Оқу басталды» мәтінді жалғастыр.

Жаз өтті. Қыркүйек айы туды. Мектепте оқу басталды. Оқушылар, мұғалімдер мектепке жиналды. Мектептің іші, сырты тап-таза. Біздің жетінші сынып екінші қабатта, есікте «7-сынып» деп жазылған. Жетінші сынып оқушылары өз сыныбымызға кіріп, қуанысып, әр партаға екі оқушыдан отырдық. Бірінші сабақ – орыс тілі сабағы.

Үзілісте оқушылар жазда не көргені, қайда болғаны туралы айтып әңгімелесті.

Мен жазда жайлауға бардым, атқа міндім,қымыз іштім. Колхозшылар тойында болдым. Каникул көңілді өтті. Қазір оқуға кірістім. Әкеме, шешеме биыл озат оқушы боламын деп уәде бердім.

Сабақтан соң сынып жиналысы болды. Жиналысты сынып жетекшіміз Галина Хамитовна өткізді. Ол бізге көп жаңалықтар айтты. Содан соң бір ауыздан Петровты староста сайладық. Петров –оқу

озаты.

Сабақтан соң мен досыммен бірге үйге қайттық. Бірінші күні үй тапсырма аз берілді, сондықтан түстен кейін біз серуенге баруға келістік. Сағат төртте біз екеуміз кездесіп, киноға бардық, паркте серуендедік, жолшыбай «Кітап» дүкеніне барып 2 оқулық сатып алдық. Сосын біз «Балмұздақ» кафеге кірдік, онда жарты сағаттай демалдық, балмұздақ жедік. Сосын автобуспен үйге қайттық.

3.Берілген сөйлемді қазақ тіліне аудар:

Наша родина-Республика Казахстан.

Біздің Отанымыз – Қазақстан.

Билет

Монолог «Белгілі күйшілер».

Күйлердің негізін салушысы – Қорқыт ата. Әл – Фараби әлемге әйгілі ғалым, философ, зерттеуші,«Екінші Аристотель» деп атанған музыканы зерттеген және күйлерді жақсы орындаған.

Қазақ халқының күйшілері өте көп. Олар: Дәулеткерей – лирика бағытын негізін салушысы. Ол Құрманғазымен жақын дос болдды. Оның шығармалары: «Қос алқа», «Ысқырма» т.б.

Құрманғазы Сағырбайұлы (1823-1888) өмір сүрген жылдары.Оның атақты күйлері: «Қайран шешем», «Адай», «Сарыарқа» т.б. оның атындағы қазақ Мемлекеттік ұлттық аспаптар оркестрін дүние жүзіндегі көптеген елдерде біледі.

Дина Нұрпейісова Құрманғазының шәкірті. Ол аса дарынды күйші, 7-8 жасында қолына домбыра ұстаған.9 жасында Құрманғазымен кездесті, оның күйлерін үйренеді. Құрманғазы оған өз домбырасын сыйлады. Дина көптеген күйлердң шығарған. Олар: «той бастар», «Бұлбұл», «Ана бұйрығы» т.б. Ол Алматыда 90-нан астам жасында қайтыс болды.

Нұрғиса Тілендиев (1925-1999) өмір сүрген жылдары. Ол Алматыда туды. Ол қазақ композиторыдирижер, домбырашы, қазақ халық әртісі, «Халық Қаһарманы» атаққа ие болды. Н.Тілендиев Чайковский атындағы Мәскеу консерваториясында дирижерлік факультетін бітірді. Қазақстан опера және балет театрында жұмыс істеді. Еркін төгілген әсем әуен, сымбатты ырғақ (ритм), нәзік лиризм, азаматтық пафос Нұғиса Тілендиев шығармаларына тән қасиет. (свойственные качества) 400-дей ән, романс, «Алтын таулар» опера, «Достық жолымен»балет, «Ата толғау»поэмасы т.б. күйлер сақталды. Сонымен қатар Н.Тілендиев өз еркімен майданға аттанды. Ол Берлинге дейін жетті.

