Кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау бағдарламалары

Қ азақ станда кә сіпкерліктің қ ұ рылу мен даму негіздері Кә сіпкерлікті қ олдау мен дамытудың Мемлекеттік бағ дарламаларында кө рсетілген болатын. Тұ ң ғ ыш рет бұ л мә селелер 1990 жылдың желтоқ санында қ абылданғ ан Қ Р «Қ азақ КСР-дағ ы шаруашылық қ ызметтің еркіндігі мен кә сіпкерлікті дамыту туралы» заң ында кө рінісін тапқ ан болатын. Кейінірек, 1992 жылдың шілде айында «Жекеменшік кә сіпкерлікті қ орғ ау мен қ олдау туралы» заң ы қ абылданғ ан болатын. Шағ ын кә сіпкерлікті қ олдау ү шін келесі тү рдегі шаралар қ абылданғ ан болатын:

1) несие алуғ а арнап жең ілдік жағ дайлар жасалды;

2) ө ндірістік нысандар мен алаң дарды, кең селік панажайларды ақ шасын мерзімдерге бө ліп тө леумен сатып алуғ а арнап заң ды мү мкіншіліктер жасалды, сондай-ақ оларды жалғ а алу жә не сенімгерлік басқ ару;

3) қ ызметтің басымдылық тары белгіленді;

4) жекеменшік кә сіпкерлер мен жекеменшік кә сіпорындарды қ ұ ру мен тіркеу, сондай-ақ олардың екінші дең гейдегі банктерде есепшоттар ашу рә сімі жең ілдетілді.

Қ Р Экономика жә не сауда министрлігінің жанынан қ ұ рылғ ан Шағ ын кә сіпкерлікке қ олдау кө рсету департаментіү лкен рө л атқ аруда, оның жанынан 2 кең ес қ ұ рылғ ан, біріншісі нормативтік жә не заң намалық актілердің жобаларын зерттеуге арнап кә сіпкерлік қ ұ рылымдардан қ ұ рылғ ан шағ ын бизнесті қ олдау жө ніндегі кең ес, екіншісі ведомствоаралық – мү дделі министрліктер мен ведомстволардың ө кілдерінен қ ұ рылғ ан, ол Президенттің кә сіпкерлік қ ызметті жандандыру жө ніндегі Жарлығ ын жү зеге асырумен айналысады.

Шағ ын жә не орта бизнесті нығ айтудың қ ажеттігі туралы елбасы Н.Ә.Назарбаев ү немі айтуда. Мысалы, Президенттің Қ азақ стан халқ ына арналғ ан Жолдауларының бірінде келесідегідей басты міндеттер белгіленген:

1. Салық тық аурытпалық ты азайту;

2. Меншік мү лкі мен активтерді заң дастыру;

3. Несиелік ресурстарғ а қ ол жеткізуді жең ілдету;

4. Ә кімшіліктік рә сімдер мен рұ қ сат алуды жең ілдету;

5. Бюрократтық бассыздық пен бақ ылау-тексеру органдарынан қ орғ ау;

6. Шағ ын жә не орта бизнесті қ олдаудың аймақ тық орталық тарын қ ұ ру, маркетингілік зерттеулерді жү ргізуде кө мек кө рсету, біліктілігін кө теру, орталық тандырылғ ан бухгалтерияны қ ұ ру.

Шағ ын бизнесті қ олдау мен дамыту жө ніндегі агенттігі қ ызметінің бағ ыттарының біріне кә сіпкерлік бірлестіктердің ө з-ө зін ұ йымдастыру мен кә сіби шеберлігінің дең гейін арттыру жатады. Бү гінде Қ азақ станда ө здерінің негізгі қ ызметі кә сіпкерлікті қ олдау болып табылатын 200 астам қ оғ амдық ұ йым қ ызмет етеді. Алайда айта кететін нә рсе, олардың қ ызметі ә рекеттегі шағ ын бизнес субъектілерінің жалпы санының небә рі 4%-ын ғ ана қ амтиды.

1992 жылдың маусым айынан бастап жыл сайын Қ азақ стан кә сіпкерлерінің форумы ө ткізіліп келеді, ол экономиканың барлық саласындағ ы кә сіпкерлердің, қ оғ амдық ұ йымдардың, мемлекеттік, министрліктер мен ведомстволардың басшыларының ірі ауқ ымды бас қ осуы болып табылады. Кә сіпкерлердің I Форумы 1992 жылдың маусым айында Қ азақ стан Жастар одағ ының қ олдауымен болып ө тті. Форумдарда кә сіпкерлікті дамытудың мемлекеттік бағ дарламаларының орындалуы жандандырылғ ан тү рде талқ ыланып отырады, кә сіпкерлерді қ олдаудың нақ ты шаралары ұ сынылып отырады.

