Жұмыс барысы. Зерттеу келесідей жүзеге асады: бөлгіш тұндырғышқа 10см3 таза күкірт қышқылы құяды

Зерттеу келесідей жү зеге асады: бө лгіш тұ ндырғ ышқ а 10см³ таза кү кірт қ ышқ ылы қ ұ яды (тығ ыздығ ы 1, 84). Кү кірт қ ышқ ылын шашырамаш ү шін ыдыстың қ абырғ а бойымен қ ұ яды да ү йкелген тығ ынмен жабады.

Кейін тығ ыны бар кө лемі 150см³ градуирленген цилиндрге 50см³ бензин қ ұ яды (салмағ ы 0, 740), содан соң 50см³ кептірілген зерттелетін мұ найө німі мен белгіге дейін бензин қ ұ яды, яғ ни тағ ыда 50см³ бензин (жалпы кө лемі 150см³).

Егер ө німді нақ ты кептіре алмаса, онда оның сусызданғ ан ө німін алады, қ оспаны араластырып оны тұ ндыруғ а қ ояды, содан кейін оны абайлап кө лемі 150см³ бө лек цилиндрге қ ұ йып алып (кальций хлоридінің ұ нтағ ы тү спеуі керек), бірінші цилиндрді 3-4 рет бензинмен шаяды (ә р ретте 7-10см³) шайылғ ан ерітіндіні қ оспасы бар екінші цилиндрге қ ұ яды, содан кейін 150см³ екінші цилиндрге белгіге дейін бензин қ ұ яды.

Ө німнің бензиндік ерітіндісін дайындап болғ аннан соң, тұ ндырғ ыштың тығ ынын ашып цилиндрден қ оспаны қ абырғ а бойымен абайлап қ ышқ ылғ а қ ұ яды. Цилиндрді бірнеше рет бензинмен шаяды да, содан кейін қ олданылғ ан бензинді тұ ндырғ ышқ а қ ұ яды. Кейін тұ ндырғ ышты тығ ынмен жауып штативтен алып 2 рет шайқ айды. Ә р шайқ ағ анда, бензиннің жең іл қ ұ рамдас бө ліктерінің булануынан абайлау керек, себебі кү кірт қ ышқ ылы қ оспамен ә рекеттескенде қ ызады.

Тұ ндырғ ыштың тығ ынын ашу керек, себебі тү зілген газ оны атып жіберуі мү мкін. Содан, тұ ндырғ ышты кө лденең ұ стап қ оспаны ү ш минут бойы араластырады. Араластыру кезінде араластыруды тоқ татпай тұ ндырғ ышты айналдыру керек. Шайқ ап болғ ан соң, тұ ндырғ ышты ө німнің бензиндік ерітіндісінен тү зілген шайырлы заттар қ абат тү зу ү шін штативке тік орналастырады. Бір сағ ат ө ткеннен кейін қ ышқ ыл мен қ ара шайырлы заттардың бастапқ ы дең гейінен қ анша сантиметр куб қ осылғ анын есептейді (қ ышқ ыл гудрон). Екіге кө бейтілген бұ л сан акцизті ә діспен табылғ ан шайырлы заттардың пайыздық ү лесімен сә йкес келеді.

Кө біне қ абат шекарасы аз білінеді. Ол ү шін тұ ндырғ ыш қ абырғ асы арқ ылы машина немесе басқ а да (медициналық, турбиналық) май қ ұ яды, сол кезде бензинді май мен қ ышқ ыл гудрон арасында қ абат тү зіледі жә не есеп оң ай шығ арылады.

Егер ө нім қ ұ рамында шайырлы заттар ө те аз болса (20дан 50%ғ а дейін), онда оны І: І қ атынастағ ы керосинмен сұ йылтады, цилиндрге 50см³ осы қ оспаны қ ұ яды, қ ұ рамында 25см³ ө нім болады жә не жоғ арыда айтылғ ан ә діс бойынша жұ мыс жасайды. Қ ышқ ыл гудронның куб.сантиметр санымен есетеп алынғ ан шайырлы заттың пайыздық ү лесін табу ү шін 4ке кө бейту керек. Егер ө нім қ ұ рамында шайырлы зат 50% жоғ ары болса, онда зерттеліп жатқ ан мұ найө німін І: 2 қ атынаста керосинмен сұ йылтады. Қ ышқ ыл гудронның куб.сантиметр санымен есетеп алынғ ан шайырлы заттың пайыздық ү лесін табу ү шін 6ғ а кө бейту керек. Сусыз ө німдегі асфальтты-шайырлы заттың мө лшерін мына формула бойынша есептейді:

Х% =

мұ ндағ ы (V₂- V₁) – тө менгі қ абат кө лемінің приращение, мл.

V₃ - анық тау ү шін алынғ ан мұ найө німінің кө лемі, мл.

П - бензинмен еріткендегі қ алдық сыз еруі.

Х% - сусыз мұ найө німіндегі акцизті шайыр мө лшері, %.

Екі тә жірибе арасындағ ы ұ қ састық тұ ндырғ ыштың градуировкасының бірге бө лгеннен асып кетпеу керек, яғ ни 0, 4 – 0, 5%. Анық тау аяқ талғ аннан кейін тұ ндырғ ыштағ ыны арнайы ыдысқ а қ ұ йып тұ ндырғ ышты бензинмен шайып, кейін кептіреді [4].

 

 

1-тұ ндрғ ыш; 2- штатив.

 

Сурет 7 – шайырлы заттарды анық тайтын қ ұ рылғ ы

Тапсырма:

1. анализ нә тижесі бойынша асфальтты – шайырлы заттардың қ ұ рамын анық тау.

 

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. мұ найдың шайырлы – асфальтенді заттары қ ұ рамы мен қ ұ рылысы бойынша нені кө рсетеді?

2. шайырлы - асфальтенді заттардың фракцияда бө ліну принципнін тү сіндірің із.

3. шайыр дегеніміз не жә не оның мұ найдан алыну ә дістері?

4. мұ найдың шайырлық заттарының қ асиеттері жә не халық тық шаруашылық та қ олдану мү мкіндігі.

5. асфальтен, оның қ ұ рамы, қ асиеті жә не қ олданылуы.

6. шайырлық -асфальтенді затты қ андай ә діспен анық тайды?