2. Тапсырма: түсінгеніңді өз сөзіңмен айтып бер.

Алам не үшін керек?

Серіктің әкесі мен шешесі алыстағы отарда тұрады. Қысы-жазы мал бағады. Серік қыс қалады, атасының үйінде тұрып, мектепте оқиды. Атасы немересін жақсы көреді. Серік те атасын сыйлап, айтқанын тыңдайды.

Бір күні үйге берілген жаттығуды орындап отырған Серіктің жанына атасы келді.

- Серік, адамға қалам не үшін керек?-деп сұрады.

- Жаттығуды жазу үшін,-деп, Серік бірден жауап берді.

- Тағы не үшін?

- Есеп шығару үшін.

- Тағы да?

- Сурет салу үшін.

Ағасы:

- Тағы да не үшін керек?-деді, Серік атасының ойын таба алмады.

- Серікжан, қалам ата-анаңа хат жазу үшін де керек. Міне, көрдің бе-деп, атасы хатты берді.

- Әкең мен шешең саған хат жазбайды деп қатты ренжіпті. Қаламның тағы не үшін керек екенін есіңнен шығарма. Серік қолма-қол әкесі мен шешесіне хат жазуға кірісті.

 

 

3. Сан есімнің түрлерін жаз: сегіз, жетеу, елуінші, бес-бестен, жүзден аса, екі бүтін оннан бес.

Салалас құрмалас сөйлемнің түрлерін ата.

 

Билет

1. Монолог «Қазақтың салт-дәстүрлері».

Қазақ халқы сат – дәстүрге бай. Мысалы, баламен байланысты он шақты салт-дәстүрлер бар. Бала дүниеге келгенде, атасы мен әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат қояды. Мысалы, ат қоюшы адам баланың құлағына: «Сенің атың Данияр!» деп айтады.

«Шілдехана» - туған нәрестеге арналған той. Оған көбінесе жастар жиналады. Қонақтар әр түрлі ойын-сауық өткізеді. Олар домбыра тартады, ән салады, жақсы тілек айтады. Мысалы, «Баланың бауы берік болсын!» деп құттықтайды.

«Қырқынан шығару» «Бесікке салу» дәстүрмен көбінесе бірге өткізіледі. Баланың қарым шашын алады. Сосын баланың үстіне күміс қасықпен 40 қасық су құяды. Бұл күні баланың тырнағын алады.

«Тұсау кесер» тойы бала тай-тайлап жүргенде, бұл той өткізіледі. Ертеде далаға шығып үйдің қасында дастарқан жаяды. Қазықты қағып оған баланы байлайды. Балалар жаяу жарысқа шығады. Кім бұрын келсе, ол баланың қолын босатады. Екі әйел баланың ала жібін кесіп, қолынан ұстап жүргізеді. Бірінші келген бала дастарқанға бірінші ие болады. Ала жіптің мәні- «қара жолдан» сақ болу, «ақ жолда» өмір сүру дегенді білдіреді.

Мысалы, Наурыз күні дәстүр бойынша ренжіскендер татуласады, адамдар жаңа киім киіп, бір – біріне қонаққа барады, жақсы тілек айтады.

Мысалы, екі жас үйленгенде бірнеше салт- дәстүрлер бар. Олар: «Қыздың алдынан өту», «Құда түсу», «Келін түсіру», «Беташар» т.б.

Айт кезінде адамдар бір- біріне қонаққа барады. Айтта қазақ дастарқаны мол болады. Бауырсақ, шелпек пісіріледі. Жақсы тілек айтылады!

«Айт қабыл болсын! Айт құт- береке әкелсін! Мал-жан аман болсын! Айт бақыт әкелсін! Аспанымыз ашық болсын!

-