Ндірістің және өндірістік құрылымның түсінігі

Ө ндіріс дегеніміз қ оғ амның дамуына жә не ө мір сү руіне қ ажет материалдық жә не материалдық емес игілікті ө ндіру процессі. Ө ндіріс бұ л пайдалыны ө ндіру. Ө ндірістің қ ұ рамы ең бек қ ызметін анық тайды. Ең бек қ ызметі ү ш сә тті анық тайды:

- ең бек жә не мақ сатты қ ызмет;

- ең бек заты мақ сатты қ ызмет бағ ытталғ ан зат;

- ең бек қ ұ ралы- ең бек заты осы заттың кө мегімен қ ұ рылады.

Кә сіпорын ө ндірістік жә не ө ндірістік емес бө лімдерден тұ рады: цехтар, участоктар, қ ызмет ету шаруашылық тары, басқ ару органдары, жұ мыскерлердің олардың жанұ я мү шелерінің қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыратын ұ йымдар мен мекемелер.

Жалпы жә не ө ндірістік қ ұ рылымы айырады.

Жалпы қ ұ рылым - ө ндірісті басқ аратын жә не қ ызмет ететін ө ндірістік бө лім.

Ө ндірістік қ ұ рылым - ө нім, қ осалқ ы бө лшектер, материалдар ө ндірілетін, тексерілетін сыналатын, энергия ө ндірілетін лабараториялар, участкалар, цехтар. ө ндірістік қ ұ рылым кә сіпорын экономикасына, ең бек ө німділігінің дең гейін, ресурстарды қ олданудың тиімділігін анық тай отырып тікелей ә сер етеді.

Кә сіпорынның басты қ ұ рылымдық бө лімі болып цех табылады. Бұ л ә кімшілік жә не территориялды дә йектелген бө лім, онда ө нім ө ндіріледі (н/е оның бір бө лігі) немесе ө ндіріс процессінің нақ ты бө лімі орындалады. Кейбір кә сіпорындар цехсыз қ ұ рылымы бар, олар кішкене бө лімшелерден тұ рады.

Цехтарды бірнеше топтарғ а бө луге болады:

- Негізгі, сатуғ а арналғ ан ө німді дайындау операцияларымен айналысады (дайындау, ө ң деу, жинау, сынау);

- Қ осымша, негізгі цехқ а қ ажетті қ ұ ралдармен қ амтамасыз етеді, техникалық қ ызмет кө рсетеді жә не қ ұ рылғ ыларды жө ндейді;

- Жанама, негізгі ө ндірістің қ алдық тары қ айта ө ң деледі жә не қ олданылады;

- Қ осалқ ы, ө німді орауғ а ыдыс дайындайды, оны орайды жә не жө нелтеді.

Цехтардың ішкі ө ндірістік қ ұ рылымы бар, олар жұ мыс орны, участкелер.

Жұ мыс орны – жұ мыскер немесе жұ мысшы тобы ө нім ө ндіру бойынша жеке операциялар жасайтын немесе ө ндіріске қ ызмет ететін қ ажетті қ ұ рылғ ылары бар ө ндіріс алаң ының бір бө лігі. Жұ мыс орнының саны жә не тізімі ө ндірістің технологиялық кө лемімен, ең бек сыйымдылық пен анық талады. Жұ мыс орны қ арапайым, ұ жымдық жә не кө п станокты болады.

Участок - ө ндіріс процессінің дә йектелген бө лімі жү зеге асырылатын жұ мыс орнының жинақ талғ ан жері.

Ө ндірістік кә сіпорын ө німдерінің қ ұ рылымының 3 типі бар.

1. Заттай - қ олданғ ан кезде кә сіпорынның негізгі цехтары мен учаскелері белгілі бір ө німді не болмаса, белгілі бір бө лшекті ө ндіруге мамандандырылады.

2. Технологиялық - қ олданғ ан жұ мыс техникалық процестің ретіне байланысты болады. Цехтар мен учаскелерде басқ ару оң айлатылады жә не ө ндірістің бір наменклатуралы ө нім шығ аруы, келесі номенклатуралы ө нім шығ аруғ а ық пал етеді. Кемшіліктері: цехтардың арасындағ ы ө ндірістік қ арым-қ атынастың кү рделенуі жоғ ары сапалы ө німді қ ұ рал-жабдық тармен қ ұ ралдар қ ұ рудың мү мкіншілігінің жоқ тығ ы.

3. Аралас – оғ ан заттай жә не технологиялық қ ұ рылымның ең тиімді элементтерін кіргізеді. Басты артық шылығ ы: цехаралық тасымалдаудың азаюына, ө нім ө ндірудің ө ндірістік цикілінің қ ысқ аруына, ең бек жағ дайын жақ сартуғ а, ең бек ө німділігін арттыруғ а жә не ө зіндік қ ұ нды қ ысқ артуғ а ө з ә серін тигізеді.

Кә сіпорынның ө ндірістік қ ұ рылымы кә сіпорынның сыртқ ы жә не ішкі ортасының ө згерістер динамикасын сай жетілдіріп отыруы керек.