Дәріс. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау

Қаржылық тұрғыдан тұрақты кәсіпорын деп келесі шарттарға жауап беретін кәсіпорындарды айтамыз:

· Активтерге, солардың ішінде негізгі қорларға, бейматериалдық активтерге, айналым қаражаттарына жұмсалған қаражаттарын өзінің меншікті қаражаттарының есебінен өтеуге қабілетті кәсіпорын;

· Себепсіз дебиторлық, кредиторлық қарыздарға жол бермейтін кәсіпорын;

· Өзінің мойнына алған міндеттемелерін уақытында орындай алатын кәсіпорын.

·

№2.2 кесте. Шаруашылық субъектісінің активтерінің құрамы мен орналасуын талдау.

№	Активтер
Ж.б.	Ж.с	Ж.б	Ж.с
Мың теңге	Үлес салм.%	Мың теңге	Үлес салм.%	Мың теңге	Үлес салм.%	Мың теңге	Үлес салм.%
	Ұзақ мерзімді активтер		84,48		84,83		84,83		52,84
1.1	Бейматериалдық активтер		0,03		0,03		0,03		0,027
1.2.	Негізгі қорлар		78,46		78,82		78,82		52,18
1.3.	Күрделі қаражаттар		5,99		5,98		5,98		0,63
	Ағымдағы активтер		15,52		15,17		15,17		47,16
2.1.	Шығындар, қосалқы қорлар		3,12		3,19		3,19		2,29
2.2.	Дебиторлық қарыз		11,94		11,45		11,45		44,21
2.3.	Ақша қаражаттары		0,45		0,53		0,53		0,66
	Баланс қорытындысы

 

№2.2 кестенің мәліметтеріне сәйкес, қарастырылып отырған кәсіпорынның 2008 жылы активтері 14769 мың теңгеге ұлғайған немесе 0,27%-ке өскен. 2009 жылы 2221189 теңгеге немесе 40,05%-ке өскен. Оның ішінде негізгі қорлар 2008 жылы 31669 мың теңгеге немесе 0,73%-ке өсіп, 2009 жылы 318258 мың теңгеге немесе 7,28%-ке азайған. Ағымдағы активтер 2009 жылы 2821239 теңге. Немесе 339,32%-ке өсіп, 2008 жылы 16698 мың теңгеге немесе 1,95%-ке төмендеген. Дебиторлық қарыздары 2008 жылы 25288 мың теңгеге немесе 3,83%-ке азайып, 2009 жылы 2798549 мың теңгеге немесе 440,51%-ке артқан.

Осы кестенің мәліметтері негізінде кәсіпорын активтерінің өсу қарқынын анықтауға болады:

А=((НҚ_ЖС+АА_ЖС)/(НҚ_ЖБ+АА_ЖБ))*100-100

А – кәсіпорын активтерінің талдау мерзіміндегі өсу қарқыны;

НҚ_ЖС – жыл соңындағы негізгі қорлар;

АА_ЖС - жыл соңындағы ағымдағы активтер;

НҚ_ЖБ – жыл басындағы негізгі қорлар;

АА_ЖБ - жыл басындағы ағымдағы активтер.

2008 жыл А =( 4371751+841571)/(4340082+858269)*100-100 = 0,3

2009 жыл А = 7716303/5213322*100-100 = 48,01

Кәсіпорынның нақты активтерінің өсу қарқыны бұл кәсіпорынның мүлкі мен айналымда пайдаланатын қаражаттардың жыл көлеміндегі өзгеру динамикасын анықтайды.

№2.3 кесте. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығын талдау.