Сонымен қ атар Қ Р Ү кіметінің 2002 жылдың тамыз айындағ ы Қ аулысымен Қ Р Ү кіметінің жанындағ ы Шағ ын жә не орта бизнес мә селелері жө ніндегі комиссия қ ұ рылғ ан, ол мемлекеттік органдардың ө кілдерінен (мә ртебесі бірінші басшылардың орынбасарларынан тө мен болмайтын), сондай-ақ ө здерінде шағ ын жә не орта бизнес субъектілерінің саны кем дегенде ү штен бір бө лігін қ ұ райтын республикалық қ оғ амдық ұ йымдардан қ ұ ралады. Комиссияны Қ Р Премьер–Министрінің орынбасары басқ арады. Комиссияның негізгі мақ сатына Қ азақ стан Республикасының «Шағ ын кә сіпкерлікке мемлекеттік қ олдау кө рсету туралы» заң ын жү зеге асыруғ а кө мек кө рсету жатады.

Қ азақ стан Республикасының «Жеке кә сіпкерлік туралы» заң ына сә йкес шағ ын жә не орта кә сіпкерлікті қ олдау мен дамытудың сараптамалық кең естері қ ұ рылғ ан, оларғ а орталық мемлекеттік жә не жергілікті атқ ару органдарының жанынан қ ұ рылғ ан жекеменшік кә сіпкерлік субъектілерінің, коммерциялық емес ұ йымдардың, мемлекеттік органдардың аккредиттелген бірлестіктерінің ө кілдері кіреді.

Шағ ын кә сіпкерлікке мемлекеттік қ олдау кө рсетуді кү шейту мен оны дамытуды жандандыру мақ сатында Қ азақ стан Республикасының Президенті 1997 жылдың наурыз айында жарлық шығ арғ ан болатын, ол «Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры» АҚ -ның қ ұ рылуына негіз болды. Президенттің жарлығ ын орындау мақ сатында Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі «Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ орын қ ұ ру туралы» қ аулы шығ арды.

«Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры» АҚ ө зінің қ ызметіне 1997 жылдың 18 тамызында кірісті. Қ орды қ ұ рудағ ы негізгі мақ сат: Қ азақ стан Республикасындағ ы шағ ын кә сіпкерлік субъектілерінің қ алыптасуы мен экономикалық ө сіп-ө ркендеуіне ық пал ету, шағ ын бизнесті қ олдауғ а жіберіліп отырғ ан мемлекеттік қ аржыны пайдаланудың тиімділігін арттыру. 2007 жылдың қ араша айына дейін Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры ө зінің негізгі мақ сатына келесідегідей қ ызметтері мен міндеттерінің арқ асында қ ол жеткізіп отырды:

- жобалық қ аржыландыруды дамыту: шағ ын бизнесті ә ртараптандыру мақ сатында жә не жекелеген аудандардағ ы ә леуметтік-экономикалық жағ дайдың ерекшелігіне негізделумен экономиканың басымдылық қ а ие салаларындағ ы шағ ын кә сіпкерлік субъектілерін тікелей несиелендіру;

- қ аржылық лизингіні дамыту;

- шағ ын несиелік ұ йымдар желісін дамыту;

- шағ ын кә сіпкерлік субъектілерінің екінші дең гейдегі банктердің алдында кепілдік ету, міндеттемелер жү йесін дамыту;

- шағ ын кә сіпкерлік субъектілеріне Қ ордың жү зеге асырып отырғ ан бағ дарламалары шең берінде кең ес беру қ ызметтерін ұ сыну.

2007 жылдың басынан бастап «Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры» АҚ «Қ азына» тұ рақ ты даму қ орының қ ұ рамында жұ мыс істей бастады. Басқ ару мен коммуникациялардағ ы бірлескен тү рдегі жұ мыстың жаң а принциптері мен басымдылық тары айқ ындылық, кә сіби шеберлік жә не ә ріптестік қ ағ идаларына негізделумен қ ұ рылып отырды. «Шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры» АҚ -ның мә ртебесі «Даму» шағ ын кә сіпкерлікті дамыту қ оры» АҚ деген атауғ а ө згертілді жә не, соның нә тижесінде шағ ын жә не орта кә сіпкерлікке қ олдау кө рсетудің тиісті уә кілеттіктердің ауқ ымы кең ейді. Қ аржылық институттан Қ ор мемлекеттің бө ліп отырғ ан қ аражаттарының активтерін басқ ару операторына айналды: шағ ын жә не орта кә сіпкерлік субъектілеріне қ аржылық қ олдау мен ақ параттық -аналитикалық жә не консалтингілік қ олдау жө ніндегі қ ызметтің жаң а бағ ыттары ә зірленіп жү зеге асырылуда.