһының тура эфирынан зәңгәр экрандарға сығырға юл асты, форсаттан файҙаланып, түбәндәге телмәремде шаңғырттым: