СахариметрияКейбір кристалдардың, көптеген органикалық заттардың ерітінділерінің (қант, қышқылдар, алколоидтер және т.б.), және де кейбір сұйықтықтардың поляризацияланған жарықтың тербелістер жазықтығын бұру (айналдыру) қасиеті бар. Осындай заттар оптикалық активті деп аталады. Бұл құбылыстың мәні мынада: осындай зат арқылы өткен поляризацияланған жарықтың тербелістер жазықтығы жарық шоғының осін біртіндеп айналады, бұрылу бұры-шы жарықтың заттан өткен қалыңдығына пропорционал болады. Осы кезде әрбір оптикалық активті заттың екі түрі болады: солға және оңға айналатын (егер жарықтың алдынан қарасақ. сағат тіліне қарсы және бағыттас), олар құрылымы бірі екіншісінің айналы бейнесі болып табылатын молекулалардан тұрады. Оптикалық активті заттардың ерітінділері үшін монохроматты жарықтың тербелістер жазықтығының айналу бұрышы (φ;) заттың табиғатына, температурасына, таралымына және жарық өтетін ерітінді бағанының ұзындығына байланысты: ; мұндағы меншікті айналыс деп аталатын коэффициент. Меншікті айналыс дегеніміз жарықтың толқын ұзындығы 589 нм кезіндегі 200 С температурадағы, 100 мл ерітіндідегі зат-тың таралымы 1 г болғанда, ерітінді бағанының 1 дм (10 см) ұзындығы үшін айналыс бұры-шының 100 есе үлкейтілген шамасы. Глюкоза үшін . Берілген зат үшін айналыс бұрышы жарықтың толқын ұзындығына байланысты. Био заңы бойынша айналыс бұрышы жарықтың толқын ұзындығының квадратына шамамен кері пропорционал: мұндағы — заттың табиғатына тәуелді болатын тұрақты. Поляризацияланған жарықтың тербелістер жазықтығының айналу құбылысын пайдалана-тын әдіс поляриметрия деп аталады. Жарықтың толқын ұзындығының айналыс бұрышына ықпалын болдырмау үшін поляриметрия монохроматты жарықта жасалады, ол жарық жа-рық сүзгіштің көмегімен алынады; егер қарастырылған шарттарда поляризацияланған ақ жарықты пайдаланса, онда анализатор айналғанда толқын ұзындығы әртүрлі сәулелерді кезектеп өткізе бастайды және экрандағы дақ соған сәйкес түсін де өзгертеді. Осы құбылыс оптикалық активтілік дисперсиясы деп аталады және ол заттың құрылымын оқып- зерттеуде қолданылады. Әдіс спектрополяриметрия деп аталады.
|