Діни мейрамдарХристиан діні діни мейрамдарға үлкен көңіл бөледі. Осы көптеген мейрамдарды төртке топтап қарастыруға болады. Иисусқа арналған, Құдай туған (богородаца) әйелге арналған, әулие адамдарға арналған және киелі икондарға арналған. Осылардың ішінде «тойдың тойы, мейрамның мейрамы» дейтін мейрамдардың ең үлкені – Пасха. Христостың құтқарушысы ретінде құрбан болуына, оның өліп, қайтадан тіріліп, аспанға шығуына және жерге қайтадан келуіне сену. Пасха барлық күнәні кешіру мейрамы деп саналады. Бұл мейрам 325 ж. Никея соборында бекітілді. Көктем түскенде күн мен түн тең болған «21-наурыз» күнінде тойланады. Пасхадан басқа шіркеу 12 негізгі мейрамдарды тойлайды, оның атын «двунадесятыми» деп, санына сәйкес атайды. Оның 8-мейрамы Иисус Христосқа арналған: Христостың дүниеге келгені (рождество), жаңа жылдың бастамасы. Христосты адамдарды қорғау, сақтау үшін Құдай жіберді деп есептейді. Котолик ағымы бұл тойды 25 желтоқсанда, ал провославиялықтар 7 қаңтарда мейрамдайды. Троица (үш мүсінді құдай) немесе «пяипятидесятница» деп аталатын мейрамды Пасхадан 50 күннен кейін атап өтеді. Христостың апостолдарына «қасиетті рухтың келуі» - дейтінді еске алу ретінде өткізіледі. Сретение господне – мейрамы, «кездесу тойы» деп аталады. Христос туғаннан соң 40 күннен кейін әкесі Иосиф және анасы Мария баланы шіркеуге апарады. Оны Симон әулиесі алдарынан шығып, шіркеуге кіргізеді. Крещение – Иисус Христостың Иоран өзенінің суына батыру арқылы шоқындыру тойы туралы. Преобреженье – (түсі жаңару), - Иисус Христостың шәкірттерінің алдына бір кезде солардың көз алдына өңі жаңарып өзгергендігі туралы той. Вербное воскресенье – Иисус Христостың дарға асылар алдында Ирусалим шіркеуіне баруы туралы той. Вознесенье - Иисус Христостың өлгеннен соң тірілуі мен оның ауаға, аспанға ұшып кету тойы. Вознесенье - Император Константинның анасы Елена, Иисус Христостың дар ағашы кресті тауып алуы туралы той. Қалған 4 мейрамы Иисус Христостың анасына немесе Марияға арналған: «рождество богородицы» - Марияның туған күні, Давид патшасының руынан, Иоаким әкесі де анасы Аннадан туылған тойы, Блоговещенье – Архангель пері Гавриал Мария қызына Құдай атынан бала туатынын хабарлап айту тойы. Введение во храм богородицы – үш жасындағы Марияның храмға бірінші рет бару тойы. Успенье – Марияның (Құдайды туған) өлімі туралы «хабарлы» тойы. Христиан мейрамынан соң әр түрлі салт жоралар, салттары бар, оларға (ораза), перілерді қуу ырымы, жерлеу ғұраптары және басқа да салттары көп. Қысқаша айтқанда, Шіркеу христиандарға жылына 200 рет шіркеуге келуін талап етеді.
48. Православтық бағыт: дін оқытудағы ерекшеліктері, ғұрпы, ұйымы.
49. Католицизм. Догматиканың ерекшеліктері, ғұрпы, ұжымы.
Католик діні қасиетті жазуы мен әулие өсиеттердің жинағына негізделген. Осыған байланысты Құдайдың адамдарға жіберген киелі өсиеттері апостолдар өлгеннен соң тоқтады. Христостың шәкірттері, бірақ та құдай өсиеті, оны дұрыс түсіну арқылы шәкірттері, бірақ та құдай өсиеті, оны дұрыс түсіну арқылы тереңделіп әрі қарай дами береді. Апостолдардың шәкірттері епископтар, Папа (грек, әке), олар қазіргі Христостың өсиетін дұрыс түсініп, әрі қарай таратушылар. Папа болатын болса ол киелі өсиетті апостол Петрден тікелей қабылдап алып, діни ілімді ешбір бұзбай адамдарға әрі қарай таратады дейді. Сол себепті, католиктер Папаны Иисус Христостың жердегі басқарушысы деп жариялады. 1870 ж. І Ватикан соборында Папа ең басты, бірінші священник ретінде күнәсіз деп табылып, оның шешімі епископтың мақұлдауынсыз-ақ күнәсіз деп жариялады. Папаның күнәсіздігі туралы қағида католицизм авторитарлық принципті одан әрі нығайтты. Сонымен, католик діні тек киелі кітап ретінде «Библияны» ғана емес, әрбір ірі богославтардың діни еңбектерін де киелі есебінде Библиямен қатар қабылдайды. Православниктер тек қасиетті ілімдер деп канонға кірген киелі жазу мен киелі өсиеттерді ғана мойындайды. Католик ілімі бойынша: адамдардың күнәдан арылу жолы, Құдай жолына түсуі тек шіркеу арқылы. Шіркеуден тыс адамдар күнәдан құтыла алмайды. Тек шіркеудегі әулие адамдар ғана бірінші күнәдан қалай құтылуға болатын жолын біледі. Олар Құдай өсиеттерін терең