Дәріс.Әлеуметтік жұмыста зерттеулер ұйымдастырудың әдістемелік принциптері мен әдістері

«Объект» термині бірыңғай таным мен қызмет бірлігін сипаттайтын нақты екі жақты қарым-қатынасты талдауда қолданылады. Білім немесе қызметті жүзеге асыратын тарап субъект деп аталады; таным немесе қызмет бағытталған жақ объект деп аталады. Әлеуметтік жұмыс субъектісінің ұғымы өте көп қырлы болып табылады, және ол одан әрі талданатын болады.

Субъектті-объектті қарым-қатынас оңтайлы болып табылады. Бір қарым-қатынаста объект болса, ол таным немесе қызметінің тағы бір актісінде субъект бола алады, және керісінше болуы мүмкін. Сонымен қатар, коммуникативтік қызмет қарым-қатынастарды бірқатар пән субъектісі ретінде түсінуге болады, тараптар екі білім мен қызметтің белсенді өндірушілері болып табылатындықтан бір-біріне әсер етеді. Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік шындықтың дәл осындай салалардың бірі болып табылады.

Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік жұмыс зерттейтін және оның тәжірибесін сипаттайтын ғылыми ұғымдық аппаратты дамытумен қалыптасады. Басқа даулы анықтамалар арасында көмек көрсетілетін адамды қалай атау сұрағы туындаған. Медицинада бұл адам «пациент» деп аталады. Заңтануда- «жәбір көруші» шын мәнінде латын терминінің орыс баламасы «науқас» немесе «талапкер», яғни, көмекке мұқтаж адам болып табылады Алайда, бұл терминдер көмекке мұқтаж адамның жағдайын пассивті, бір ғана бағытта сипаттайды. Әрине, ол қиын жағдайда тұрады, қайғы-қасіретті жарақат алды, бірақ ол жеке субъективі бар жағдайларда, яғни оның интеллектуалдық, физикалық, психикалық және моральдық ресурстары сақталса, ол өз проблемаларын шешуге қатысады.

Әрине, интеллектуалды және психикалық жағдайы туа біткен немесе жас сипаттарына қарай пайда болған кәмелетке толмаған бала немесе ересек адам сыртқы қадағалауды, олардың мінез-құлқын және қызметін бақылауды қажет етеді, олардың проблемаларын шешу басқа адамдардың қатысуымен жүзеге асырылады. Егер индивид кем дегенде жартылай өзін-өзі сақтап қалса, басқалардың басшылығымен қиындықтарды шешу үшін іс-шараларға қатысу мүмкіндігі болса, онда ол әлеуметтік қызметкермен бірігіп жұмыс істей алады, яғни пассивті көмек алушы емес, өз трансформациясының белсенді агенті ретінде таныла алады. Осы пікірге байланысты әлеуметтік қызмет көрсетілетін адамдарды клиент деп атау тиіс деп бекітілді. Клиент жеке немесе топтық (отбасы, мектеп сыныбы, мүгедек адамдардың тобы,жұмыс тобы және т.б.) болуы мүмкін. Дәлірек айтқанда, оның сипаттамалары, әлеуметтік жұмысты ұйымдастыру деңгейімен анықталады.

Кез келген дәрежедегі әлеуметтік қызметкер белсенді тарап болғандықтан, белсенді жауап немесе енжар жауап қайтарылатына қарамастан, оның мақсатын айқындай аламыз. Осы мағынада, әлеуметтік жұмыс объектісі жеке, отбасылық, топтық, қауымдық қиын жағдайға тап болған адамдар болып табылады. Қиын өмірлік жағдай-бұл қалыпты әлеуметтік жұмыс істеу объектілерінің мүмкіндігін шектейтін немесе бұзылуына қауіп төндіретін жағдай болып табылады. Бұл жағдайда сыртқы көмексіз жеке тұлғалардың жеңе бермейтінін айта кету маңызды.

Әлеуметтік жұмыс туралы сөз қозғағанда, адамдар ең алдымен мүгедектер мен қарт өнімдерін жеткізетін қолында сөмкесі бар қызметкер елестетеді.Сондай-ақ, клиенттердің арасында кедей және аз қамтылған бөлігін бөлу қабылданған. Алайда, кедейшілікпен күрес әлеуметтік жұмыстың «негізгі белгісі» саналғанымен, тек осындай тұлғаларымен шектелуге себеп жоқ.

Өкінішке орай өмірде табысты адамды, отбасыны, әлеуметтік топты сыртқы көмекке зәру болуға әкелетін аурулар, авариялар мен бақытсыз жағдайлар болып тұрады. Отбасының әлеуметті кмәртебесі мен материалдық жағдайына қарамастан, әрбір отбасында жұбайлардың немесе ата-ана мен баланың арасында келіспеушіліктер туындауы мүмкін. Жасөспірімдер немесе егде адамдардың проблемалары күнделікті өмірде кездесіп тұрады, сондықтан бұл топ өкілдері мен олардың жақындарының мәселелерін шешу үшін көмек қажет. Сондықтан бүкіл әлемде, әлеуметтік жұмыстың әрбір топ өкілдеріне, жеке тұлғаларға қажеттілігі айқындалды, дегенмен, кейбір адамдар әлеуетті, ал кейбірі өзекті түрде көмекке мұқтаж болады.Әлеуметтік көмекті жиналып тұрған, бірақ қауіп төнген уақытта тұлғаны қолайсыз әсерлерден қорғайтын қолшатырмен салыстыру қабылданған.

Біздің қоғамда «өркендеген әлеуметтік топ» ұғымы пайдаланылмайтын кейбір шарттар қалыптасқан. Басқа мемлекеттерде өркендеуі кепілденген, өмір сүруге жағдайы бар топ өкілдері(мемлекеттік қызметкерлер, дәрігерлер, ұстаздар, ғылыми зиялы қауым, офицерлер, қорғаныс кәсіпорындарының қызметкерлері, т.б.)біздің мемлекетте кедей болмаса да, аз қамтылған топ өкілдеріне кіреді. Жұмыспен қамту,басқа да кәсіптегі жұмыстар жұмысшы мен оның отбасына кем дегенде, ең төмен күнкөріс көзін табуына кепілдік береді. Алайда, біздің қоғамда кәсіпкерлік пен жұмыс орындарының өнімдері сұранысқа ие болса да, жұмысшының жалақысы уақытында беріліп отырса да, көптеген жағдайларда жалақы деңгейі бүкіл отбасы мүшесін қамтамасыз етуге жеткіліксіз.