№	Қаржылық нәтиже көрсеткіштері
Ж.б	Ж.с	Ж.б	Ж.с
	Меншікті қаражаттардың көздері
	Негізгі қорлар және басқа да айналымнан тыс активтер
	Айналым қаражаттарының меншікті көздерінің болуы(МК)
	Ұзақ мерзімді несиелер және қарыз қаражаттары
	Кәсіпорынның қосалқы қорлары мен шығындарын қалыптастырудың меншікті және ұзақ мерзімді көздерінің болуы(МҰМК)
	Қысқа мерзімді несиелер және қарыз қаражаттары
	Кәсіпорынның қосалқы қорлары мен шығындарын қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы шамасы(ЖНК)
	Кәсіпорынның қосалқы қорлары мен шығындарының жалпы шамасы
	Меншікті айналым қаражаттарының артылған бөлігі немесе тапшылығы(МК¢)		-142050	-142050
	Кәсіпорынның қосалқы қорлары мен шығындарын қалыптастырудың меншікті, ұзақ мерзімді қарыз көздерінің артылған бөлігі		-142050	-142050
	немесе тапшылығы(МҰМК¢)
	Кәсіпорынның қосалқы қорлары мен шығындарын қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы шамасының артылған бөлігі немесе тапшылығы(ЖНК¢)		-142050	-142050

 

 

1.Егер кәсіпорынның М_К¢, МҰМ_К¢, ЖН_К¢<0 болса, онда бұл кәсіпорын - қаржылық тұрғыдан дағдарысқа ұшыраған деген қорытынды жасауға болады;

2.Егер осы 3 көрсеткіштің 2-уі<0 болып, 1-уі>0 болса, онда бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – нашар;

3.Егер осы 3 көрсеткіштің 1-уі<0 болып, 2-уі>0 болса, онда бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – орташа;

4.Егер осы 3 көрсеткіш>0 болса, онда бұл кәсіпорын қаржылық тұрғыдан тұрақты кәсіпорын болып табылады.

Жоғарыдағы кестенің мәліметтері негізінде кәсіпорынның автономия коэффициентін есептеуге болады. Басқаша айтқанда, бұл коэффициент кәсіпорынның қаржылық тұрғыдан тәуелсіздік коэффициенті деп аталады. Бұл көрсеткіш қарастырылып отырған кәсіпорынның сырттан тартылған қарыз қаражаттарынан тәуелсіздігін және меншікті қаражаттардың жеткіліктілігін көрсетеді. Келесі формуламен есептеледі:

К_А=МҚ / БҚ≥0,6

МҚ – меншікті қаражаттар;

БҚ – баланс қорытындысы.

2008 ж.б.К = 0,92

2008 ж.с. К=0,85

2009 ж.б. К=0,85

2009 ж.с. К=0,93

Қорытынды:

Бұл кәсіпорынның 2009 ж.б. К_А=0,85, ал осы жылдың соңындағы К_А=0,93, яғни 0,07-ге көбейген. Бірақ К_А арнайы нормативтен жоғары болғандықтан, бұл кәсіпорынның сырттан тартылған қарыз қаражаттарынан тәуелсіз және меншікті қаражаттарының жеткіліктілігін көрсетеді.

Икемділік коэффициенті – кәсіпорынның меншікті қаражаттарының ішіндегі неғұрлым икемді, яғни күнделікті қаржылық-шаруашылық қызметінде пайдалану үшін қол жетімділігі жоғары қаражаттардың үлесін көрсетеді.

К_И=(МҚ-(НҚ+АТА)) / МҚ≥0,5

Мұндағы: Ки-икемділік коэффициенті;

МҚ-меншікті қаражаттар;

НҚ-негізгі қорлар;

АТА-айналымнан тыс активтер.

2008 ж.б.К = 0,08

2008 ж.с. К=0,07

2009 ж.б. К=0,07

2009 ж.с. К=0,43

Қорытынды:

Бұл кәсіпорынның талданып отырған мерзім ішіндегі К_И арнайы нормативтен жоғары болғандықтан, кәсіпорынның меншікті қаражаттардың ішіндегі неғұрлым икемді қаражаттардың үлесінің біршама жоғары екендігін көрсетеді.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын анықтайтын соңғы көрсеткіш – қарыз коэффициенті. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның өз кредиторларының алдындағы қарыздарының ақшалай көлемін көрсетеді. Қарыз коэффициентінің ұлғаюы кәсіпорынның қаржылық тәуекелінің өскендігін білдіреді. Ал, азаюы қаржылық тұрақтылыққа оң ықпалын тигізеді.

К_Қ=ҚММ / БҚ;

Мұндағы: Кқ – қарыз коэффициенті;

ҚММ – қысқа мерзімді міндеттемелері;

БҚ – баланстың қорытындысы.