білетіндер, Құдайдың «Қайырымдылық қорын» қалай қолдануды біледі. Сол бір «Қайырымдылық қорын» адамдарға, олардың күнәлерін жеңілдетуге жұмсай алады. Міне осы түсініктің арқасында Католик шіркеуі филиокве «тазартқыш» (чистилище) деген түсінікті шығарды. Шіркеу ілімі бойынша өлгеннен кейін адамның жаны «тазартқышқа» түседі. Осы кезде жанның жұмақ немесе тамұққа бару мәселесі шешіледі. Осы кезде шіркеу адамдары Құдайдың «Қайырымдылық қорын» қолданып, өлген адамның жанының жұмаққа баруына жәрдем береді. Іс жүзінде өлген адамның жақындары садақа беру оны күнәлардан құтқара алады дегенді уағыздайды. Садақа беру кейіннен «индульгенцияға» айналып кетті. Шіркеу индульгенция арқылы жанның «тазартқыш» (чистилищеде) болу мерзімін қысқарта алады. Чистилище туралы догмат 1439 ж. Флорентиский соборында қабылданды да, 1562 ж. Тридентский соборында бекітілді. Никое-Константипольский (325 ж. және 381 ж.) соборында қабылданған басқа, өзге де жан символдық сенім қосымша қабылданды. 589 ж. Толедский соборындағы шешім бойынша Рух Құдай тек әке-Құдайдан емес, бала-Құдайдан да тарайды деп бекітті. Соның арқасында үш мүсінді құдайы біріктіріліп Папаның беделін көтерді, өйткені ол Иисус Христостың жердегі ісін жүргізуші болып саналады. Католик шіркеуі Христиан дінінің ағымдарының ішінде Құдай анасы Мария қызды өте қошеметтеуі. 1954 ж. Мария қызы Анна деген «қыз» анасынан туылған, 1950 ж. Папа Пий ХІІ Мария қыздың көкке көтерілгені туралы қағиданы енгізді. 1954 ж. «Көк патшасы» Мария қызға арналған шіркеу мейрамы тағайындалған. 1964 ж. Папа Павел ҮІ Марияның анасының шіркеуі деген атақ ендірді, Мария қызға арналған шіркеу мейрамы тағайындалды. Сонымен, католик дінінің әйел жыныстары көбінесе Құдай анаға табынушылығы күштірек. Ол қатардағы католиктерге түсініктірек, абстракты үш мүсінді құдайға қарағанда. Жалпы Католик дінінің табынуына көптеген ғибадаттары жатады: құдайға, періштелерге, әулиелерге, киелі мүсіндерге, икон және киелі жерлерге (палестинадағы киелі адамдардың тоқтаған жүрген жерлері т.с.), киелі орын, заттарға т.с.с. ғибадаттарға. Табынушылықтың орталығы – шіркеу Храмы. Шіркеу Храмдарын өрнектеп салу жағына католиктер үлкен көңіл бөледі. Храмды көбіне екі түрде салады. Крес тәрізді және кеме тәрізді. Крес тәріздінің символы Иисус дарға асқан крес мүсінінің формасы, ал кеме -- барлық христиандар кемеге отырып ол дүниеге, жұмаққа барып тоқтау символы. Дегенмен шіркеу архитектурасы басқа да формалардың символдарын қолданады. Католик шіркеуі Литургияда (шіркеу намазы) үлкен көңіл бөледі. Литургия католик шіркеуінде музыка қолданады. ҮІІІ ғасырдан бастап католик шіркеуінде Орган және басқа музыкалық аспаптармен іске асырылады. Католик литургиясына, намаз оқу, орган мен өлең айту, құпия діни салттар т.б. діни іс әрекеттермен өтіп жатады. Католиктер де православиялықтарға ұқсап 7 құпиялық (тайнство) жасайды, бірақ католиктердің орындауы бөлектеу болады. Мысалы, шоқынғанда адамның үстіне сумен бүркіп немесе суды құйып жасаса, православниктер адамды суға батырып жасайды. Католик діні әсемдікті өнер шығармаларын (соңғы уақытта тіпті ән, күй, билерді де) діни қызметте кеңінен пайдаланады және басқа да ерекшеліктері бар.
50. Протестанттық: пайда болуы және жалпы принциптері.
51. Ерте протестанттық бағыт (лютерандық, кальвиндік, англиканттық).
Лютерандық; Реформаның арқасында Солтүстік Неміс княжествода Лютеран шіркеуі қалыптасты. Лютеран шіркеуі апостолдардың беделіне сенуі және Никео-Константинопль символы сенімін қабылдады, тек өзінің сенім кітабы «Аугсбурское вероисповедание» (1530 ж.), катехизисы М.Лютердің «Книга согласие» (1580 ж.) Лютерандар епископшыларды сақтады, литургия, екі (тайнство) – «жасырын діни ритуал» (крещение), - «балаларды шоқындырды» және причащение. Лютеран Кирхахында икон жоқ, бірақ Иисус дарға асылған мүсіні, әулиелердің ақ жамылуы және алтарь сақталған. Лютерандар көбі ФРГ, Швеция, Данияда, Норвегияда, Финляндияда, США-да бар. Қазіргі кезде Лютерандардың саны 75 млн. адам. Осы айтылған мемлекеттерде тұрады, ал жалпы саны 408 млн. протестанттар бар. 1947 ж. «Всемирный Лютеранский Союз» одағы бар, саны (30 млн.) адамдарды біріктіреді.
|
